X. K. Aripov, A. M. Abdullayev, N. B. Alim ova, X. X. Bustano V, ye. V. Obyedkov, sh. T. Toshm atov

NI  ELV IS  laboranoriya stansiyasi

z \

V

№   1  lab.  ishi

№  n  lab.  ishi

elek tr sxem asi

elektr sxem asi

14.1-rasm.  Virtual asbob tuzilmasi.

Laboratoriya amaliyotini bajarish uchun  Windows 9x  yoki yanada 

yuqori  versiya  va  maxsus  apparat  vositalari  hamda  original  dasturiy 

ta ’minotga  ega  bo'lgan  zamonaviy  komputer  bilan jihozlangan  asosiy 

laboratoriya stendi kerak bo ‘ladi.

387

Shassi sifatida PCI-6251  turdagi analog va raqamli kirish-chiqish 

platasiga  ega  bo'lgan  к о ‘pfunksional NI ELVIS laboratoriya  stansiyasi 

tanlangan.  Stend  o'lchanayotgan  sxemalar  yig'ilgan  laboratoriya 

modullari  jamlanmasidan  tashkil  topgan.  Laboratoriya  stendining 

tashqi ко 'rinishi 14.2-rasmda ко 'rsatilgan.

Darslikda keltirilayotgan amaliy dasturiy ta ’minot 8.2.  versiyadagi 

LabVIEW 

muhitida 

loyihalashtirilgan. 

Laboratoriya 

amaliyoti 

resurslariga  masofadan  ulanish  rejimi  National  Instuments  texnolo- 

giyasi yordamida amalga oshiriladi.

Laboratoriya  amaliyotini  installatsiyalash  jarayonlari  ketma- 

ketligi 

va 

ко 'rsatmalar 

ilovada 

hamda 

kompakt 

diskda 

keltirilgan. Darslikda keltirilgan barcha laboratoriya ishlarni bajarishda 

talaba faqai  VA  tashqi panelida  ishlaydi, ya 'ni  VAni yaratish  bo ‘yicha 

diagrammalarga murojaat etish imkoni yo 'q.

14.2 - rasm. laboratoriya stendining tashqi ко 'rinishi.

Tashqi panel  VA  tashqi ко 'rinishini va foydalanuvchi bilan  о ‘zaro 

bog'lanish  interfeysini  belgilab  beradi. 

Tashqi  panelda: 

VAni

boshqarish  bo 'yicha turli elementlar (qayta ulagichlar,  kiritish maydoni 

va  boshqalar)  va  о ‘lchanayotgan  axborotni  aks  ettirish  bo 'yicha 

elementlar  (raqamli  indikatorlar,  grafik  ekranlari  va  boshqalar)

388

joylashgan.  Taqdim  etilayotgan  interfeys  foydalanuvchi  uchun  juda 

qulay  bo'lib,  laboratoriya  ishini  bajarishda faqat  komputerda  ishlash 

malakasi  bo'lishni  va  albatta,  ishni  bajarish  yuzasidan  maqsad  va 

vazifalarni to ‘g ‘ri belgilab olishni talab qiladi.

Laboratoriya  ishlarini  bajarishga  tayyorlanayotganda  birinchi 

navbatda

 

« I s h   b a j a r i s h   y u z a s i d a n   m a ’l u m o t l a r »  

bo'limida keltirilgan 

vazifalarga e ’tibor qaratish kerak.  Bunda talabalar asosiy  va qo ‘shim- 

cha  adabiyotlarda  keltirilgan  ma'lumotlarni  o'zlashtirgan  b o ‘lishlari 

talab qilinadi.

Laboratoriya  ishini  bajarish  uchun  barcha  holatlarda  komputer 

ishga tushirilgandan so 'ng,  amaliyotni ta ’minlaydigan dasturiy papkani 

ochish  kerak  va  laboratoriya  ishi  dasturini  ishga  tushirish  kerak 

(laboratoriya ishi tartib raqamiga mos ravishda fayl nomi aniqlanib ikki 

marta  bosiladi).  Monitor ekranida  14.3  -  rasmda ко‘rsatilgan  darcha

ochiladi.  Dasturni  ishga  tushirish

  E )  

ifodalangan  RUN  tugmasini 

bosish bilan amalga oshiriladi.

