Virus hám antivurus programmalar. Arhivatorlar Joba

Virus hám antivurus programmalar. Arhivatorlar

Joba:
Kirisiw

1. 
   Kompyuter virusları haqqında ulıwma túsinikler
   
2. 
   Viruslar túrleri
   
3. 
   Kompyuter viruslarınan qorǵawlanıw usılları
   
4. 
   Antivirus programmaları
   
5. 
   Kompyuterde qawipsizlik texnikası qaǵıydaları
   

Paydalanılǵan ádebiyat

6. 
   

Kompyuter virusları haqqında ulıwma túsinikler
Virus programması kompyuter degi maǵlıwmatlar pútkilligin buzıwǵa yamasa olardı óshiriwge mólsherlengen boladı. Dáslepki bar virus programmaları AQShda islep shıǵarılǵan, sebebi áyne bul mámlekette jeke kompyuterler keń tarqalǵan edi. Dáslepki bar islep shıǵarılǵan virus programmaları paydalanıwshın hotirjamligini buzıwǵa hám asabiga tiyiwge qaratılǵan edi. Lekin keyinirek olar zálel jetkiziwdi óziniń maqseti retinde qabıl etip aldı. Házirgi waqıtta dúnya buyicha 200000 den artıq virus programmaları bar. Olar kompyuter virusları bolıp, kompyuter degi maǵlıwmatlarǵa zálel etkazadi yamasa kompyuterdiń islew natiyjeliligin túsirip jiberedi.
Ataqlı «doktor» lardan biri D. N. Lozinskiy virustı xatkeraga uxshatadi.
Tártipli xatkerani boljaw kilsak, ol jumısqa keledi hám stolidagi bir kúnde etiwi kerek bulgan islerdi - qaǵazlar katlamini kuradi. Ol bir varogni kópaytirib bir nusqasın uziga ekinshisin keyingi kushni stol ga kuyadi. Keyingi stoldagi xatkera xam keminde eki nusqada kópaytirib, taǵı bir xatkeraga utkazadi. Nátiyjede kontoradagi birinshi nusqa bir neshe nusqalarǵa aylanadı. Birpara nu exal ar taǵı kóbeyip boshka stollarga xam utishi múmkin.
Kompyuter virusları shama menen sonday isleydi, fakat qaǵazlar urnida endi programmalar, xatkera bul - kompyuter. Birinshi buyrıq «kuchirish-nusqa alıw» bulsa, kompyuter bunı atqaradı hám virus boshka programmalarǵa utib aladı. Eger kompyuter qandayda bir zálellengen programmanı jumısqa túsirse virus boshka programmalarǵa tarkalib barıp pútkil kompyuterdi iyelewi múmkin.
Eger bir dana virustıń kóbeyiwine 30 sekund vakt ketsa, bir saattan keyin bul 1000000000 den artıp ketiwi múmkin. Anıqrogi kompyuter yadı daǵı bush jaylardı bánt etiwi múmkin.
Tap sonday vokea 1988 jılı Amerikada júz bulgan. Global set orkali uzatılıp atırǵan informastiya orkali virus bir kompyuterden boshkasiga utib júrgen. Bul virus Morris viru si dep atalǵan. Maǵlıwmatlardı virus kanday júk etiwi múmkin degen sorawǵa sonday juwap beriw múmkin:
1. virus nusqaları boshka programmalarǵa tez kóbeyip utib aladı ;
2. Kalendar buyicha 13-sáne juma kunga tugri kelse
hámme hújjetlerdi júk etedi (uchiradi).
Bunı hámmege málim «Jerusalem» («Time» virusı xam dep ataladı ) virusı júdá «yaxshi» ámelge asıradı.
Kóp qallarda bilip bulmaydi, virus kaerdan payda buldi.
Kompyuter virusları - kóbeytiliwshi, programmalardı {|Ts||ga kúshib alıwı, jaman okibatlar keltirip chikaruvchi programmalar bolıp tabıladı. Lekin olar kat'iy bir kurinishda bulishi belgilep kuyilmagan.
virustı Anıqlanıwı sondaǵı, ol kompyuter sistemasında jaylasıp hám kóbeyip barıwına baylanıslı. Mısal ushın, teoriyalıq jixatdan operativ sistemada virus davolab bulmaydi. Orınlawshı koddıń tarawin dúziw hám uzgartirish ta'kiklangan sistema mısal bulishi múmkin.
virus payda bulishi ushın atqarılıwshı kodlar izbe-izligi málim bir dáwirde qáliplesiwi kerek. Kompyuter virusınıń ózgesheliklerinen biri uz nusqaların kompyuter tarmaqları orkali atqarılıwshı ob'ektlerge kúshiradi. Bul nusqalar xam uz-uzidan kóbeyiw múmkinshiligine iye.

