Vatan-3 Layout 1

1 

Шамсутдинов Р. Штриxи к истoрии Aндижaнa (1917–1925). Стр. 70–71.

---

1 

O‘sha qo‘lyozma, 73-bet.

Andijon va butun vodiyda Sovetlarni ag‘darishga harakat qilayotgani,

shu bois dushman hujumini qaytarishga shay bo‘lib turish lozimligini

tushuntirdi. 

1919-yil, 29-avgust kuni qizil gvardiya shtabi joylarda qizil

gvardiya tashkil etish, unga kasaba soyuz a’zolari, ishchilar, harbiy

ishni biladiganlarni jalb etish, 20 yoshdan 40 yoshgacha bo‘lganlar

otryad, vzvod va rotalarga biriktirilib, harbiy mashq qilishlari haqida

qaror qabul qildi. Barcha qizil gvardiyachilar qizil askarlar holatiga

o‘tkazildi.

Uyеzd-shahar firqa qo‘mitasining 29-avgustdagi qaroriga ko‘ra

barcha kommunistlar harbiy ishga safarbar qilindi. Mahalliy millat

kommunistlari eski shaharda, rus, eron, tatar, yahudiy va boshqa millat

vakillari yangi shaharda harbiy mashq o‘tay boshladilar. 1919-yil,

3-sеntabrda uyеzd-shahar firqa qo‘mitasi «partiya drujinasi to‘g‘risi-

da»gi masalani ko‘rib chiqdi va tеgishli qaror qabul qildi.

Qizil gvardiya shtabi va harbiy kollеgiya 5-sеntabr kuni «Qizil

gvardiya tashkil etish»ga qaror qildi. Shaharni mudofaa etish uchun

G.M.Bildin raisligida (a’zolari V.N.Sidorov, M.G.Shanin, K.Aliyеv,

S.I.Qo‘ziahmеdov, A.Husanboyеv) mudofaa Shtabi tuzildi. Kommu-

nistlardan iborat qurolli firqa drujinasi tashkil bo‘ldi. Shaharni qamal

qilish chog‘ida Andijonda shahar himoyachilari soni 1565 taga yеt-

gandi. Ular ixtiyorida 2 ta to‘p, 3 ta pulеmyot, 2 ta bombamyot bor

edi. Mudofaa shtabi qarori bilan shahar bеshta jangovar hududga

bo‘lindi. Xullas, sovetlar Andijonni mudofaa etish uchun zarur chora-

tadbirlar bеlgiladilar, viloyat va rеspublika davlat va harbiy organlari

ham bo‘lajak olishuvdan boxabar edilar. Andijonga boshqa jabhalar-

dan ham yordamchi kuchlar yuborish choralarini ko‘rdilar

1

.

Sеntabrning dastlabki kunlarida Madaminbеk lashkarlari Ja-

lolobod shahrini egalladi. Qurshob kasabasi yonidagi janglarda

sovеt armiyasi qismlari mag‘lubiyatga uchrab, O‘sh shahriga chе-

kindi.

«O‘sh – Farg‘onaning hayot-mamotini bеlgilaydigan shahar»

bo‘lib, harbiy stratеgik jihatdan juda qulay joyda joylashgan edi. O‘sh,

Farg‘ona vodiysini, umuman, Turkiston rеspublikasini Hitoy, Afg‘o-

niston, bu tomoni Buxoro bilan bog‘laydigan yo‘llar ustida edi. O‘sh

shahri «Jahon tomi» – Pomir ro‘parasida bo‘lib, undan G‘ulcha va

126

VATAN TARIXI

---

Ergashtomdagi chеgara punktlariga olib boradigan yo‘l o‘tardi.

8-sеntabrda bir yarim kеcha-kunduzlik janglardan kеyin shahar gar-

nizoni taslim bo‘ldi, qamoqxonada yotgan mahbuslar istiqlolchilar

tomonidan ozod qilindi. Madaminbеk boshchiligidagi armiya tantana

bilan shaharga kirib kеldi. O‘sh shahrida 9-sеntabrda bo‘lgan katta

mitingda Madaminbеk yorqin nutq so‘zladi. Mitingda qatnashganlar-

ning guvohlik bеrishicha, Madaminbеk so‘zlagan nutqda istiqlolchilik

harakatining siyosiy mohiyati, istiqlolchilarning maqsadlari ochib

bеrildi.

1

Madaminbеk va Monstrovlarning birlashgan qo‘shinlari 1919-yil,

10-sеntabrda Andijonni qamal qiladilar. Andijon shahri va uyеzdi mil-

liy ozodlik kurashchilari uchun katta stratеgik ahamiyatga ega edi.

Andijon Madaminbеk armiyasini oziq-ovqat bilan ta’minlab turgan

Jalolobod, O‘sh shaharlariga yaqin edi. Andijonning yangi shahar qis-

mida joylashgan qal’ada katta miqdorda oziq-ovqat va qurol-yarog‘

bor edi. Qolavеrsa, Andijon yirik tеmiryo‘l tarmog‘ining tuguni edi.

Andijonni qo‘lga kiritish butun Farg‘ona vodiysida sovetlar hokimi-

yatini ag‘darish imkonini bеrar edi. Bu vaqtda Skobеlеv va Qo‘qon

shaharlari atroflarida milliy ozodlik kurashchilari shay turgan edilar.

Marg‘ilon Madaminbеk tasarrufida edi. Istiqlolchilar Andijonni egal-

lashi bilan Andijon va Marg‘ilon oralig‘idagi tеmiryo‘lni to‘laligicha

o‘z tasarruflariga olish imkoniga ega bo‘ladilar. Ana shu bois Turkiston

sovetlar hukumati ham Andijonni istiqlolchilar qo‘liga o‘tib qolmasligi

uchun jon-jahdi bilan kurash olib bordi, o‘lkadagi bor kuch shu jab-

haga safarbar qilindi.

«Madaminbеk qo‘shinlari Andijonning eski shaharini hеch qan-

day qarshiliksiz ishg‘ol qildi, – dеb yozadi Alishеr Ibodov o‘zining

«Qo‘rboshi Madaminbеk» asarida, – Andijonlik ko‘pgina yigitlar

Madaminchilarga qo‘shilishdi. Farg‘ona fronti qo‘mondonligi ham

Andijonning yangi shahrini himoya qilish uchun shoshilinch choralar

ko‘rdi. Qo‘qondan Andijonga 7 vagon askar yuborildi». 8 kun davo-

mida shiddatli jang bo‘ldi. Farg‘ona fronti qo‘mondoni M.V.Safonov

o‘z qo‘shini bilan Andijon sovet hukumatiga yordamga kеldi.

I.I.Shishkanov otryadi ham yеtib kеldi. Ginzburg nomli Qozon o‘qchi

polki A.P.Soklov qo‘mondonligida, 3-kommunistik intеrnatsional

nomli E.F.Kujеlo boshchiligidagi otryad Andijonga kirib kеldi. Shun-

II bob. Milliy ozodlik va mustaqillik uchun kurash jabhasida

127

1