Вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсуси ҷУМҲурияти ӯзбекистон донишгоҳи давлатии самарканд ба рӯихат гирифта шуд

Мавзӯи 4: Методологияи асоснокии мавзӯъҳои тадқиқотӣ ва ҷустуҷӯву коркарди ахбор дар тадқиқоти илмӣ.
Мафҳуми воҳидҳои сохтории фан. Тақсимоти соҳавӣ дар фан. Сохтори ҷустуҷӯйҳои илмӣ. Унсурҳои системавии сохтори тадқиқот: самти илмӣ, маҷмӯи тадқиқоти мақсаднокиву барномавӣ, масъала ва мавзӯъ.
Мафҳуми муаммоҳои илмӣ. Муаммо ва вазъияти муаммовӣ. Тавсифи муаммоҳои илмӣ. Талаботҳои меъёрие, ки барои тавсифи муаммо истифода мешаванд. Дараҷаи коркарди муаммо.
Мавзӯъ ҳамчун як ҷузъи муаммо. Таҳлили мафҳуми мавзӯъ. Қоидаҳои методологие, ки барои асоснок кардани мавзӯ нигаронида шудаанд. Самаранокии мавзӯи тадқиқот. Нишондиҳандаи иқтисодии самаранокии тадқиқот. Хусусиятҳои самаранокии тадқиқоти бунёдӣ (фундаментал) ва назариявӣ
Марҳилаҳои ҷустуҷӯ дар тадқиқот. Муайян намудани мақсад ва вазифаҳои тадқиқот. Модели стандартии марҳилаи тадқиқот.
Мафҳуми ахбор. Муаммои ахбор ва донишу таносуби онҳо. Сохтори ахбор, восита ва технологияҳои он. Информатика, мавзӯъ ва вазифаҳои он.
Ҷустуҷӯи ахбор ҳамчун муаммои методологӣ. Қоидаҳои методологии ҷустуҷӯи ахбор. Манбаъ ва маҳсулоти ахбор. Манбаъҳои ахбори якум ва дуюмдараҷа.
Маълумот ва фактҳо. Мафҳуми факт. Нишонаҳои сифатии факти илмӣ. Ҷамъоварӣ ва коркарди фактҳо. Таҳлил ва ҷамъбасти фактҳо.
Кор бо адабиёти илмӣ. Технологияи хондани адабиёти илмӣ. Ба аҳамият, мантиқ ва асоснокии ғояҳо ва мафҳумҳои дар адабиёт пешниҳодшуда эътибор диҳед.
Технологияҳои таълимии истифодашуда: ҷараёни сӯҳбат, таълими муаммовӣ. Интегратсионӣ, мунозара, худназораткунӣ.
Адабиёт: A6; A7; А8; Қ12; Қ13 Қ14; Қ15.


