Variant a biologiya

---

Variant A Biologiya 07.08.2020-yil. 
1. Makroevolutsiya (a) va mikroevolutsiya (b) ni 
ifoda etuvchi evolutsion o‘zgarishlarni aniqlang. 
1) suvda hamda quruqlikda yashovchilar sinfi 
vakillaridan sudralib yuruvchilar sinfining kelib 
chiqishi; 2) g‘o‘za turkumining hosil bo‘lishi; 3) 
populatsiya genofondini o‘zgarishi; 4) dizruptiv 
tanlanish natijasi; 5) halqali chuvalchanglar tipining 
paydo bo‘lishi; 6) geografik alohidalanish tufayli kenja 
turlarning kelib chiqishi. 
A) a - 1, 5; b - 3, 4
B) a - 1, 5; b - 2, 4 
C) a - 2, 5; b - 1, 6
D) a - 5, 6; b - 1, 4 
2. Oziq zanjirlaridagi 1, 2, 3, 4-raqamlarga mos 
organizmlarni aniqlang. 
A) 1 - erkak chivin; 2 - laylak; 3 - baqa; 4 - lochin 
B) 1 - asalari; 2 - kolorado qo‘ng‘izi; 3 - musicha; 4 - 
lochin 
C) 1 - sariq galanga; 2 - sichqon; 3 - jayron; 4 - emu 
D) 1 - o‘rgimchak; 2 - baqa; 3 - kaltakesak; 4-arxar 
3. Metamorfoz jarayonida yashash muhiti 
almashinadigan organizmlarni aniqlang. 
1) kolorado qo‘ng‘izi; 2) assidiya; 3) zog‘ora baliq; 4) 
alligator; 5) povituxa qurbaqasi; 6) suqsun; 7) 
podalariy; 8) kuropatka. 
A) 3, 4 B) 6, 7 C) 1, 5 D) 2, 8 
4. Kelib chiqish markazi Janubi-G‘arbiy Osiyo 
hisoblangan o‘simliklar haqida ma’lumotlar 
to‘g‘ri ko‘rsatilgan javobni aniqlang. 
1) bug‘doy; 2) sabzi; 3) karam; 4) beda; 5) arpa; 6) suli 
A) 3 - gulkosachabargi to‘rtta; 4 - gullari qiyshiq 
B) 2 - to‘pguli murakkab boshoq; 5 – hayotiy shakli o‘t 
C) 1 - bir uyli; 4 - gulkosachabargi ikki qavatli; 6 - 
gullari qiyshiq 
D) 1 - ildizi qo‘shimcha ildizlar yig‘indisidan tashkil 
topgan; 2 - to‘pguli murakkab soyabon; 6 - to‘pguli 
murakkab shingil 
5. Odam va echki gemoglobinidagi α va β zanjiri 
aminokislotalarida farq paydo bo‘lishi (a), kiprikli 
chuvalchanglarni parazit yashashga moslashgan 
vakillaridan so‘rg‘ichlilar hamda tasmasimon 
chuvalchanglarning kelib chiqishi (b), ikki nuqtali 
tugmachaqo‘ng‘iz qizg‘ish va qoramtir qanotli 
populatsiyalarining paydo bo‘lishi (c) qaysi biologik 
hodisalarni aks ettiradi? 
A) а - konvergensiya; b - divergensiya; с - 
makroevolutsiya 
B) а - divergensiya; b - mikroevolutsiya; с - 
makroevolutsiya 
C) а - divergensiya; b - makroevolutsiya; 
с - mikroevolutsiya 
D) а - makroevolutsiya; b - mikroevolutsiya; 
с - divergensiya 
6. Biologik jarayon va hodisalarni ular o‘rganadigan 
fan bilan mos holda juftlangan javobni aniqlang. 
1) ko‘k kaptar embrionida jabra yoriqlarining 
bo‘lishi; 2) silliq endoplazmatik to‘rdagi metabolizm 
jarayoni. 
A) 1 - embriologiya; 2 - sitologiya 
B) 1 - paleobotanika; 2 - morfologiya 
C) 1 - paleontologiya; 2 - lixenologiya 
D) 1 - lixenologiya; 2 - briologiya 
7. Quyidagi ta’riflarga mos keluvchi moddalar to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan javobni belgilang. 
