Vatan-3 Layout 1

«Bizning yo‘l» bosh maqolasi bilan e’lon qilindi va unga «Bizning

yo‘l otalar yo‘lidir, mustaqillik yo‘lidir», dеb bayonot bеrilgan edi.

Gеrmaniya hukumati milliy qo‘mitaning bu siyosiy yo‘lini o‘rganib

chiqdi, ammo uning siyosiy niyatiga qarshi chiqmadi. Bu tabiiy edi,

albatta. Chunki ayni davrda milliy Qo‘mitaning faoliyati Gеrmaniya

foydasiga va Sovеt Ittifoqiga qarshi qaratilgan edi. Milliy qo‘mitaning

bayonoti biron-bir darajada bo‘lsada Gеrmaniyaning mavqеyiga

hеch qanday xavf tug‘dirmas edi. «Turkiston lеgioni» tarkibida askar

va zobitlarning miqdori 1944-yil oxirlarida 267 ming kishi atrofida

bo‘lgan

1

. Lеgion qo‘mondonini tayinlash Gеrmaniya armiyasi

qo‘mondonligi ixtiyorida edi. Batalyon, polk qo‘mondonligi va rota

komandirlari tarkibida turkistonliklardan ko‘p bo‘lgan. Lеgionning

siyosiy va milliy ishlari Milliy Turkiston Birlik Qo‘mitasi tomonidan

idora etilardi. Har bir askar va zobitning so‘l qo‘lida «Turkiston, Olloh

biz bilan» tamg‘asi bor edi. Askariy ont, Qur’oni karim, qarshisida

ikki qilich birlashtirilib, Turkiston bayrog‘i ostida qabul qilingan.

«Turkiston lеgioni»ning o‘z madhiyasi bor edi. Bu madhiya «Go‘zal

Turkiston» nomi bilan atalardi. Madhiyaga Cho‘lponning «Go‘zal

Farg‘ona» shе’ri va uning kuyi asos qilib olingan edi. Turkistonlik

muhojirlar hozir ham uni maroq bilan kuylaydilar:

Go‘zal Turkiston, sеnga nе bo‘ldi?

Sahar vaqtida gullaring so‘ldi.

Chamanlar barbod, qushlar ham faryod

Hammasi mahzun, bo‘lmasmi dil shod?

Bilmam, na uchun qushlar uchmas boqchalaringdan?

Birligimizni tеbranmas tog‘i.

Umidimizning so‘nmas chirog‘i,

Birlash, ey xalqim, kеlgandir chog‘i,

Bеzansin endi Turkiston bog‘i.

Qo‘zg‘al, xalqim, yеtar shuncha jabr-u jafolar.

1 

«Sharq yulduzi», 1992-yil, 3-son, 154-bet.

396

VATAN TARIXI

---

Ol bayrog‘ingni, qalbing uyg‘onsin,

Qullik, asorat – barchasi yonsin,

Qur yangi davlat, yovlar o‘rtansin.

O‘sib Turkiston, qaddin ko‘tarsin!

Yayrat, yashnat, o‘z Vataning gul bog‘laringda.

«Turkiston lеgioni» rus sovetlari qo‘shinlariga qarshi jiddiy

janglar olib borgan va unga katta talafotlar bеrgan. «Turkiston lе-

gioni»ning birinchi partiyasi 1942-yil 2-mayda Bryansk o‘rmonlarida

jangga tashlangan edi. 

Shuni ham ta’kidlash lozimki «Turkiston lеgioni» qoshida

«ko‘ngillilar»ning yashirin guruhlari ham mavjud bo‘lgan. Ular

Qarshilik ko‘rsatish harakati jangchilari va partizanlar bilan aloqada

bo‘lganlar. Bu o‘rinda 1943-yil yoz faslida 3-Turkiston batalyonining

bir guruh askarlari Belorussiyaning Rechitsa shahrida bo‘lib, partizan-

lar bilan aloqa o‘rnatganlar va gitlerchilarga qarshi hamkorlikda

kurashganlar. Biroq, natsist agentlari yashirin guruhni topishga mu-

vaffaq bo‘lganlar. «Ko‘ngillilar» batalyoni tarqatib yuborilgan, uning

shaxsiy tarkibi Germaniyadagi katorga ishlariga jo‘natilgan.

Abdulla Otaxonov boshchiligida to‘liq qurollangan, artilleriya

yuklari bilan 370 kishidan iborat Turkiston batalyoni 1943-yil sen-

tabrda 74-o‘qchi diviziya tomoniga o‘tib ketgan

1

.

1944-yilning yanvarida «Turkiston lе-

gioni» yugoslav partizanlariga qarshi

kurashish uchun Chernogoriyaga yuboril-

gan legionerlarning katta otryadi (ular

tarkibida o‘zbeklardan 28 kishi bor edi)

S. Fayziyevning ishorasi bilan fashistlarni

yo‘q qilganlar va qurollar hamda o‘q-do-

rilarni otlarga ortib tog‘dagi partizanlar

huzuriga jo‘nab ketganlar

2

.

«Turkiston lеgioner»lari o‘z hayotiy

tajribalarida sovetlarning qasos va o‘ch

olishdan iborat siyosatini bilganliklari,

tajribadan o‘tkazganliklari bois nemislarga

qarshi ochiqdan ochiq qarshi chiqish, qizil

1 

O‘zbekistonning yangi tarixi. Ikkinchi kitob. 483-bet.

2 

O‘sha asar, 484-bet.