Мавзӯи 5: Усулҳо ва методологияи тадқиқот Шароити тадқиқоти эмпирикӣ ва усулҳои санҷиши тадқиқотӣ
Талаботи методологие, ки дар интихоби усули тадқиқот амал карда мешавад.
Мафҳуми методология. Мӯҳтаво, мавзӯъ ва вазифаҳои методология. Гузариш ба донишҳои илмии баъд аз классикӣ ва усулҳои нави методологӣ. Методологияи тадқиқот ва масъалаҳои самаранокии тадқиқот. Таснифи усулҳои тадқиқот. Усулҳои маъмултарин, умумӣ ва махсуси тадқиқоти илмӣ.Проблемаҳои тадқиқоти эмпирикӣ ва усулҳои санҷишӣ Маълумоти эмпирикӣ ҳамчун объекти тадқиқот.
Мафҳуми усули тадқиқоти эмпирикӣ. Ҷиҳатҳои таъсирбахши усули тадқиқоти таҷрибавӣ, усули мушоҳида. Талаботи методӣ ба усули мушоҳида. Намудҳои усулҳои мушоҳида. Усули ченкунӣ. Стандарти андозагирӣ. Воҳидҳои стандартӣ, ки дар тавсиянома оварда шудаанд.
Метрология ҳамчун фан. Вазифаҳои асосии метрология. Ҷадвали андозагирӣ. Намудҳои тарозу.
Усули муқоиса. Тарзи муқоиса бо усулҳои дигар чӣ гуна аст. Қоидаҳои истифодаи усули муқоисавӣ. Муқоиса ва таҳлили қиёсӣ.
Тавсиф ба сифити усул. Вазифаҳои методологии тавсиф. Қоидаҳое, ки дар тавсиф риоя карда мешаванд.
Пайдоиши методологияи фанҳои таҷрибавӣ (Ф.Бэкон, Нютон, Фарадей, Максвелл ва ғайра). Мафҳуми таҷриба. Хусусиятҳои усули санҷишӣ. Таснифи таҷрибавӣ.
Банақшагирии таҷриба. Фаъолиятҳое, ки дар нақшаи таҷрибавӣ нишон дода шудаанд. Гузаронидани мониторинг дар методологияи таҷрибавӣ.
Таҳлил ва арзёбии натиҷаҳои таҷрибавӣ. Маълумоти таҷрибавиро бояд чӣ гуна кор кард. Назарияи андозагирии математикӣ. Хатогиҳои шадид ва тарзи чен кардани онҳо. Муқоиса ва коркарди натиҷаҳои таҷрибавӣ.
Таҷрибаҳои умумӣ. Усули таҷрибаҳои хаёлӣ ва имкониятҳои эҷодии он. Сохтори як таҷрибаи хаёлӣ. Бартариҳои усули санҷиши хаёлӣ Мафҳуми таҷрибаи математикӣ. Бартариҳои усули санҷишии математикӣ. Марҳилаҳои технологии санҷиши математикӣ. Усули санҷиши компютерӣ Имкониятҳои эҷодии усули санҷиши компютерӣ. Воҳиди нармафзор ва системаи арзёбии коршиносон дар санҷишҳои компютерӣ. Истифодаи самараноки усулҳои санҷишии компютерӣ дар фанҳои табиӣ ва иҷтимоӣ.
Технологияҳои таълимии истифодашуда: ҷараёни сӯҳбат, таэлими муаммовӣ. Ҷадвали B / B / B, баҳс, худназораткунӣ, “Кластер”, Усулҳои “Bliss-пурсиш” Адабиётҳо: A6; A7; А8; Қ12; Қ13 Қ14; Қ15.