1) tarkibi monosaxaridlardan iborat; 2) polipeptid 
bog‘i orqali birikadi; 3) ayrisimon bez tomonidan 
ishlab chiqariladi. 
A) 1 - kraxmal; 2 - treonin; 3 - timozin 
B) 1 - selluloza; 2 - riboza; 3 - uratsil 
C) 1 - glikogen; 2 - dezoksiriboza; 3 - guanin 
D) 1 - xitin; 2 - timin; 3 - tirozin 
8. Abiotik omil ta’sirini aniqlang. 
A) tuvaloqni hasharotlar va kaltakesaklar bilan 
oziqlanishi 
B) sabzavot va poliz ekinlariga shiralarni katta ziyon 
keltirishi 
C) sovuqda daraxt barglarining to‘kilishi 
D) yovvoyi arining kungaboqar o‘simligini 
changlatishi 
9. Dominant holda irsiylanadigan belgini aniqlang. 
A) polidaktiliya
B) gemofiliya 
C) daltonizm
D) tug‘ma karlik 
10. Ko‘krak qafasida joylashgan suyaklarni aniqlang. 
A) o‘mrov va qovurg‘alar 
B) to‘sh va o‘mrov suyaklari 
C) umurtqa va kaftusti suyaklari 
D) to‘sh va ko‘krak umurtqalari 
11. Lolasimonlarga mansub, mevasi bir nechta 
mevabarglardan tashkil topgan o‘simliklarni aniqlang. 
A) bangidevona, mingdevona 
B) greyg lolasi, chuchmoma
C) mosh, loviya 
D) mingdevona, g‘o‘za 
12. Xo‘roz patining chipor rangda bolishi (B) qora 
bo‘lishi (b) ustidan, toj shaklining gulsimon 
bo‘lishi (A) oddiy bo‘lishi (a) ustidan to‘liq 
dominantlik qiladi. Pat rangini yuzaga 
chiqaruvchi genlar jinsiy X, toj shaklini 
belgilovchi genlar autosoma xromosomada 

---

joylashgan. Digomozigotali qora rangli 
gulsimon tojli xo‘roz spermatogenezining 
ko‘payish davri profazasida b allellari (I) va 
A allellari (II) soni to‘g‘ri berilgan javobni 
aniqlang. 
A) I-2; II-2 B) I-0; II-2 C) I-2; II-0 D) I-4; II-4 
13. Nazariy jihatdan makkajo‘xorining changdonidagi 
60ta diploid to‘plamli hujayradan hosil bo‘lgan 
spermiylarning 30%i tuxum hujayrani urug‘lanishida 
ishtirok etgan bo‘lsa, urug‘lanishda ishtirok etgan 
tuxum hujayralar sonini aniqlang. 
A) 36 B) 72 C) 288 D) 144 
14. Nuqtalar o‘rniga mos javobni tanlang. 
Sayg‘oqning muskul hujayrasida 7 molekula 
glukoza to‘liq parchalanishi natijasida . . . . 
A) 10640 kJ energiya ATF ning fosfat bog‘larida 
to‘planadi; glikoliz bosqichida issiqlik 
energiyasi sifatida tarqalgan energiya 
to‘plangan energiya miqdoridan 1,5 marta ko‘p bo‘ladi 
B) 8960 kJ energiya ATF ning fosfat bog‘larida 
to‘planishi glikoliz jarayonida kuzatiladi; 
tayyorgarlik bosqichida ajralgan energiyaning 
60%i issiqlik energiyasi sifatida tarqaladi 
C) aerob bosqichida 14 molekula sut kislota 
hosil bo‘ladi; glikoliz bosqichida ajralgan 
energiyaning 40%i issiqlik energiyasi sifatida tarqaladi 
D) glikoliz bosqichida issiqlik energiyasi sifatida 
tarqalgan energiya to‘plangan energiyadan 
1,5 marta ko‘p bo‘ladi; aerob bosqichida 
14 molekula sut kislota hosil bo‘ladi 
15. Hayotning molekula (a) va hujayra (b) tuzilish 
darajasiga mos keladigan ma’lumotlar to‘g‘ri 
ko‘rsatilgan javobni aniqlang. 