Laboratoriya  ishini  bajarish  jarayonida

  

L a b o r a t o r i y a   s t e n d i  

t a v s i f i »  

bo ‘limidagi 

axborotlar 

bilan 

tanishib 

chiqish 

va 

« T o p s h i r i q l a r »  

bo'limida keltirilgan ko'rsatmalarni ketma-ket bajarish 

kerak.  Ish  bajarish  jarayonida  monitor  ekranida  m a’lum  qo'shimcha 

tavsiyalar berilib borilishi ham mumkin.  О 'lchov va kuzatuv natijalarini, 

darhol hisobotga  kiritib  borish  mumkin.  Buning  uchun M S  Word matn 

muharririni qo ‘Hash qulay.

14.3-rasm. LabVIEWdasturi darchasining tashqi ко 'rinishi.

Laboratoriya  ishini  bajarish jarayonida yarimo ‘tkazgich asboblar 

va  elektr  sxemalarni  ulash  bo'yicha  elektr  parametrlarning  berilgan 

qiymatlariga  rioya  qilish  tavsiya  etiladi.  Lekin  tavsiya  etilgan 

qiymatlardan  uncha  katta  bo'lmagan 

( 1 0

  %  atrofida)  chetlashishga

389

ruxsat etiladi.  Shuni  aytib  о ‘tish  kerakki, yig ‘ilgan  maketlarda  maxsus 

dasturiy  ta ’minotlardan  foydalangan  holda  boshqa,  qo'shimcha 

tadqiqotlar  ham  o'tkazish  mumkin.  Bu  ishlarning  bajarilish  tartibi 

o'qituvchi  tomonidan  belgilanib,  PC1-6251  turdagi  kirish-chiqish 

palatasi  imkoniyatlaridan kelib chiqqan bo ‘lishi lozim.

Hisobotlarni  tuzishda  tavsiya  etilgan  jadvallardan  va  elektron 

ko'rinishda  saqlangan 

tajriba  natijalaridan  foydalanish  mumkin. 

О ‘qituvchining  tavsiyasiga  ko'ra  bu  m a’lumotlarga  qo'shimchalar  va 

о ‘zgartirishlar kiritilishi mumkin.

1 - laboratoriya ishi

YARIMO'TKAZGICHDIODLAR  VA  ULAR ASOSIDAGI 

QURILMALAR XARAKTERISTIKALARINI TADQIQ E TISH

l.Ishning maqsadi

•  yarimo ‘tkazgich to ‘g ‘rilovchi diod VAXini tadqiq etish;

• 

yarimo ‘tkazgich stabilitron  VAXini tadqiq etish;

• 

yarimo ‘tkazgich diod asosidagi to ‘g ‘rilagich ishini tadqiq etish.

2.Ish bajarish yuzasidan m a’lumotlar

Ish  bajarishdan  avval  quyidagilar  bilan  taniishib  chiqish  tavsiya 

etiladi:

• 

trilovchi  va  maxsus  yarimo'tkazgich  diodlar,  ularning  tuzilishi, 

vazifasi va  asosiy xarakteristikalari,

• 

yarimo ‘tkazgich asboblar VAXlari,

• 

yarimo 'tkazgich diodlami ulanish sxemalari,

• 

diodli  to'g'rilagich  sxemalaming  tuzilish  prinsiplari  va  ishlash 

xususiyatlari.

3. Laboratoriya stendi tavsifi

Laboratoriya stendi tarkibiga quyidagilar kiradi: 

asosiy laboratoriya stendi;

KD103A  to'g'rilovchi diod va KS  168A  stabilitronni tadqiq  etish  uchun 

L abi A laboratoriya moduli.

4. Topshiriqlar

M S Word tahririda hisobot shablonini tayyorlang.

NI  ELVIS  laboratoriya  stansiyasining  maket  platasiga  Labi A 

laboratoriya  modulini  о 'mating.  Modulning  tashqi  ко'rinishi  14.4  -  

rasmda keltirilgan.