Kompyuter virusları kanday payda boladı?

Biologiyalıq viruslardan farkli olarok, kompyuter virusların insan tárepinen dúziledi. viruslar kompyuter paydalanıwshılarına úlken
zálel etkazadi. Olar kompyuter jumısın tuxtatadi yamasa qattı disktaǵı maǵlıwmatlardı uchiradi. virus sistemaǵa bir neshe yullar menen túsiwi múmkin: disketalar, programma támiynat júklengen CD-ROM, tarmaq interfeysi yamasa modemli boglanish, global Internet tarmogidagi elektron pochta.
Disketa viru s den zıyanlanıwı ańsat. Zálellengen kompterga disketti salıp ukitilganda disktıń bas sektorına virus túsedi. Internet maǵlıwmatlar almasınıwına úlken múmkinshilik jaratadı. Lekin, kompyuter virusları hám zıyanlı programmalar tarkalishi ushın jaqsı ortalıq jaratadı. Álbette InternetzjaH alınǵan barlıq maǵlıwmatlarda virus bar dep bulmaydi. Kompyuterde isleytuǵın kópshilik qánigeler hám operatorlar kabul kilinadigan maǵlıwmatlardı viruslardan tekseriwdi mudami atqaradı. Interne^a islep atirǵan hár bir kisi ushın jaqsı antivirus ximoya zárúr. «Kasperskiy laboratoriyası» texnikalıq támiynat xızmeti statistikasına kura, viruslardan zálellengen jaǵdaylardıń 85% i elektron pochta orkali júz bulgan. 1999 jılǵa salıstırǵanda házirgi kúnde bul kursatkich 70 % quraydı. «Kasperskiy laboratoriyası» elektron pochtalarǵa jaqsı antivirus ximoyasi kerekligini aytıp otedi.
virus dúziwshilerge elektron pochta júdá kulay. Ámeliyat sonı kursatadiki, kópshilikke arnalǵan programmalar, operastion sistemalar, maǵlıwmatlardı uzatıw texnologiyaları ushın viruslar kóplegen tuzilmokda. Xozirda elektron pochta biznes hám boshka tarawlarda mulokot ushın tiykarǵı qural bolıp kolmokda. Sol sebepli virus dúziwshileri elektron pochtaǵa dikkatini
karatmokda.
virus payda bulish belgileri.
Zálellengen kompyuterde eń áhmiyetlii virustı Anıqlaw. Onıń ushın virustı tiykarǵı belgilerin biliw kerek:
1. Funkstional programmalardı jumısın tuxtatish yamasa nadurıs islewi;
2. Kompyuterdi aste islewi;
3. OS ni júklenbesligi;
4. Fayl hám kataloglardı yukolishi yamasa olardaǵı maǵlıwmatlardı aynıwı ;
5. Fayllar modifikayiyasining sáne hám vaktining uzgarishi;
6. Fayl koleminiń uzgarishi;
7. Disktaǵı fayllar mikdorining keskin kóbeyiwi;
8. Bush operativ yad koleminiń keskin azayıwı ;
9. Qápelimde maǵlıwmatlar hám suwretlerdiń ekranǵa chikishi;
10. Qápelimde dawıslardıń payda bulishi;
11. Kompyuterdiń tez-tez asılıp kolishi. Yukoridagi belgiler boshka sebeplerge kura xam bulishi múmkinligin eskertip utamiz.
Kiskacha tariyx.
80-jıllarda IBM-PC menen islegen kisiler bulsa 1987-89 jıllardaǵı viruslardı tarkalishini unıtıwganicha júk. Ekran daǵı háripler hár túrlı
kurinishda buzılǵan hám paydalanıwshılar kópshiligi qánigelerge displeylerin alıp kela baslawǵan. Keyinirek kompyuter «Yankee Doodle» dep atalǵan uzga erlik virusın shertiwdi baslaǵan. Lekin, bunı ońlawdı xesh kim taslamadı, júdá tez xal buldi. Bul unlab viruslar tuplami edi.
Sonday kilib, viruslar fayllardı zálellay basladı. «Brain» hám ekranda sharıklar payda kiluvchi «Pingpong» virusları Boot-sektor ústinen xam golib chikishdi. Bul hámmesi IBM-PC den paydalanıwshılarǵa onsha yokmadi hám antiviruslar payda buldi. Birinshi antiviru el, xalıq ar den biri ANTI-KOT: tań qalǵanday Oleg Kotik uzınıń antivirusınıń birinshi versiyası dúnya júzin kurdi. Ol 4 virustı júk kildi. Ókiniw menen aytamız, ANTI-KOT MSDOS kombinastiyasidan paydalanıp fayl aqırında «Time» virusın Anıqlaidi. Boshka antiviruslar bolsa. som hám. exe keńeytpeli fayllardıń hár bir hárıbige shekem shınjırlaydı.
vakt utishi menen viruslar kóbeyip barmokda. Bulardıń hámmesi bir-birine uxshash, yadqa urnashadi, sektor hám fayllarǵa boglanadi, fayllardı, disket hám vinchesterlerdi júk etedi. Birinshilerden bolıp, «Frodo. 4096» virusı kópshilikke arnalǵan bolıp chikdi. Bul virus INT2 Ih ni iyelep, DOS ga shaqırıq etilgende zálellengen fayl tap xesh zat bolmaǵanday túrde kurinish bergen. Biraq, bul MSDOS ústinen urnashib xukmini utkazgan. Bir jıl xam utmasdanok «elektr nangórekler» DOS yadrosına urnashib alǵanlar. Kurinmas virus «Deast. 512» dep atalǵan. Kurinmaslik pikiri kóbeyip rawajlanıp
bardı : 1991 jıl jazında kompyuter ulati - virus «Dir_n» payda buldi. Birok kurinmaslarga karshi gúres ápiwayı : RAM ni davolab xotirjam bulish múmkin.
Sonday viruslar xam kelip chikdiki, olar uzlarini shifrlap alıw múmkinshiligine iye bulishdi. Bul viruslardı emlew hám júk etiw ushın arnawlı kiem programmalar jaratıw kerek bulgan. Lekin buǵan xesh kim itibar bermadi, tokı bul viruslardıń jańa áwladları kelip chikmaguncha.