1) ribosoma katta va kichik bo‘lakchalardan tashkil 
topgan; 2) riboza i-RNK tarkibiga kiradi; 3) 
uglerodning davriy aylanishi; 4) gemoglobin transport 
funksiyasini amalga oshiradi; 5) Golji majmuasi 
sisternalar, vakuol va pufakchalardan iborat. 
A) a - 1; b - 3 B) a - 5; b - 2 
C) a - 4; b - 5 D) a - 3; b - 4 
16. Qizil chuvalchang, bitiniya, dreysena uchun xos 
bo‘lgan xususiyatlar mos ravishda to‘g‘ri 
ketma-ketlikda berilgan javobni aniqlang. 
A) biofiltr hisoblanadi; yopiq qon aylanish 
sistemasiga ega; boshi tanasidan alohida ixtisoslashgan 
B) ko‘p tuklilar sinfiga mansub; anal teshigiga ega; 
metamorfoz orqali rivojlanadi 
C) qon aylanish sistemasi yopiq; mantiya teriga ega; 
ayrim jinsli 
D) yirtqich hayvon; qon aylanish sistemasi yopiq; 
ayrim jinsli 
17. Tovuqlarda toj shakli ikki juft noallel 
komplementar genlar ta’sirida irsiylanadi. 
Gomozigota gulsimon tojli (A) va gomozigota 
no‘xatsimon tojli (B) tovuq va xo‘rozlar o‘zaro 
chatishtirilsa yong‘oqsimon tojli tovuqlar hosil 
bo‘ladi. Retsessiv genlar oddiy tojni yuzaga 
chiqaradi. ab tipdagi gametalari hayotchan 
bo‘lmagan digeterozigota tovuq va xo‘rozlar 
o‘zaro chatishtirilib 108 ta jo‘ja olindi. 
Yuqoridagi ma’lumotlardan foydalanib, 
quyidagilarni aniqlang: 
a) avlodda olingan jo‘jalarning fenotipik 
guruhlari nisbati; 
b) avlodda olingan AaBb va AABb genotipli 
jo‘jalarning soni 
A) a - 8 ta yong‘oqsimon:2 ta gulsimon:2 ta 
no‘xatsimon; b - 60 ta 
B) a - 1 ta gulsimon:1 ta no‘xatsimon:7 ta 
yong‘oqsimon; b - 48 ta 
C) a - 7 ta no‘xatsimon:1 ta gulsimon:1 ta 
yong‘oqsimon; b - 48 ta 
D) a - 8 ta gulsimon:2 ta yong‘oqsimon:2 ta 
no‘xatsimon; b - 60 ta 
18. Quyida berilganlardan faqat madaniy tok 
uchun xos (a), faqat Turkiston ismalog‘i uchun 
xos (b) hamda ular uchun umumiy bo‘lgan (c) 
xususiyatlarni aniqlang. 
1) magnoliyasimon; 2) guli oddiy gulqo‘rg‘onli; 
3) mevasi rezavor; 4) mevasi yong‘oqcha; 
5) gullari ikki jinsli; 6) ikki yillik begona o‘t; 
7) barglari yonbargchali. 
A) a - 3, 7; b - 2; c - 1 B) a - 2, 4; b - 1; c - 6 
C) a - 2; b - 1; c – 2 
D) a - 1, 4; b - 6; c - 3, 6 
19. DNK fragmentining bir zanjiri 1050 ta 
nukleotiddan iborat bo‘lsa, shu fragment 
asosida sintezlangan oqsil molekulasining 
molekular massasini (a) hamda peptid bog‘lar 
sonini (b) aniqlang. (Oqsil tarkibidagi bitta 
aminokislota qoldig‘ining molekular massasi 
120, i-RNK ning barcha kodonlariga t-RNK 
ning antikodonlari komplementar.) 
A) a - 42000; b - 349 B) a - 21000; b - 349 
C) a - 42000; b - 350
D) a - 21000; b - 350 
20. Metamorfoz bilan rivojlanuvchi umurtqali 
hayvonlar to‘g‘ri berilgan javobni aniqlang. 