390

14.4-rasm.  To ‘g  'rilovchi diod va stabilitron xarakteristikalarini 

tadqiq etishda qo 'llaniladigan Labi A  modulining tashqi ко ‘rinishi. 

Lab-l.vi dasturini ishga tushiring.

Ishning  maqsadi  bilan  tanishib  chiqqach  «Ishni  boshlash» 

tugmasini  bosing.  Ekranda  1  -   topshiriqni  bajarishda  qo'llaniladigan 

VA tasviri paydo bo ‘ladi  (14.5-rasm).

Vtopslilrki: To'o'rilovcN yarliuo'tkMgicMi diod VAXini 

tadqiq 

etb h

I 

Q 'lc h a s h  

j

14.5-rasm.  1-topshiriqni bajarishdagi  VA tashqi paneli.

391

1 - topshiriq.

  T o‘g ‘rilovchi  diod VAXini  tadqiq etish

To'g'rilovchi  diod  VAXini  tadqiq  etish  uchun  14.6  -   rasmda 

keltirilgan  sxemada  qo'llaniladi.

14.6-rasm.  To ‘g  'rilovchi diod VAXini tadqiq etishda qo ‘llaniladigan 

prinsipial elektr sxema.

4.1.1. 

To'g'rilovchi  diod  VAXining  to'g'ri  shahobchasini  quring. 

Buning  uchun  VA  boshqaruv  elementlari  yordamida  EYuK  manbai 

chiqishidagi  kuchlanish  qiymatlarining  o'zgarish  oralig'i

 

E min 

va

 

E max 

ni  tanlang  (OV dan  +2Vgacha  bo'lgan  oraliq  tavsiya  etiladi),  so'ngra 

VA  panelidagi  «OHchash»  tugmasini  bosing. 

VA  ning  grafik 

indikatorida to'g'rilovchi diod VAXgrafigipaydo bo'ladi.

E s l a t m a :  

Keltirilayotgan  barcha  prinsipial  elektr  sxemalarda 

quyidagi belgilanishlar qo ‘llanilgan:

•  DACO -  

0 analog chiqish;

•  A SH1+ - 

Analog Channnal 1+

  - 

analog kirish 1,  qutbi +;

•  AIGND  - 

Analog  Input  Ground  -   analog  umumiy  nuqtaga 

ulanish;

•  DI2 - 

Digital Input 2 -   raqamli kirish

 - 

chiqish 2;

•  GROUN D -  

raqamli umumiy nuqtaga ulanish;

• 

+5

 V, 

+15

 V, 

-15

  V -  

kuchlanish manbalarining ulanishi.

4.1.2.  Olingan  VAXni  almas his h  buferiga  ko'chiring,  so'ngra  indikator 

tasvirini almashlash buferidan hisobot varag ‘iga о ‘tkazing.

4.1.3.  VAXdan foydalanib,  yarimo'tkazgich  diod  statik  va  differensial 

qarshiligini  aniqlang.  Buning  uchun,  EYuK  manbasi  chiqishidagi 

kuchlanish  qiymatini  sozlagich yordamida  о 'zgartirib,  dioddan  о ‘tadi-

D A C ~

A C H O +

100 О м

< —

►

 

ACHO-

< - ►   A C H 1 +

tz> V

.AIGND

A C H 1 -

392

gan  tok qiymatini taxminan  5mA,  keyin  esa  taxminan 

6

mA  qilib  о 'ma­

ting.  Diod  VAXining  tanlangan  nuqtalarida  ampermetr

  Id 

va  voltmetr 

UD 

ко ‘rsatmalarini hisobotga yozib oling.

Olingan  natijalar  asosida,  berilgan  nuqtalarda  diod  statik 

qarshiligi

 

R

s t

 

=  

U

t o

-

g

’/ I

j o

-

g

’  v a  

differensial  qarshiligi

  rDIF= J U /J I  

ni 

hisoblang.  Natijalarni  m a’lumotnomada  keltirilgan  qiymatlar  bilan 

solishtiring va hisobotga yozib oling.

