Вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсуси ҷУМҲури ӯзбекистон университети давлати педагогии шаҳри чирчиқ

Ба хонандагон хондан дар давраи асосии таълими савод

4. Ба хонандагон хондан дар давраи асосии таълими савод. Барои таълим додани хониш, пеш аз ҳама, талаба бояд бо овозу харфҳо нағз шинос шавад. Дар вақти ворид кардани овозҳо ва харфҳо принсипи аз хиҷоҳо ҷудо кардани овозҳо риоя карда мешавад. Муалифии мактуб метавонад дар якчанд самтҳои гуногун анҷом дода шавад:
1. Дар асоси тасвири пурмазмун бо усули саволу ҷавоб қиссаи алоқаманд сохта мешавад. Аз он ҷумлаи зарурӣ ва баъд калимаи зарурӣ бароварда шуда, аз рӯи калима ба таври дар боло зикршуда кори тахлил ташкил карда мешавад.
2. Дар асоси калима овозе, ки бо ёрии машқҳои аналитики омӯхта мешавад, ҷудо мешавад. Масалан: моҳ. Муаллим расми моҳро нишон медиҳад, хонандагон номи он - калимаро мегӯянд. Муаллим бо дароз кардани он овози о-ро мегӯяд (о-о-о-й) ва аз хонандагон мепурсад, ки кадом садоро дароз мекунанд. Пас аз талаффузи овози о хонандагон оид ба хусусиятҳои он саволу ҷавоб гузаронида мешавад. Калимаҳо бо овози о сохта шудаанд. Баъд аз ин, ҳарфи о аз ҳарфи курси ё аз алифбои тасвирӣ нишон дода мешавад. Ба ёддошти шакли ҳарфи о диққати махсус дода мешавад.
3. Харфи имрӯз омӯхташуда ба харфҳои омӯхташуда омехта мешавад, бачаҳо ҳарфи ношиносро аз он фарқ мекунанд ва баъд муаллим садоеро мегӯяд, ки ин ҳарф ифода мекунад. Хонандагон хусусияти садоро мегӯянд. Онҳо ин ҳарфро аз миёни ҳарфҳои курсӣ ёфта, дар саҳифаи китоб, дар алифбои тасвирӣ нишон медиҳанд. Пас аз ин тавр ворид намудани ҳарфҳои овозӣ оид ба таълими хондан кор анҷом дода мешавад.
Чун дар ҳама фанҳо ба воҳиди таълим таваҷҷуҳ зоҳир мешавад. Тарбия дар синфҳои хониш ба азхудкунии бошууронаи матни хондашуда вобаста аст. Якум, хонанда кӯшиш мекунад, ки ин гуна хислатҳоро танҳо вақте фаӯмад, ки матн дар бораи чӣ сухан меравад. Сониян, вай барои одами хуб шудан зарурати хонданро мефаҳмад. Бинобар ин, барои таъмини хониши бошуурона ба аниқ кардани робитаи матн ва расмҳои пурмазмуни барои он сохташуда диққат додан, дар бораи матн савол додан лозим аст.
Намудҳои асосии кор дар дарси хониш, ки дар он маводи нав омӯхта мешавад, инҳоянд:
1. Ҷудо кардани калимаи омӯхташуда бо овози нав (калимаи дорои ин садо дар аввал, мобайн, дар охир) бо таҳлили ҳиҷо-овози. Дар ин ҳолат хонандагон аз ҷумлаҳои аз рӯи расм сохтаашон садои нав мегиранд. Ҳангоми фарқ кардани овоз аз рӯи нақша-модели ин калима асос ёфтаанд. шунидан, талаффуз ва ифодаи овозҳо (вазифаи узвҳои нутқ дар сохтани овоз) машқ карда мешавад.
2. Ҳарфҳои хурд ва калон ҷорӣ карда мешаванд. Ҳиҷоҳо таълим дода мешаванд.