A) qunduz, kvaksha baqasi 
B) qorayaloq, ko‘l baqasi 
C) povituxa qurbaqasi, okun 
D) qirg‘ovul, qilquyruq 

---

A) 3 - venoz qon, 5 - arterial qon, 7 - arterial qon 
B) 3 - arterial qon, 5 - venoz qon, 7 - arterial qon 
C) 3 - arterial qon, 5 - arterial qon, 7 - venoz qon 
D) 3 - venoz qon, 5 - venoz qon, 7 - arterial qon 
25. 
Somatik hujayra mitoz sikli tasvirlangan 
yuqoridagi rasmda quyidagi jarayonlar sodir 
bo‘ladigan bosqichlar qaysi raqamlar bilan 
ko‘rsatilgan? 
a) har bir xromosoma o‘z sentromerasi bilan bittadan 
bo‘linish urchug‘iga birikadi; b) yadro kattalashib, 
yadro shirasining yopishqoqligi kamayadi 
A) a - 6; b - 4 B) a - 5; b - 4 
C) a - 3; b - 5 D) a - 2; b - 3 
26. Barglari novdada qarama-qarshi (a), navbat bilan 
(b), halqasimon (c) joylashgan o‘simliklarni aniqlang. 
A) a - yalpiz; b - chinnigul; c - qumrio‘t 
B) a - dalachoy; b - atirgul; c - kiyiko‘t 
C) a - gazanda; b - nastarin; c - qumrio‘t 
D) a - marmarak; b - pomidor; c - qirqbo‘g‘im 
27. Nozemaning tufelkadan farqlarini aniqlang. 
1) erkin yashaydi; 2) ayirish organoidi 
bo‘lmaydi; 3) shizogoniya usulida ko‘payadi; 
4) geterotrof organizm; 5) hazm qilish organoidi 
murakkab tuzilgan; 6) chuchuk suvda yashaydi. 
A) 1, 4 B) 3, 5 C) 2, 6 D) 2, 3 
28. Opossum mansub tip (1), kabarga mansub 
sinf (2), chumolixo‘r mansub turkum (3), 
olaqo‘zan mansub oila (4) ni aniqlang. 
A) 1 - xordalilar; 2 - sutemizuvchilar; 
3 - hasharotxo‘rlar; 4 - suvsarsimonlar 
B) 1 - umurtqalilar; 2 - sudralib yuruvchilar; 
3 - hasharotxo‘rlar; 4 - suvsarsimonlar 
C) 1 - umurtqalilar; 2 - sutemizuvchilar; 3 - oz 
tishlilar; 4 - ayiqsimonlar 
D) 1 - xordalilar; 2 - sutemizuvchilar; 3 - oz 
tishlilar; 4 - suvsarsimonlar 
29. Nuqtalar o‘rniga mos javobni tanlang. 
Xlorella . . . . 
A) xlamidomonadadoshlar oilasiga mansub 
dengiz suvo‘ti 
B) DNK molekulasi halqa shakldagi prokariot 
organizm 
C) xloroplastga ega tuban o‘simlik 
D) yorug‘da suvni, mineral tuzlarni po‘sti orqali 
shimib oladi 
30. Vegetetiv nerv markazlari funksiyalaridagi 
muvofiqlik to‘g‘ri berilgan javobni aniqlang. 
a) simpatik; b) parasimpatik; 
1) yurakning minutlik sistolik hajmini oshiradi; 
2) o‘pkalar ventilatsiyasini kuchaytiradi; 3) qon 
bosimini pasaytiradi; 4) bronxlarni toraytiradi; 
5) siydik qopi muskullarini bo‘shashtiradi; 
6) siydik qopi muskullarini qisqartiradi; 
7) bronxlarni kengaytiradi; 8) ichak 
peristaltikasini tezlashtiradi. 
A) a - 2, 4, 7; b - 5, 6, 8 
B) a - 1, 2, 6; b - 3, 4, 5 
C) a - 2, 7, 8; b - 1, 3, 6 
D) a - 2, 5, 7; b - 4, 6, 8 

---

Kimyo 
31. Xloropren qanday olinadi? 
A) vinil asetilenga HCl biriktirib
B) benzolga HCl biriktirib
C) butadiyenga HCl biriktirib
D) butin-3ga HCl biriktirib 
32. Kaliy propionat va mol miqdordagi kaliy 
gidroksiddan iborat 100gr aralashma qizdirilganda gaz 
hosil bo`ldi. Bu gaz quyosh nuri tasirida xlor bilan 
reaksiyaga kirishishi natijasida olingan monogaloidli 
birikma Na bilan tasirlashib 14.5 gr mahsulot hosil 
bo`ldi. Reaksiyaga qatnashmagan KOHning massasini 
(g) aniqlang? 