3. viruslar túrleri

" Troya tulpori" - bul sonday programmaki, ol tiykarlanıp hújjetlerde jazılmaǵan qosımsha háreketlerdi atqaradı. áyyemgi Rim Troya tulporining analogi bolǵan " Troya tulpori" shubha o'yg'otmaydigan qabıq programmalarǵa tásir kórsetip, avtomatlastırılgan sistema qawipsizligine tásir kórsetiwshi saldamlı abay esaplanadı. Xarakterine kóre " Troya tulpori" paket rejiminde isleytuǵın programma quralları járdeminde ámelge asırilatuǵın aktiv abaylar túrine kiredi. Ol sistemanıń qálegen ob'ektine qawip salıp qoyıwı múmkin. Eń qáwiplisi - oposredovanno'y tásir, yaǵnıy " Troya tulpori" bir paydalanıwshı kepillikleri sheńberinde háreket etedi, lekin basqa paydalanıwshı boyınsha bolsa onıń shaxsın anıqlaw múmkin emes.
" Troya tulpori" qáwipi tiykarlanıp keyinirek sistema paydalanıwshılarına usınıs etiletuǵın (sawǵa etiletuǵın, satılatuǵın yamasa almastıriletuǵın ) zıyansiz programmaǵa ol yamasa bul usıl menen qushilgan qushimcha komandalar blokına tásir etiwinde bolıp tabıladı. Bul komandalar blokı qandayda bir shárt (ay, jıl, kún, waqıt, sırtqı komanda ) kiritilgende yamasa orınlanǵanda jumısqa túsedi. Bunday programmanı jumısqa túsiriwshi ózi hám ózi menen birge pútkil sistemanı havf astında qaldıradi.
Eger «troya tulpori»ni jumısqa túsirgen paydalanıwshı keń jeńillikler naboriga iye bolsa, bul halda onıń qáwipi talay joqarı boladı. Bunday jaǵdaylarda «troya tulpori» ni dúzgen hám ózlestirgen hám de keń jeńillikler naboriga iye bolmaǵan buzıwǵa qaratılǵan basqalardıń qolı menen ruxsatsız jeńillikli funkstiyalarni orınlawı múmkin. Yamasa, mısalı, bunday programmanı jumısqa túsirgen paydalanıwshınıń maǵlıwmatlar nabori buzıwǵa qaratılǵandı júdá qızıqtirib qalıwı múmkin, bunda buzıwǵa qaratılǵandıń hátte keń jeńillikler naboriga iye bolmawi onıń sistemaǵa ruxsatsız tásirinlerine tosıq bola almaydı. Buǵan mısal etip, 1999 jıl yanvarda Internette payda bolǵan mut tarqatiluvchi Screen saver (zastavka) ni alıw múmkin, ol kompyuterde DES algoritmı tiykarındaǵı shifrlaytuǵın programmanı Qilirishni ámelge asıradı hám eger onı tapsa, shifrlaw giltleriniń almasınıw procesin qadaǵalaw etip, bul giltlerdi elektron pochta arqalı Kitay daǵı anonim-serverge uzatadı. Odan qorǵawlanishning radikal usılı - bul programmanı jırlawda tuyıq ortalıqtı shólkemlestiriw bolıp tabıladı. Ásirese sırtqı Internet hám ishki tarmaqlardı eń bolmaǵanda protokollar júzesinde bir-birinen ajıratıw (egerde bul process fizikalıq satxda ámelge asırılsa jáne de jaqsı bolar edi) kerek. Sonıń menen birge, jeńillikli hám jeńilliksiz paydalnuvchilar túrli kórinistegi, individual túrde saqlanıwı hám qorǵawlanıwı shárt bolǵan programmalar menen islegeni maqul. Bul ilajlardan paydalanǵan haldaǵana «troya tulpori» sıyaqlı programmalardıń qabıl etiliwi azayadı.
