Vazi rli gi buxoro muhandi sli k- texnologi ya I nsti tuti " menej ment" kafedrasi

Nazorat savoll ar: 
1. «Ijti moi y i nj eneri ya» t ushunchasi ni ma? 
2. Ni ma uchun «ijti moi y i nj eneri ya» t ushunchasi t urli oli mlar t o moni dan t urli cha 
qabul qili nadi ? 
3. «Ijti moi y i nj eneri ya»ni ng ust unli k va ka mchili kl ari ni madan i bor at ? 
2- mas hg’ ul ot. Rej alas hti rish va ijti moi y texnol ogi yal ar.
Rej a: 
15. 2. 1. Ijti moi y rej alas hti rish.
15. 2. 2. Ijti moi y texnol ogi yal ar.
Tayanch i boral ar: so`z va i boral ar: ijti moi y i nj eneri ya, ijti moi y 
rej al ashtirish, ijti moi y di agnosti ka, ob` yekti v di agnosti ka, ekstrapol yat si ya modeli, 
fakt orli model, evristik modell ar. 
15. 3. Ijti moi y rej al ashti rish.
Ijti moi y r ej al ashtirishni ng i kki shakli mavj ud: adresli rej al ashtirish va egri 
vosit al ar yor da mi da rej al ashtirish.
Adr esli rej al ashtirishda ijti moi y j arayonl ar ni ri voj -l antirishni t ashkil qilish 
uchun munosabatl arni nor mal ashtirish, t ashkil otl ar ga ( ani q bir) masal al ar 
yet kazil adi. egri vosit al ar or qali rej al ashtirish ti zi mga t a`sir et uvchi ehti yojl ar, 
i mkoni yatl ar va shartlarni atrofli cha o`r gani shni ko`zda t ut adi.
Ijti moi y r ej al ashtirishni ng t urli xil met odl ari ani ql angan bal ansli met od, 
nor mati vli, analiti k, vari antli, ko mpl eksli, ijti moi y eksperi ment al, i qtisodi y 
mat e mati k met odl ar. Dudchenko V. S. va Ma kar evi ch V. N. «ijti moi y t exnol ogi ya» 
t ushunchasi ni i nson f aoli yati yoki uni ng frag menti, i nson faoli yati ni j a mi yat 
aha mi yati dagi maqsadl ar ga erishish bo` yicha a mal ga oshirish sifati da t us huntiri b 
ber dilar. Ivanov V. N. o`zi ni ng «Za monavi y sharoit da ijti moi y t exnol ogi yal ar» 
kit obi da ijti moi y t exnol ogi ya « ma`l um met odl ar tizi mi va ijti moi y ti zi mlarni ng 
yashiri n pot ent si ali dan f oydal ani shda ijti moi y me` yorl ar, uni ng taraqqi yot maqsad-
lari ni muvofi ql ashtirish bil an ochi b berilishi mu mki n» deb gapiradi. 
Inson f aoli yati ga t a`sir etishni ng t urli xil usull ari mavj ud. Ijtimoi y i nj eneri ya 
bu maqsad uchun ijtimoi y t exnol ogi yal ar ni qo`ll aydi.
«Texnol ogi ya» so`zini ng o`zi grekcha so`zdan keli b chi qqan va «san`at », 
« mohirli k»ni angl at adi. Ani q bir faoli yat ni doi miy ravishda qayt arishli k natijasi da 
i nson har bir xarakat ni maksi mal optimi zat si yaga et kazadi. Ana shuni ng o` zi 
xar akat al gorit miga ayl anadi, ya` ni bir or bir natijaga erishish uchun ijti moi y 
texnol ogi yal ar ga ayl antiradi.
Patr ushi ev V.I. ishl ari da ijti moi y t exnol ogi yal ar strukt urasi si nflar va t url ari 
bo` yi cha keng yoritilib beril gan.
Ijti moi y ol a mni o`zgari b t ur uvchi hayot di na mi kasi bi zni ng ol di mi zga aynan 
bugungi masal al ar ni hal qilishda yangi va za monavi y t exnol ogi yal ar ni i shl ab 
chi qi shni t al ab qilib qo` yadi. Bu t exnol ogi yal ar i nnovat siya no mi ni ol dil ar. 
SHt at si z xol at har doi m i nnovat si on munosabat ni t al ab qil adi. Ijti moi y 
i njeneri yani ng barcha pog’ onal ari faqat gina yaxshi t ashkil ot da sa marali va yo`l ga 
qo` yil gan bo`lishi mu mki n. Bir pog’ onadan keyi ngi pog’ onaga o`tish uchun bir 
pog’ onani ng mat erial va usullari dan f oydal aniladi. Boshqaruv qar orlari ni ishl ab 

---

81 
chi qi sh va t ashkil ot da ul ar ni baj arilishi ko` p t o monl a ma ijti moi y boshqar uvni ng 
met od va f or mal ari dan f oydal angan hol da t ashkil ot ni ng boshqaruv munosabatl ari ni 
ani ql ab beradi. Bu savoll ar ni, ya` ni boshqar uv ti zi mi bil an f aoli yat ni ng zar uri y 
soha va daraj asi hi sobi; sub` yektl ar ni ng o`zar o t a`siri dagi boshqar uvni ng f or mal ari, 
vosit al ari va met odl ari; boshqar uvchi-boshqaril uvchi; boshqar uv j arayoni da 
ijti moi y munosabatl arni ng vuj udga kelishi sifati da ijrochili k, t arbi ya masal al ari ni 
boshqar uv ti zi mi bilan o` zar o al oqador va o` zar o t a`sirda bo`l gan - boshqar uv 
sot si ol ogi yasi ko`rib chi qadi. Bul ar dan keli b chi qqan xol da, boshqar uv 
sot si ol ogi yasi ob` yekti boshqar uvni ng o`zar o t a`sir ti zi mi, pred meti esa ul ar da 
boshqar uv munosabatl ari ni shakll antirish hi sobl anadi. Ijti moi y t exnol ogi yal ar 
ijti moi y sub` ektl ar ning yashash shar oiti ni yaxshil ash maqsadi da ob` yekt ga t a`sir 
etishni ng t urli xil yo`ll ari ni il mi y asosl angan xol da t a` minl aydil ar. Ijti moi y 
kengli kda 
hayot ning 
di na mi k 
o` zgarishi
bi zni ng 
ol di mizga 
hozir gi 
mua mmol ari mizga mos r avi shda yangi t exni ka va t exnol ogi yal arni yaratishni t al ab 
qili b qo` yadi. Shunday qili b, ijti moi y i nj eneri ya ijti moi y menej- ment ni ng vosit asi 
hisobl anadi va u j arayonl arni ng manti qi y bog’l angan zanjiri dan t ashkil t opadi va 
ma bodo ushbu zanj ir ket ma- ketli gi da biront a bosqi chi buzilsa yoki yaxshi 
saql anmasa t o`g’irlab bo`l maydi gan natijalarga oli b kelishi mu mki n.