A)56 B)16 C)84 D)44 
33. NO+1/2O
2
=NO
2
yuqori temperaturada reaksion 
idishda NO va O
2
ning dastlabki miqdori 0.6mol va 
0.4mol. K
m
=6. Muvozanat holatida NO
2
ning 
konsentratsiyasi NO va O
2
konsentratsiyalari 
yig`indisiga teng. Idishning hajmini (m
3
) aniqlang? 
A)0.006 B)0.002 C)0.008 D)0.004 
34. Qaysi kislotaning eritmadagi foiz ulushi 40% dan 
ortsa portlab parchalanadi? 
A)HClO B)HClO
2
C)HClO
3
D)HClO
4
35. Natriy persulfat tarkibidagi kislorodning 
oksidlanish darajasi qiymati nechaga teng? 
A)0;+1 B)-1;+1 C)-1;-2 D)-2;+1 
36. Ca
2
(XO
4
)
3
+C+SiO
2
→….Bu reaksiyada hosil 
bo’lgan oddiy modda maxsus kamera va suv ostida 
kondensatsiyalanadi, aks holda havoda yonib ketishi 
hech gap emas, ushbu reaksiyada hosil bo’ladigan 
oddiy modda nomi va reaksiyaning barcha 
koeffitsientlari yig’indisini aniqlang. 
A) oq fosfor 20
B) qizil fosfor 22
C) oq fosfor 35
D) qizil fosfor 19 
37. Butil asetatni 400-500
o
С da qizdirib qanday 
mahsulot olinadi? 
A)sirka kislota va butan
B)sirka kislota va butadiyen-1,4
C)sirka kislota va butin
D)sirka kislota va buten -1 
38. Quyma cho`yan (1) rangli bo`lib unda uglerod (2) 
holda uchraydi. 
a.oq; b.kulrang; c.grafit; d.temir karbid; 
A)1-a, 2-c B)1-b, 2-d C)1-a, 2-d D)1-b, 2-c 
39. Propilbutil keton KMnO
4 
ta’sirida oksidlanganda 
necha xil kislota hosil bo’lishi mumkin? 
A)2 B)4 C)5 D)3 
40. Atirgul hidini eslatuvchi aldegidlarda nechta 
uglerod atomi bo’ladi? 
A)9-10 B)8-9 C)3-4 D)5-9 
41. Vodorod sulfid mo’l miqdordagi kislorodda 
yondirildi va normal sharoitga keltirilganda 
bo’shlang’ich gazlar hajmi 2 marta kamayib 6,72 litrni 
tashkil etdi. Reaksiyada hosil bo’lgan suv massasini 
(g) hisoblang.
A) 3,6 B) 5,4 C) 7,2 D) 1,8 
42. Oleum tarkibida kislota va oksidning mol miqdori 
1:2 nisbatda va umumiy atomlar soni 3
⦁N
A
dona 
bo’lsa, ushbu miqdor oleumni neytrallash uchun 
qancha hajm (litr) 2 M li NaOH eritmasi talab etiladi?
A) 0,3 B) 0,4 C) 0,6 D) 0,5 
43. Azot atmosferasida ikki garfit elektrodi orasida 
elektr yoyi razryadi o’tkazilganda azotning 25 % i 
sarflanib, 27,2 g bitta oddiy va bitta murakkab modda 
aralashmasi olindi. Azotning dastlabki miqdorini (g) 
aniqlang.
A) 16,8 B) 22,4 C) 28 D) 14 
44. Teng massadagi kremniy (IV) – oksid va magniy 
aralashmasi qizdirilganda 8 g oksid tutgan moddalar 
aralashmasi olindi. Olingan qattiq qoldiq tarkibidagi 
oddiy modda massasini (g) hisoblang. (η = 100%)
A) 6 B) 1,4 C) 4 D) 2,1 
45. Fosfor (V) –oksidning 1/3 qismi issiq suvda, 
qolgan qismi sovuq suvda eritilganda umumiy massasi 
51,6 g bo’lgan kislotalar olindi. Tajriba uchun olingan 
fosfor (V) – oksid massasini (g) hisoblang.
