Variantlar variant-l Menejment fani nimani o'rganadi va o'rgatadi ? Maqsad sifatlari xaqida

3. Menejment tamoyillari xaqida.


Variant -3
l. Menejment fanidan qo'llaniladgan usullar.
Menejment fanining taxlil usullari
Sistemali yondoshuv:
• boshqariluvchi ob’ekt yaxlit tizim tarzida olib qaraladi. Bu yondoshuv turlicha bo‘lishi mumkin:
• sistemali - kompleks yondoshuv
• sistemali - funktsional yondoshuv
• sistemali - tarkibiy yondoshuv sistemali - kommunikatsion yondoshuv
Kompleksli yondoshuv:
• boshqariluvchi ob’ekt boshqa ob’ektlar bilan o‘zaro bog‘lanishda va aloqadorlikda qaraladi.
Tarkibiy yondoshuv:

• boshqariluvchi ob’ekt tarkibiy qismlarga bo‘lib o‘rganiladi.

Vaziyat (situatsiya)li yondoshuv:
• boshqariluvchi ob’ektning konkret sharoitdagi ichki va tashqi vaziyatiga qarab boshqarishning ma’qul uslubi qo‘llaniladi.
Integratsion yondoshuv:
• boshqariluvchi ob’ekt yuqoridagi uslublar (vaziyatli, kompleksli, tarkibiy yondoshuvlar)ni birgalikda qo‘llash yordamida boshqariladi.
Modellashtirish usuli:
• boshqariluvchi ob’ektni boshqarish bo‘yicha turli sxema, grafik va chizmalar, xomaki materiallar tayyorlanadi.
Iqtisodiy-matematik yondoshuv:
• optimal qaror qabul qilish maqsadida matematik uslublar va xisoblsh mashinalarini keng miqyosda qo‘llash.
Kuzatish usuli:

• boshqariluvchi ob’ekt to‘g‘risidagi ma’lumotlarni rejali, ilmiy, uyushtirilgan asosda to‘plash usuli.

Eksperiment (tajriba) usuli:
• boshqarish jarayonida boshqariluvchi ob’ektga nisbatan namunaviy tajribadan o‘tgan usullarni qo‘llash.
Sotsiologik kuzatuv usuli:
• boshqarish maqsadida turli anketali so‘rovlar, suxbatlar, testlar, infratuzilmaviy taxlillarni o‘tkazish.
Ilmiy jixatdan asoslangan boshqarish qayd qilingan usullarning chambarchas ravishda bog‘lab olib borilishini taqoza etadi.


2. Boshqarish maqsadli yondashuv usulining mohiyati.

Boshqarish maqsadli yondashuv usulining mohiyati.

Tashkiliy faoliyat maqsadlarini bu xilda belgilash, tashkilot rahbariyatiga jarayon davomida navbatdagi tashkiliy qarorlarni qabul qilish va ishning borishini baholashga, tashkilot faoliyatining pirovard natijaga nisbatan nechog’lik samarali hamda to’g’riligini belgilashga imkon yaratadi.

Maqsadlarni vaqt o’lchovini hisobga olib belgilash. Mazkur tamoyilga ko’ra, eng avvalo, uzoq muddatga, so’ngra o’rtacha va qisqa vaqt oralig’iga mo’ljallangan maqsadlar belgilab olinadi. Maqsadlarning real tarzda qo’yilishi, ya’ni mavjud shart-sharoitlarda ularga erishish mumkin bo’lishi lozim. Turli tashkiliy maqsadlarning bir-biriga zid kelmasligiga alohida e’tibor berish shart.

Vazifalar pirovard natijaga erishish uchun avvalroq bajarilishi lozim bo’lgan aniq tadbirlardir.
Alohida xususiyatlari. Tashkiliy vazifalar faoliyatning bevosita maqsadlarini ifodalaydi. Ularni miqdoriy jihatdan o’lchash mumkin. Odatda vazifalar deb, aniq ijrochining zimmasiga yuklangan va bajarilish muddatlari aniq belgilangan ish(lar)ni nazarda tutishadi.
Texnik jihatdan olganda, tashkiliy vazifalar konkret lavozimga nisbatan belgilanadi. Har bir lavozim doirasida bajarilishi shart bo’lgan ishlar majmui pirovard natijaga erishish yo’lidagi muhim bosqich sanaladi.
Tashkiliy vazifalar kategoriyasi:
- odamlar bilan ishlash;
- predmetlar bilan ishlash;
- axborot bilan ishlash.
Maqsadlar shajarasi; tashkiliy maqsadlarning o’zaro tobeligi va kengaytirilishi. Maqsadlar shajarasining modeli amaliy faoliyat uchun juda qulay vosita bo’lib, u boshqaruvchilikning tashkiliy maqsadlari va vazifalarini belgilashga nisbatan tizimli (tartibli) yondashuvga imkoniyat beradi. Maqsadlar shajarasi yordamida ularning tartiblashtirilgan ierarxik tuzilmasi ta’riflanadi.

Tashkiliy faoliyatning umumiy maqsadi. Tashkilotning kichik tizimlari faoliyatini belgilovchi bosh maqsadlarga quyidagilar kiradi:

* ishlab chiqarish;
* marketing;
personal;
* moliya.

. Bosh maqsad (lar)ni kichik maqsadlarga ajratish qoidalari.

