Вазирлиги тошкент кимё технология институти

2.4. Логистик тизимнинг маркетинг билан боғлиқлиги
Логистика тизими бошқариш вазифалари билан узвий боғлиқ. Лекин логистика
тизимига энг катта таъсир кўрсатадиган вазифалардан бири - маркетинг сиёсати ва
тактикаси. Логистика тизимининг сервис чегараларини маркетинг талаблари аниқлайди.
Маркетинг тактикаси бевосита логистиканинг харажат кўрсатгичларига таъсир
қилади.
Ишлаб чиқаришнинг ассортимент бўйича ихтисослашиши маркетинг ёрдамида
сезиларли даражада ривожланади.
Маҳсулот ассортименти қанча кўп бўлса, ишлаб чиқаришнинг ҳар бир доираси,
буюртмалар билан ишлаш, заҳираларни назорат қилиш ва бошқариш вазифалари
мураккаблашиб кетади.
Маҳсулотлар ассортименти тақсимлаш муаммоларини ҳисобга олган ҳолда
аниқланади. Масалан, маҳсулотнинг асосий моделини технологик давр қўшимча
харажатлари ҳисобига камайтириш жараёнида ўзгартириш мумкин. Бу ҳолда ишлаб
чиқариш учун керакли бўлган хомашё, материаллар ва комплектация қисмлари ассортименти
камаяди.
Лекин, кўпинча маҳсулотлар фақат маркетинг талабларига асосланиб ишлаб
чиқарилади. Унда кўп ҳолларда табиий тақсимланиш баҳосига қандай таъсир қилиниши
ҳисобга олинмай, маҳсулотлар ўзгаришига олиб келади.
Маҳсулотнинг янги турини ишлаб чиқаришга жорий қилиш, одатда, табиий
тақсимланиш жараёнида кутилмаган харажатларга олиб келиши мумкин. Масалан, аввал
ишлатилмаган янги хомашё турларига эҳтиёж пайдо бўлиши мумкин. Ҳаттоки, фақат ўрами
ўзгарган маҳсулот таъминот доираси учун янги ассортимент бирлиги деб ҳисобланади.
Лекин, шуни айтиб ўтиш керакки, хар бир ассортиментнинг ўзгариши
харажатларнинг ўсишига олиб келавермайди. Айрим ҳолларда ишлаб чиқариш кувватидан

---

---

17
фойдаланиш даражаси ортиши, меҳнатни ташкил қилишининг яхшиланиши мумкин, булар

орқали анчагина маблағ ва меҳнат тежалиши мумкин.
Ассортиментнинг
кенгайишини
режалаштириш,
заҳираларни
бошқариш,
харажатларни камайтириш доираларида корхоналар олдига қуйилган вазифаларни
мураккаблаштиради.
Америка ва япон компанияларининг ассортимент сиёсатини солиштирсак, анча
фарқ қилишини кўрамиз. Япон компаниялари моделларни чекланган миқдорда ишлаб
чиқарадилар. Айрим комплект қилувчи маҳсулотлар, масалан, автомашиналарга
ўрнатиладиган кондиционерлар, (намунавий ўлчовда бўлади), автомашиналарга сотишдан
олдин дилерлар тамонидан ўрнатилади.
Америкалик ишлаб чиқарувчилар эса истеъмолчиларни ҳар бир моделнинг турли
хиллари билан таъминлайдилар, ҳаттоки, махсус буюртмаларни ҳам бажарадилар. Бундай
ассортимент сиёсати харажатларнинг ортишига олиб келади, ишлаб чиқариш жараёнини
ташкил қилишни, режалаштириш ва назорат қилишни мураккаблаштиради.
Маркетинг вазифаларидан яна бири - табиий тақсимланишнинг сервис хизмати
доирасида аниқ чегараларини белгилайди. Унинг сифатига юк етказиш тезлиги, юк етказиш
муддатларининг бажарилиши ва логистика тизими талабларини зудлик билан қондириш
қобилиялари таъсир қилади.
Ўз томонидан логистика маркетингнинг сотиш усулларига жуда катта таъсир
қилади.
Агар фирма махсус таклиф тактикаси асосида иш олиб борса, яъни олдиндан
белгиланган режаларсиз сотишлар ташкил қилса, табиий тақсимланиш тизими: транспорт,
омборлар, буюртмаларни расмийлаштириш - сотиш жараёнининг тезлашишига тайёр
бўлиши керак.
Логистика тизимининг ҳолати тақсимланиш каналини танлашда катта аҳамиятга
эга. Логистика қийматига оид таҳлил кўпинча харажатларни камайтириш йўлларини топиш
учун қилинади; бу таҳлил таъсирида рўй берган ўзгаришлар маркетингга катта таъсир
кўрсатади. Масалан, омборлар сонини камайтириш, заҳиралар миқдорини камайтириш,
транспортнинг арзонроқ турларига ўтиш ҳисобига ҳаражатларни камайтириш хизмат
кўрсатиш сифати ўзгаришига олиб келиши мумкин.
Логистика тизимини таҳлил қилиш асосида маркетинг хизмати тақсимланиш
жараёнининг мақсад ва вазифаларини аниқроқ белгилайди.
Логистиканинг тизимли таҳлили маркетинг қуроли бўлиб, хизмат кўрсатиш
андозаларини ўрнатади.
НАЗОРАТ ВА МУЛОҲАЗА САВОЛЛАРИ
1. Логистик тизимнинг асосий тамойиллари.
2. Логистиканинг концепцияси.
3. Логистика қайси аспектларни кўриб чиқади?
4. Логистика ўзининг фаолиятида қайси бўлимлар билан боғлиқ.
5.Логистик тизимни тузишда қайси элементларга эътибор берилади?
Махсус минтаљавий
омборларга ташиш
Тайёр
маµсулот
Комплектловчи буюм
Минтаљави
й омбор
Моддий
ресурслар
И/ч
жараёни

---

---

18