A) 14,2 B) 56,8 C) 28,4 D) 42,6 
46. Мa’lum miqdordagi rux sulfatga 40 % li NaOH 
eritmasi qo’shilganda 19,8 g cho’kma tushdi va 0,2 
mol Na
2
[Zn(OH) 
4
] hosil bo’ldi. Sarflangan ishqor 
eritmasining massasini (g) hisoblang. 
A) 120 B) 140 C) 100 D) 80 
47. 4 litr suvda 272 mg CaSO
4
hamda 730 mg magniy 
gidrokarbonat bo’lsa, suv qaynatilmasdan oldin va 
keyin umumiy qattiqlik qanday (mg
⦁ekv/litr) bo’ladi? 
A) 3,5 va 1,0 B) 2,5 va 1,0 C) 3,5 va 2,5 D) 3,5 va 3,5 
48. Qattiqligi 3
⦁10
–3
mg
⦁ekv/litr bo’lgan 300 litr 
hajmdagi suvga qaysi moddadan 47,7 g qo’shib 
yumshatish mumkin? 
A) natriy sulfat B) soda
C) o’yuvchi natriy D) so’ndirilgan ohak 
49. 400 g 20 % li mis (II) – sulfat eritmasiga 20 g Fe 
plastinka tushirildi. Ma’lum vaqtdan so’ng plastinka 
masaasi 21,6 g ni tashkil etdi. Eritmadagi Fe
2+
va Cu
2+
ionlarining mol nisbatini toping . 
A) 2:1 B) 3:1 C) 2:3 D) 1:1 
50. 48 g mineral [ ω (Cu) = 0,8; ω (S) = 0,2 ] mo’l 
miqdordagi kislorodda yondirilganda 150 kJ issiqlik 

---

ajralgan bo’lsa, mineralning yonish issiqligini (kJ/mol) 
hisoblang. 
A) 600 B) 450 C) 300 D) 500 
51. Quyidagi qaysi molekula tarkibida 4 ta OH guruhi 
mavjud?
A) glukoza B) glitserin C) etilenglikol D) riboza 
52. Qaysi moddalar kumush (I) – oksidning 
ammiakdagi eritmasi bilan reaksiyaga kirishib 
oksidlanadi?
1) etanal 2) sirka kislota 3) glukoza 4) sazaroza 5) 
etilatsetat 6) etilformiat 
A) 2,4,5 B) 1,3,6 C) 2,3 D) 1,4 
53. 0,2 mol metoksimetan massasini (g) hisoblang.
A) 8,4 B) 9,2 C) 9,6 D) 8,8 
54. Qaysi spirt degidratlanganda oddiy efir hosil qiladi, 
alken hosil qilmaydi? 
A) 2,3–dimetil–butanol–1 
B) butanol–1 
C) 2,2–demetilpropanol–1 
D) 2–metil–propanol–2 
55. Quyida berilgan moddalardan disaxaridlarni 
tanlang.
1) selluloza 2) riboza 3) kraxmal 4) maltoza 5) laktoza 
6) fruktoza 
A) 1,4 B) 2,6 C) 4,5 D) 1,3 
56. Fotosintez jarayonida 30 g glukoza hosil bo’lishi 
uchun sarflanadigan CO
2
miqdorini (mol) toping. 
A) 4 B) 2 C) 3 D) 1 
57. Glukon kislota molekulasi tarkibiga kiruvchi 
kimyoviy elementlar sonini ko’rsating. 
A) 3 B) 25 C) 4 D) 24 
58. 1 mol metoksimetan yonganda necha gramm suv 
hosil bo’ladi? 
A) 36 B) 72 C) 90 D) 54 
59. 1 mol etanol molekulalararo degidratlanganda 
necha gramm organik modda olinadi? 
A) 37 B) 74 C) 56 D) 28 
60. 1 mol metilformiat to’liq gidrolizlanganda 
(kislotali muhitda) necha gramm organik moddalar 
hosil bo’ladi? 
A) 60 B) 46 C) 78 D) 32