1. Bosh (umumiy) maqsad faoliyatning pirovard natijasini ifodalashi lozim;
2. Umumiy tashkiliy maqsadning ierarxik tuzilmasini tuzish davomida ushbu muhim tamoyilga e’tibor berish lozim, faoliyatning kelgusi bosqichidagi maqsadlarga yetishish uchun ilgarigi bosqichning maqsadlarini ro’yobga oshirish lozim;
3. Tashkiliy faoliyatning turli xil bosqichlarida maqsadlarga erishish yo’llariga emas, balki ularning mazmuni (natija) ga e’tibor berish shart.
4. Tashkiliy faoliyatning har bir bosqichida qo’yiladigan maqsadlar tamomila mustaqil bo’lishi, bir-biridan kelib chiqmasligi kerak.
5. Maqsadlar shajarasining asosini belgilangan vaqt mobaynida ma’lum tartibda bajarilishi mumkin bo’lgan vazifalar majmui tashkil etishi lozim.
6. Umumiy tashkiliy maqsadning kichikroq maqsadlarga ajratilishida bosh maqsadning murakkabligi, ko’lami va tashkiliy tuzilmasini e’tiborga olish muhimdir.
7. Tashkiliy maqsadlarni belgilash jarayonida nafaqat maqsadlar shajarasiga, balki maqsadlarning rivojlanish dinamikasiga ham alohida e’tibor berish lozim. Tashkilot faoliyatining istiqbol rejasini tayyorlash chog’ida jarayonning dinamik modelidan foydalaniladi.
Boshqaruvchilik faoliyatining yaxlit tizimi sifatida menejment tashkilot oldiga qo’yilgan barcha maqsad va vazifalarning bajarilishini ta’minlashga xizmat qiladi. Shu sababdan boshqaruv tizimining har bir pog’anasida turgan rahbarlar o’z vakolatlari doirasidan kelib chiqib, oldida turgan aniq maqsadlarni yaxshi anglashi kerak. Ushbu asosda maqsadli faoliyatning muayyan davrida menejer qo’l ostidagi xodimlarning faoliyatini yo’lga qo’yishi lozim. Menejmentning umumiy maqsadlari va vazifalari boshqaruvchilik tizimining barcha pog’onalaridagi menejerlar bilan bahamjihat ishlab chiqiladi.
Maqsadlar (natija) ga ko’ra boshqarish jarayonining bosqichlari;

* boshqaruv tizimining barcha pog’onalaridagi menejerlarning vakolatlari va majburiyatlari ko’lami belgilanadi;

* belgilab qo’yilgan majburiyatlar doirasida boshqaruvning maqsadi va vazifalari ishlab chiqiladi, so’ngra o’zaro muvofiqlashtiriladi;
* tashkilot oldiga qo’yilgan maqsadlarga real darajada erishish imkoniyatlari va vositalari rejalashtiriladi;
* har bir pog’onadagi menejerning faoliyati nazorat ostiga olinadi, tahlil qilinadi, baholanadi. Olingan natijalarga ko’ra berilgan topshiriqlarga tegishli tuzatishlar kiritiladi. Bu holatda faoliyat maqsadlarini qaytadan muvofiqlashtirish zaruriyati tug’ilishi mumkin.
Konsepsiyaning foydali jihatlari:
* boshqaruv tizimidagi har bir menejer o’zining va tashkilotning maqsadlarini aniq va to’g’ri tasavvur etsagina ish unumdorligi oshadi;
* umumiy tashkiliy maqsadlar va vazifalarni belgilash jarayonida barcha pog’onadagi menejerlarning bevosita ishtiroki ta’minlangani taqdirda, ularning o’z ishiga qiziqishi hamda ma’suliyati ortadi;
* pirovard natijaga bosqichma-bosqich erishish imkoniyatining mavjudligi. Zero, rejaga muvofiq ma’lum vaqt mobaynida muayyan natijalarga erishish ko’zda tutiladi;
* rahbarlar bilan xodimlar o’rtasidagi munosabatlarni yaxshilash, nazorat tizimi faoliyatini takomillashtirish imkoniyatlari paydo bo’ladi.

Konsepsiyaning kamchiliklari:

* mazkur nazariy tizim boshqaruvning tashkiliy samaradorligi past bo’lgan korxonalarda (tashkiliy faoliyat maqsadlari va vazifalari yuqoridan tushirilib, quyi bo’g’in menejerlarining ushbu jarayonda ishtiroki ta’minlanmasa) yaxshi natija bermaydi;

* shaxsiy motivlashtirishning sustligi, boshqarish jarayonini amalga oshirish uchun muhim bo’lgan axborotning yetishmasligi holatlarida, nazorat tizimining faoliyati qoniqarsiz bo’lsa, bu konsepsiyadan foydalanib bo’lmaydi;
* konsepsiyaga asosan ish yuritilsa, rahbarlarning diqqat-e’tibori kundalik ishlar va yaqin oraliqdagi maqsadlarga erishish bilan bog’liq bo’lib qoladi. Holbuki, faoliyatning pirovard natijasi (uzoq fursatga rejalashtirilgan ishlar)ga qarab ish tutmoq lozim;
* ma’lum shart-sharoitlarda ushbu konsepsiyaga amal qilish oqibatida odamlarning ijodkorligi va tashabbuskorligi buzilishi mumkin.

3.