Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

16. 2. Strategi k bos hqaruvni a mal ga os hi rish jarayoni
«Strat egi k boshkar uv» t er mini chet el da 60- 70 yillarda kiritilgan bo`li b, 
asososan i shl ab chi qarishdagi j ori y boshqar uv bil an yuqori daraj adagi boshqar uv 
o`rt asi dagi far qni ani ql ash uchun kiritil gan. Uzoq muddat ga isti qbol ni ani ql ash 
strat egi k boshqar uvni ng asosi y qi s mi hi sobl anadi. Strat egi k boshqar uv ani q bir 
vaqt davo mi da t ashkili y kel aj akda qo` yil gan maqsadl ar ga erishish uchun xozir da u 
ni ma qilishi kerakli gini ani ql aydi. Strat egik boshqar uvda kel aj akka xozir gi qar ash 
a mal ga oshiriladi. St rat egi k boshqar uvni a mal ga oshirish j arayoni da odat da 
biri nchi bo`li b t ashkil ot ni ng i chki va t ashqi muhiti t axlil qili nadi. Bunda 
tashkil ot ni ng, maqsadi ni, missi yani ani qlash uchun asos t a`mi nl anadi. Muhit ni 
taxlil qilish uni ng uch qi s mi ni o`rganish bilan bog’li q: makr o muhit, mi kr o muhit va 
ichki muhit. Muhit ning har t o monl a ma t axlil qilishda t ashkil otni ng mi ssi ya kr edo 
va maqsadi ni shakllantirishga i mkon beradi. Missi ya u muma n t ashkil ot ni ng 
ma vj ud bo`lish g’ oyasi ni ifoda et adi, uni ng zar urli gi va o`rab tur gan muhit j a mi yat 
uchun f oydalili gi ni ifoda et adi. Turli ma mlakatl ar ni ng t ashkil ot mi ssi yasi ni t axlil 
qilish chog’i da missiyani t ashkil etish uchun quyi dagilar aks etil gan bo`lishi kerak: 
bi znesni ng ijti moi y-i qtisodi y t o monl arini aks ettirish, faoli yat yo` nalishi, 
ist e` mol chil ar daraj asi, t ovar va xi z matl arni ng sifati. Missi ya kabi muhi m bo`l gan 
tashkil ot ni ng kr edosi tagi da, asosi y i deal, u mu mi y maqsad yot adi. Kr edo t ashkil ot 
har akatl ari ni ng yuqori daraj ani chi qarish uchun qo`ll anil adi. U mi ssi ya bel gil ab 
ber gan maqsadl ar ni kengaytirish, bi znesdagi ij obi y t omonl ar ni ko`rsatish 
hi sobl anadi. Umu mi y maqsadl ar t ashqi muhit bil an o`zaro munosabatl ar ga 
kirishadi gan t ashkil otni ng uzoq muddatli yo` nalishi ni ani ql aydi.
Za monavi y strat egi yani ng oxir gi natijal ari quyi dagil ar ga oli b keladi:
- o` z- o`zi ni boshqara biladi gan, ij od qil a ol adi gan i nsonl ar ga ishonch bil diriladi. 
- tashkil ot tiri k or ganiz m sifati da qaral adi; 
- tashkil ot tashqi fakt orlarga mosl ashuvchan bo`lishi kerak (ist e` mol chil ar ga).

---

84 
M. Port er bozor da firma ni xarakat strat egiyasi ni ishl ab chi qishda uch asosi y 
ji hat ga e`ti bor beradi:
 ishl ab chi qarish xarajatlari mini mu ml ashtirish bo`yi cha li derli k; 
 t ovar ishl ab chi qarishda mut axassisli k; 
 bozor ani q segmenti ni olish va fir ma xarakati ni ana shunday ja mlash.
Ri vojl ani shni ng asosiy strat egi yal ari ni ng etal onni bo`li b:
 ja mlan ma o`sish strategi yasi; 
 i ntegrirlashgan o`sish strategi yasi;
 bi znesni qisqartishrish yo`nalishi dagi strategi ya; 
 di versifi katsi yal angan o`sish strategi yasi hisobl anadi.
Innovat si yaga nisbat an qarab quyi dagi strategi yal ar ni yaratiladi: 
 odati y (t ovar sifati ni oshirish); 
 appart unisti k (t adqi qot va ishl ab chi qarishi uchun katta xarajat etil maydi gan 
strat egi k maxsul ot qidirish;
 i mit atsi yal ashgan (litsenzi ya asosi da yangi texnol ogi yal arni sotib olish); 
 mudofal ashgan raqobat chilardan t exnika va t exnol ogi ya sohasi dagi 
ri vojl ani shdan qol masli k; 
 kiri b kelishuvchanli k (bozor da biri nchili k uchun i nnovatsi ya); 
 bog’li qli k (boshqa firmal ar bilan). 
Tashqi muhit da f aoli yat ko`rsat ayot gan strat egi k boshqar uvda mar keti ng 
muhi m r ol’ o`ynaydi. Aynan shu marketi ng strat egi k boshqar uvni ng barcha 
jarayonl ari ni t axlil qili b t ashqi muhit ga t ashkil ot ni silli q va mosl ashuvchan 
ravi shda kirishi ni ta`mi nl aydi.