3. Калимахоро аввал аз хат, баъд аз «Алифбо» хонед. Кор дар болои калима, ибора, ҷумла ва хондани онҳо, кор ба маънои калимаҳо.
4. Хондан ва тахлили матн, аз нав хондани он, муайян кардани муносибати расм ба матн.
4. Хондан ва тахлили матн, аз нав хондани он, муайян кардани муносибати расм ба матн.
5. Рушди нутқ: ғанӣ гардонидани захираи луғат, сохтани ибораҳо, ҷумлаҳо, ҳикояҳои ба ҳам алоқаманд.
6. Умумкуни: дар ҷадвал гузоштани ҳарфи нав, муайян кардани садонок ё ҳамсадо будани овози нав омӯхташуда, муқоисаи ҳарфи нав бо ҳарфи пеш омӯхташуда, такрори аҳамияти садо ва ҳарф ва ғ.
7. Дар дарс барои мустаҳкам намудани чизи азхудшуда овози нав фарк карда мешавад, тамоми намудҳои кор, ба ғайр аз машкҳои ворид намудани ҳарфи нав, инчунин кор бо калимаю матнҳои иловагӣ истифода мешаванд; хондан ва таҳлили матн, кор кардан бо асбобҳои аёнӣ (картони хаттӣ, тахтаи магнитӣ, матои пурасрор, расмҳо ва ғайра), инкишоф додани нутқ, бозиҳо ва материалҳои шавқовар, такрор кардани овозу харфҳои пештар омухташуда ба мустаҳкам намудани он аҳамияти махсус дода мешавад; варақаҳо низ истифода мешаванд.
8. Бо калимаҳои аввалини дучоршуда кор кунед: дар ҳиҷои кушод аввал ҳамсадо ва баъд садонокро хонед ва дар ҳиҷои пӯшида ҳиҷои кушодаи бо садонок анҷомёфтаро хонед ва ҳамсадоҳои ояндаро хонед ва хондани калима дар маҷмӯъ. Калимаи нав бо таъкид дода мешавад, ки барои хондани он кӯмак мекунад, хониши синтетикӣ (хониши пурраи калима) мисли хониши ҳиҷовӣ. Дар ин маврид тавсия дода мешавад, ки калимаи нав бо ҳарфҳои калон навишта, ба хонандагон омӯзонида шавад. Калима бо пичиррос хонда мешавад, дефис бо ҳиҷо навишта мешавад.
8. Бо калимаҳои аввалини дучоршуда кор кунед: дар ҳиҷои кушод аввал ҳамсадо ва баъд садонокро хонед ва дар ҳиҷои пӯшида ҳиҷои кушодаи бо садонок анҷомёфтаро хонед ва ҳамсадоҳои ояндаро хонед ва хондани калима дар маҷмӯъ. Калимаи нав бо таъкид дода мешавад, ки барои хондани он кӯмак мекунад, хониши синтетикӣ (хониши пурраи калима) мисли хониши ҳиҷовӣ.
Хулоса
Методикаи таълими забони модарӣ фани мустақили педагогӣ мебошад.
дуруст донистани методика дар муаллимтайёркунӣ яке аз шартҳои асосӣ
мебошад. Омӯзгори замони ҳозира бояд дониши мукаммали ҳартарафа дошта
бошад. Барои ин вай бояд асосҳои фанни забони модарӣ, дастурҳои таълимӣ,
стандарти давлатии таълим, ҷиҳатҳои назарии таълими методикаро дар
синфҳои ибтидоӣ пухта ва ҳаматарафа донистанаш лозим. Методҳои
корбариро пухта аз бар намуда онро дар ҷараёни фаолияти омӯзгориаш
тадбиқ намуда тавонистанаш даркор. Омӯзгор ҳама вақт дониши назариашро
такмил дода исмтоданаш, аз навигариҳои соҳаи хеш огоҳ буданаш лозим.