Variant savol. Ko‘chirma gapli qo‘shma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi Ko‘chirma gap qo‘shtirnoq ichiga olinadi, badiiy asarlarda tire bilan ajratib beriladi. Ko‘chirma gaplarda tinish belgilarining ishlatilishi quyidagicha

5 savol


Stilistik tamoyil. Bu tamoyilga ko‘ra, tinish belgilari nutq stillarining talabidan kelib chiqib qo‘yiladi.
Tilning taraqqiyoti, til stillarining rivojlanishi nutqning ajiralmas qismi bo‘lgan punktuatsiyaning taraqqiyotiga, uning qo‘llanish doirasining kengayishi yoki o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. Masalan, badiiy asarlarda /diologik nutqlarda/ ixchamlik uchun personajlarning nutqlari tire bilan ajiratiladi. Dramatik asarlarda esa nutq egalarining nomi keltirilganligidan, borligidan ularni tire bilan ajratishga ehtiyoj bo‘lmaydi, yoki qo‘shtirnoq qo‘llanilmaydi. Nutqning individual stil formasida tinish belgilari, ko‘pincha, yozuvning subyektiv maqsadi, emotsional fikr ifodalash, uning ta’sirchanligini oshirish uchun qo‘llaniladi. Masalan, Yoz, quyosh hamma yoqni qizdirdi (О.) Yoz! Pishshiqchilik, to‘kinchilik fasli! (U.) gaplarida “yoz” so‘zi orqali ikki yozuvchi ikki xil maqsadni ifodalash uchun foydalangan. Bu maqsadlar tinish belgilari (vergul, undov belgisi) orqali reallashtirilgan. G‘ofur bo‘lib ketdi: Xotin-qizlar zveno, brigadani udda qilolmaydimi!.. (А.Қ.) gapida ritorik so‘roq bilan fikirning kuchli (emotsional) va davomli ekanligi ifodalangan. Bu maqsadlar undov belgisi va ko‘p nuqta orqali reallashgan. Lekin bundan har bir yozuvchi tinish belgilaridan o‘z bilganicha, o‘z istagicha foydalana beradi digan hulosa kelib chiqmaydi. Tinish belgilarining individual stil talabiga ko‘ra qo‘llanilishi ham stilistik tamoyilning umumiy normasiga bo‘ysunadi.
3 variant 1 savol
Qo‘shtirnoq va uning qo‘llanish o‘rinlari
Ko‘chirma gap (nutq) qo‘shtirnoq ichiga olinadi: “Partov yer ko‘pmi”? Qo‘riq qancha?” – dedi Nosirov. (A.Q.)
Sitatalar qo‘shtirnoq bilan chegaralanadi: “Til – jamiyatning eng muhim aloqa vositasidir”, - degan edi V.I.Lenin.
Ko‘chma ma’noda qo‘llangan so‘zlar kesatiq yoki o‘zining odatdagi ma’nosidan boshqa xil ma’noda qo‘llangan so‘z va iboralar qo‘shtirnoqqa olinadi: “Qalandarov” soyada o‘sgan” rasilardan”, - dedi Saida. (A.Q.) Siz o‘zingizga “ayol” deb qarasangiz, biz dodimizni kimga aytamiz. (A.Q.) Bu yil Mehri Zulfiqorovga, yangi yilda esa Zulfiqorov Mehrinsoga “qarashadigan” bo‘ldi. (A.Q.)