Vii a guruh elementlarining umumiy tavsifi

• VII A guruh elementlarining umumiy tavsifi
• (Maruza 2 soat)

• Режа:

• Umumiy tafsifnoma;

• Ftor va uning birikmalari;

• Xlor va uning birikmalari;

• Ftor, brom, yod to’g’risida ma’lumot;

• Galogenlarning tibbiyotdagi ahamiyati;

• Galogenlarning o’zaro birikmalari;

• VII A guruh elementlarining umumiy tavsifi

• 1. YII A guruh elementlarining eng asosiy kattaliklari

Asosiy kattaliklar	Ftor	Xlor	Brom	Yod	Astat
Atom massasi El. formulasi Atom radusi, nm E- ion radiusi,nm S. h,oS Qayn. h.,oS Odatdagi Sh. Ionl. En.eV EE+ Yerda miqdori, %	18,998 2s22p5 0,071 0,133 -219,6 -188,1 Och Yashil gaz 17,42 2,8*10-2	35,453 3s23p5 0,099 0,181 -101,0 -34,1 Yashil- sariq gaz 12,97 5*10-2	79,904 4s24p5 0,114 0,196 -7,3 59,2 Qizil qo’ng’r syuqlik 11,84 1,6*10-5	126,904 5s25p5 0,133 O,220 113,6 185,5 Qora siyoh kristall 10,45 3*10-3	209,98 6s26p5 - 0,23 227 317 Qora ko’k kristal 9,2 Izi bor

• Ftor
• Tabiatda uchrashi. Fluorit –CaF2, kriolit Na3[AlF6],
• ftorapatit 3Ca3(PO4)2*CaF2.
• Olinishi.1886 y.Muasson KF suvsiz HF elektroliz olgan.
• Elektrolizyor Ni u anod . Ko’mir katod.
• Xossalari. F2 o’tkir hidli sariq-yashil gaz . F2 suyuq HF
• yaxshi eriydi. F2 da suyuq O2 va O3 eriydi.
• (-188 oS) kub shaklli kristall panjara.
• F2 saqlash va tashish zanglamaydigan po’lat, Cu, Al, Ni .
• Kimyoviy xossalari. Dissot. ener. (159 kJ/mol).
• 2F2+2H2O= 4HF+O2 ; O, O3, OF2, H2O2
• O2 va N2 ftor bilan birikmaydi.
• F2 H2 hatto qorong’ida (-250 oS):
• H2+F2=2HF

• SiO2+2F2=SiF4+O2 ; S+3F2=SF6
• 2 P+5F2=2PF5; Si+2F2=SiF4
• ishqor: 2 F2+2NaOH=2NaF+OF2+H2O
• F2O- nafas yo’llariga kuchli ta’sir etuvchi gaz
• Elektr razryadi ta’sirida kislorod diftorid :
• F2+O2=O2F2
• O2F2 – past haroratda barqaror . qizg’ish rangli qattiq.
• Au va Pt cho’g’ holda ftor bilan:
• 2 Au+3F2=2AuF3 Pt+2F2 =PtF4 2Fe+3F2=2FeF3
• Ni, Pb va Cu ftoridlar qatlami bor metallni ftor ta’siridan saqlaydi.
• Inert gazlar : Xe+2F2=XeF4
• Ksenon ftoridlari : XeF2, XeF4, XeF6.
• XeOF2, XeOF4 va XeO2F2 olingan.

• UF6 va 238 UF6 diffuzion usulda ajratish.
• UF6 56,7oS da qayanaydi.
• Ftor sovituvchi agentlar va ftoroplastlar olishda.
• F -1 birikmalari. Ftoridlar ion tuzilishli birikmalar.
• Ishqoriy metallar ftoridlari (Li dan tashqari) , AgF, HgF2, SnF2 eruvchan.
• Ftoridlar: 3NaF+AlF3=Na3[AlF6]
• 2NaF+SiF4 = Na2[SiF6]
• 2KF+BeF2=K2[BeF4]
• Ftorid kislota. HF qutbli molekula.
• HF rangsiz suyuqlik. ( s. h. -83 oS, qay. har. 19,5 oS).
• HF havoda tutaydi, o’tkir hidli.

• HF 40% li eritmasi plavik kislota.
• Sisha idishlarda saqlab bo’lmaydi.
• Idishlarni ichki va tashqi parafinlanadi.
• HF plastmassa yoki Pb idishlarda saqlanadi.
• H2F2 H++HF- uchun K1=7,2*10-4,
• HF+F-HF2- ; K2=5.
• HF 1 M L= 7% .
• Shishani eritib :
• SiO2+4HF=SiF4+2H2O
• CaF2+H2SO4=CaSO4+2HF
• H2+F2=2HF; HF bug’lari zaharli;
• Teriga kons. HF to’kilsa kuydiradi iz qoldiradi.HF organik sintez, shishaga ishlov berish va ftoridlar olish uchun.

• Xlor va uning birikmalari
• 1772 y. Sheele olgan. 1810 y. X.Devi yangi element.
• Xlor so’zi yunonchadan “xloros” – sarg’ish yashil .
• Na, K va Mg tuzlari dengiz, sho’r ko’llar, qurigan ko’llarda uchraydi.
• Tabiatda uchrashi. Tosh tuz yoki galit- NaCl,
• silvinit - KCl*NaCl, karnallit - KCl*MgCl2*6H2O,
• silvin- KCl, kaunit- MgSO4*KCl*3H2O .
• Olinishi. Xlor KCl yoki NaCl suvdagi eritmasi elektrolizi.
• Asosiy mahsulot Na.
• Lab. xlor:
• Oks-chilar MnO2, KMnO4, PbO2, K2Cr2O7, KClO3 dan
• MnO2+4HCl=MnCl2+Cl2+2H2O
• Qattiq NaCl +kons.H2SO4 va MnO2 : 2NaCl+2H2SO4+MnO2=MnSO4+Cl2+Na2SO4+2H2O

•