viruslar. Házirde kompyuter virusına dus kelmegen qandayda-bir de sistema admınıstratori yamasa paydalanıwshın tawıp bolmaydı. Creative Strategy Research firması tárepinen ótkerilgen izertlew nátiyjelerine kóre soraw ótkerilgende 451 qánigeden 64% i virusqa dus kelgenin xabar berediler. Házirgi kúnde málim bolǵan mińlaǵan viruslarǵa hár ayda 100-150 shtammdan kelip qosılıp atır.
virus - bul sonday programmaki, ol bir programmadan ekinshisine tez tarqala alıw ózgeshelikine iye bolıp, basqa programmalardıń quramına óziniń programma quramın ózgertiriwshi qásiyetlerin qosıp qóyadı. virustıń 2 tiykarǵı ózgesheligi xarakterlenedi:
- o'zidan-ózi kóbeyiw: onıń qandayda bir maǵlıwmat jıynawshı yamasa eltuvchi quramında jasaw dáwirinde keminde bir nusqaǵa kóbeyiw ózgesheligi;
- hisoblash procesine ırkinish beriw - tiri tábiyaat daǵı viruslarǵa tán parazitlik ózgesheligi.
viruslar da «troya tulpori» sıyaqlı aktiv tásir etiwshi programma bolıp, tómendegi 4 bólekten ibarat strukturaǵa iye boladı :
1-bólim - programma kodın sáwlelendiredi, virus onıń járdeminde EHM yadına túsedi;
2-bólim - virustıń disk yadına, olardaǵı fayllar hám júklew sektorına kóshirilish jumısın támiyinleydi;
3-bólim - virustıń óz iskerligin islew shárt-shárayatların óz ishine aladı ;
4-bólim - virustıń tiykarǵı jumısı - buzıwǵa qaratılǵanlıq iskerligin algoritmın óz ishine aladı.
Kompyuter virusları islew tarawına qaray:
1. Kompyuter sisteması daǵı informastiyani zıyan jetkeretuǵın;
2. Kompyuter sistemalarına infekstiya juqtıratuǵın ;
3. Kompyuter sistemaları hám tarmaqlarınıń jumısın putkinley tugatuvchi túrlerge bólinedi.
Házirgi waqıtta viruslardıń sinflanishi, olarda qullaniladigan virustı juqtırıw usılları, olarǵa qarsı gúresiw ilaj -tadirlari jaqsı úyrenilip atır.
viruslardan qorǵawlanishda eki tárepden jantasıw múmkin:
- mustaqil, bólek másele retinde;
- avtomatlashtirilgan sistemanıń ulıwma qawipsizliginiń bir tárepi retinde.
Bul jantasıwlardıń ikkisi da óziniń bólek qásiyetlerine hám uyqas túrde máseleni tarqatıp alıwdıń ayriqsha usıllarına iye.
virusqa qarsı gúrestiń bir tárepi retinde Házirgi waqıtta virusqa qarsı programmalar sisteması islep shigılıp atır. Olardıń kóbisi uyqas medicinalıq atamalar : «vakstina», «Antitoksin», «Interferon» hám h. atamalar menen atalmoqda. Ulıwma alǵan virusqa qarsı prgrammalarni 3 gruppaǵa ajıratıw múmkin:
1. Filtlovchi programmalar ;
2. virus detektorlar (virus ushlovchilar, revizor programmalar, infekstiyaga qarsı programmalar );
3. Fag programmalar.
Filtrleytuǵın programmalar - záhárleniwdi saplastırıw ushın islep shıǵılǵan programmalar. Olar kompyuter yadına jaylasıp alıp virustıń urınısların hám signalların gúzetip, alıp baratırǵan jumısların qadaǵalaw etedi. Virus detektorlar - sistema jaǵdayınıń foto suwretin alıp, onı turaqlı jumıs iskerligi jaǵdayı menen salıstırıwlap turadı. Egerde qandayda bir ózgeris júz bolsa, qáwip tuwrısındaǵı signalın beredi. Basqa revizor programmalar matematikalıq formulalar járdeminde programma hám maǵlıwmatlar pútkilligin anıqlap beretuǵın qadaǵalaw kodları jıyındısın esaplaw ǵa tiykarlanadı.