Мавзӯи 6: Моделсозӣ ва усулҳои назариявии тадқиқоти илмӣ

Мафҳумҳои «модел» ва «моделсозӣ». Дар моделсозӣ робитаи байни модел ва объекти аслӣ. Усули моделсозӣ ва намудҳои он.
Универсалии усули моделсозӣ. Моделсозии математикӣ ва компютерӣ. Моделсозии компютерӣ дар фан, самаранокии истифодаи он.
Объекти тадқиқоти назариявӣ ва хусусиятҳои он. Усули таҳлил. Тавсифи натиҷаҳои таҳлил. Хусусиятҳои тавсифии аналитикӣ. Қоидаҳои синтез ва генерализатсия дар усули синтез. Усули аналогӣ. Хусусиятҳои методологӣ ва намудҳои асосии усули аналогӣ. Қоидаҳои истифодаи усули аналогӣ. Усули гипотетикӣ.
Усули гипотетикӣ. Шаклҳои умумӣ, якка ва ҷузъии усули гипотетикӣ. Усули формализатсия. Соҳаҳои истифодаи усули расмикунонӣ Усули абстракция, самаранокии методологии он. Усули генерализатсия. Умумикунонӣ ҳамчун усули самарабахши тадқиқоти назариявӣ. Ба сифати истифодаи усули ҷамъбасти ғояҳо, принсипҳо ва қонунҳо.
Технологияҳои таълимии истифодашуда: ҷараёни сӯҳбат, таълими муаммовӣ. Ҷадвали B / B / B, баҳс, худназораткунӣ, Bliss-пурсиш, усули Мастер-класс, Адабиёт: A6; A7; А8; Қ12; Қ13 Қ14; Қ15.
Мавзӯи 7: Муаммои назариявӣ дар тадқиқот, роҳҳо ва марҳилаҳои ҳалли онҳо. Истифодаи усули фактҳо дар тадқиқот
Мафҳуми тадқиқоти назариявӣ. Тадқиқоти назариявӣ: хусусиятҳо, мақсад ва вазифаҳо. Мушкилоти назариявӣ ва роҳҳои ҳалли он. Мафҳуми назария, тафсироти танг ва васеъи он. Сохтори назариявӣ. Назария ва таълим; умумӣ ва фарқият. Функсияҳои тасвирӣ, фаҳмондадиҳӣ ва пешгӯишавандаи назария. Назария ва факт, робитаи байни онҳо. Марҳилаҳои тадқиқоти назариявӣ.
Ғояҳои В.П.Бранский оид ба ҷараён ва марҳилаҳои тадқиқоти назариявӣ Методологияи баҳс ва аргументатсия дар тадқиқоти илмӣ. Зарурати санҷиши ҷараёни тадқиқот ва натиҷаҳои он. Мафҳумҳои «аргумент» ва «аргументатсия». Қоидаҳои мантиқӣ барои дурустии аргумент ҳамчун як қисми баҳс. Мафҳуми исбот. Унсурҳои исбот. Тезис, факт ва намоиш.
Қоидаҳои ифодаи тезис. Нақш ва аҳамияти далелҳо дар исбот. Функсияи мантиқии намоиш. Ҳолатҳои истифодаи радкунӣ ҳамчун як намуди исботи раддия.
Пайдоиши баҳс дар ҳаёти маънавӣ. Нақш ва аҳамияти баҳсу мунозараҳо дар таърихи фан. Мафҳуми баҳси илмӣ. Зарурати истифодаи баҳс дар заминаи тағйири парадигмаи фан.
Сифатҳои самарабахши муҳокима. Қоидаҳои муҳокима Такя ба принсипи таҳаммулпазирӣ дар муҳокима.
Технологияҳои таълимии истифодашуда: ҷараёни сӯҳбат, таълими муаммовӣ. Маърӯзаҳо, намоишҳо, суолу ҷавоб Адабиёт: A6; A7; А8; Қ12; Қ13 Қ14; Қ15.
Мавзӯъ 8: Тартиб ва татбиқи натиҷаҳои тадқиқот
Расмигардонии натиҷаҳои тадқиқот: моҳияти иҷтимоӣ ва шаклҳои он. Корҳои илмии ба расмият даровардашуда ҳамчун арзиш ва моликияти зеҳнӣ. Матни кори илмӣ, қоидаҳои шарҳи мавод. Таркиби як матни илмӣ, мувофиқати мантиқӣ ва сохтории он. Ҳангоми навиштани матн риояи қатъии услуб, имло ва пунктуатсия. Дастгоҳи библиографии корҳои илмӣ. Қоидаҳои сабти ном ва адади адабиёт. Тартиб додани рефератҳо ва тезисҳо. Навиштани реферат. Таҳрири дастнавис.
Мафҳуми рисолаи номзадӣ. Ҷанбаҳои методологӣ, назариявӣ, эҷодӣ ва амалии тадқиқоти диссертатсионӣ. Мақсад ва талаботи рисолаи номзадӣ. Мафҳуми рисолаи магистрӣ. Сохтори рисолаи магистрӣ. Принсипҳо ва қоидаҳои тайёр кардани рисолаи магистрӣ.
Самаранокии назариявӣ ва амалии тадқиқоти диссертатсия, қоидаҳои сабти он. Омодасозии рисолаи магистрӣ барои дифоъ, таҳияи пешниҳодҳо ва тавсияҳо, ворид кардани натиҷаҳои илмӣ.
Технологияҳои таълимии истифодашуда: ҷараёни сӯҳбат, таълими муаммовӣ. Маърӯзаҳо, намоишҳо, суолу ҷавоб Адабиёт: A6; A7; А8; Қ12; Қ13 Қ14; Қ15.

Нақшаи тақвимии мавзӯии маърӯзаҳо аз фанни "Методологияи таҳқиқоти илмӣ"