2. Иқтисодий таҳлилни мазмуни бўйича турлари.
Иқтисодий таҳлил ўз мазмуни жиҳатидан турличадир. Таҳлилнинг икки хил йўналиши мавжуд: молиявий - иқтисодий ва техник - иқтисодий. Молиявий - иқтисодий таҳлилда бизнес-режанинг бажарилишига таъсир кўрсатувчи (техника, технология, ишлаб чиқаришни ташкил етиш) каби омиллар ўрганилмайди. Техник-иқтисодий таҳлилда еса техника ва технология ҳамда ишлаб чиқаришни ташкил етишга оид ҳамма масалалар ҳар томонлама ва чуқур ўрганилиб, унинг ишлаб чиқариш самарадорлигини оширишга кўрсатган таъсири ҳам аниқланади. Таҳлил корхона ва унинг бўлинмалари фаолиятининг ҳамма томонларини ўз ичига олган умумий ҳамда ишнинг қандайдир бирор томони ёки корхонанинг бир неча бўғинларини ўз ичига олган танланма (тематик) бўлади.
Шунингдек, йирик масалаларга бағишланган, корхонанинг кундалик ишини ўрганишга ва ички имкониятларини топишга қаратилган тезкор таҳлил бўлади. Қабул қилинадиган қарорларнинг характерига қараб, таҳлил қуйидагиларга бўлинади: дастлабки, тезкор, якуний ва истиқболли.
ВAРИAНТ-10
1. Иқтисодий, ҳуқуқий, техник, екологик ва бошқа манбаламинг мазмун моҳиятини ва таҳлилда қўлланилишини тушунтириб беринг.
2. Иқтисодий таҳлилни фан сифатида шаклланиши
Иқтисодий таҳлилнинг фан сифатида шаклланиши ва ривожланиш тарихи мураккаб жараён ҳисобланади. Ишлаб чиқариш ва одамлар фаровонлиги турли ижтимоий, сиёсий ва иқтисодий омилларга, иқтисодий тараққиётнинг туб қонунларига бўйсунади. Ушбу қонунларни аниқлаш учун оддий кузатиш ва ҳодисалар баёнининг ўзи йетарли емас. Содир бўлаётган жараёнларнинг моҳиятига кириб бориш ва уларни ҳаракатлантирувчи кучларни аниқлаш зарур.
Иқтисодий таҳлил ҳақида фаннинг манбайини излаш – сезиларли даражада фойдасиз машғулот ҳисобланади. Aналитик функсиялар елементлари ихтиёрий хўжалик фаолиятига тааллуқли ҳисобланади. Таҳлил феодал Британияда (ХИИ асрлар) манориал ҳисоб ва аудит (қишлоқ хўжалик мулкида ҳисоб ва назорат тизими) нинг таркибий қисми бўлган. Қайд қилиш жоизки, юнон ва рим даври аудитидан фарқли ўлароқ британча ўрта асрлар аудитининг ўзига хос хусусияти шунда едики, аудитор еътибори нафақат мулк инвентаризацияси ва ҳисоблар назоратига, балки аввало у ёки бу битим натижалари ҳисоб-китобига қаратилган. Ҳисоб-китобларга тузатиш киритилиб, бошқарувчи ўз хўжайини (лорд) олдида ҳисоб бериши керак бўлган сумма оширилган ҳолатлар тез-тез қайд қилинган. Ҳисоб, назорат ва аналитик функсияларнинг ўзаро алоқаси мавжуд.
Do'stlaringiz bilan baham: |