Fag programmalar - ápiwayı viruslardı tawıp, túbirin joytıwǵa uyretilgen programmalar. Olar kóbirek eski viruslardı tawıp joytıwǵa qolaylı esaplanadı.
Alıp barılǵan ilajlar nátiyjesinde, joqarıda keltirilgen programmalardıń iskerligi nátiyjesinde aqırǵı payıtlarda viruslar menen zıyanlanıw hám buzılıw masshtabın kemeytiwge erisildi. Lekin bul programmalardıń rawajlanıwı viruslardıń taraqqiy etiwine eta almayapti. Sońǵı jıllarda kompyuter viruslarınan qorǵawlanishning perspektivalı jollarınan biri retinde apparat hám programm qorǵaw usıllarınıń birgelikte dúziliwinen paydalanılıp atır. Bunday apparat -programm qurallarǵa kompyuterdiń standart keńeytiw slotlariga ornatılatuǵın arnawlı virusqa qarsı platalardı mısal qılıw múmkin. Mısalı, Intel korporastiyasi 1994 jıldayoq kompyuter tarmaqların virustan qorǵawdıń perspektivalı texnologiyası - Intel EtherExpress PRO/10 apparatın usınıs etken edi. Intel EtherExpress PRO/10 apparatı kompyuterdiń pútkil sistemasın OS júklengunga shekem tekserip shıǵıwshı virusqa qarsı programmaǵa da iye.
«qurt»- viruslardan ayrıqsha túrde óz nusqasın informaciya eltuvchida qaldırmaydigan, tarmaq arqalı tarqalatuǵın programmalar. «qurt» tarmaqtıń qandayda bir zálellengen uzelini anıqlaw mexanizminen paydalanǵan halda, óziniń denesi yamasa qandayda bir bólegin bul uzelga uzatadı hám de sol waqıttıń ózinde jumısqa túsedi yamasa qandayda bir payıt poylab jumısqa túsedi. Bunday túrdegi programmalardıń eń ataqlıı - «Morris qurti» bolıp, 1988 jılda Internet xalıq aralıq tarmaǵına úlken zálel etkazgan.
«qurt»dıń tarqalıwı ushın eń qolay sharayat bul - tarmaq paydalanıwshılarınıń bir-birine dos sıpatında, isenimshil munasábetleri bolıp tabıladı. Odan qorǵawlanishning eń jaqsı usılı bul tarmaqtan ruxsatsız paydalanıwǵa qarsı ıqtıyat ilajların qóllaw bolıp tabıladı.
Qullası, «troya tulpori», «qurt», virus programmalar sıyaqlı zıyanlı programmalardan qorǵawlanıw ushın programmalardı jırlawdıń tuyıq ortalıǵın shólkemlestiriw, atqarıw etiletuǵın fayllarǵa kirisiwdi sheklew, isletilineip atırǵan programma quralların testlew hám h. ni ámelge asırıw zárúr.
viruslar klassifikastiyasi.
Házirgi dáwirde 5000 den artık virus programmalar málim. Bulardıń kuyidagicha klassifikastiga ajıratıw múmkin:
• Iskerlik ortalıǵına karab;
• Zálellentiriw usılına karab;
• Háreketleniwine karab;
• Algoritmdıń axamiyatiga karab.
Iskerlik ortalıǵından kelip chikkan túrde viruslardı setli, fayllı, júkleniwshi sıyaqlı túrlerge bulinadi. Setli viruslar hár-qıylı setli kompyuterlerde tarkaladi. Fayllı viruslar atqarılıwshı fayllarǵa tarkaladi.