4.13.  b.da  keltirilgan  tadqiqotlami  0,5mA  va  1,0  mA  tok  qiymatlariga 

mos keluvchi  VAX nuqtalarida takrorlang.

2 4o p st* o q : YirfcnolKazokh stabilitron 

VAXini tadqiq 9tbh Щ ф .

sTAaumoN '

штампа

 хмглкгвтпми

V  " Г

TT

a»

14.7-rasm. 2 -  topshiriqni bajarishdagi  VA tashqi paneli.

Diod VAXidan burilish kuchlanishini aniqlang.  Bu qiymat xarakteristika 

to'g'ri  shahobchasida  keskin  burilish  yuz  berayotgan  nuqtada 

aniqlanadi.  Olingan  natijalarni  m a’lumotnomada  keltirilgan  qiymatlar 

bilan solishtiring. Natijalarni hisobotga yozib oling.

VA  tashqi panelidagi «2-topshiriqqa о ‘tish» tugmasini bosing.  Ekranda 

2 -  topshiriqni bajarishga mo 'Ijallangan  VA  tashqi paneli paydo bo 'ladi 

(14.7-rasm).

393

2-topshiriq.

  Stabilitron V A X ini tadqiq etish

Stabilitron  VAXini  tadqiq  etish  uchun  14.8-rasmda  keltirilgan 

elektr sxemadan foydalaniladi.

4.2.1. 

Stabilitron  VAXini  quring.  Buning  uchun  VA  boshqaruv 

elementlari  yordamida  EYuK  manbai  chiqishidagi  kuchlanish 

qiymatlarining o'zgarish  oralig'i

 E min 

va

  E m„  

ni tanlang (-10Vdan 2V 

gacha  bo'lgan  oraliq  tavsiya etiladi),  so'ngra  VA panelida  « 0 ‘lchash» 

tugmasini bosing.  VA  bir necha о ‘lchashlarni amalga oshiradi  va uning 

grafik indikatorida stabilitron  VAX grafigi paydo bo 'ladi.

4.2.2.Olingan  VAXni almashish  buferiga ko'chiring,  buning uchun 

indikator  tasviri  ustida  sichqonchaning  o'ng  tugmasini  bosing  va 

kontekst  menyuda  «Сори  Data»  komandasini  tanlang.  M S  Word 

tahririga о ‘tib,  bu indikatordagi tasvirni hisobot varag‘iga о ‘tkazing.

4.2.3.Olingan  VAXdan

 

IS

t

 

= 

-№  mA  tok  qiymatiga  mos  keluvchi 

barqarorlash kuchlanishini aniqlang.  Olingan natijani та ’lumotnomada 

keltirilgan qiymat bilan solishtiring va hisobotga yozib oling.

4.2.4. Stabilitron  VAXidan  foydalanib  stabilitron  differensial 

qarshiligini  aniqlang.  Buning  uchun  EYuK  manbai  chiqishidagi 

kuchlanish  qiymatini  sozlagich  yordamida  о ‘zgartirib,  stabilitrondan 

о 'tayotgan  tok qiymatini  aw al  -5mA,  keyin  esa  -15mA  qilib  о ‘mating. 

Tanlangan  nuqtalardagi ampermetr

  ID 

va  voltmetr

  Ud 

ко ‘rsatmalarini 

hisobotga yozib  oling.  EYuK manbai  chiqishidagi  kuchlanish  qiymatini 

va  stabilitronda  sodir  bo ‘layotgan  kuchlanish pasayishi

 

U

S

t 

qiymatini 

aniqlang.  Stabilitronning  differensial  qarshiligi

  гм ғ   = J V

st

/A I

st

 

va 

barqarorlash koeffitsiyenti

  K s - r ^  U kir/Л U stM TJst/U kir) 

™ hisoblang. 

Olingan  natijalarni  та ’lumotnomada  keltirilgan  qiymatlar  bilan 

solishtiring va hisobotga yozib oling.

4.2.5.VA  tashqi  panelidagi  «З-topshiriqqa  о ‘tish»  tugmasini 

bosing.  Ekranda  3-topshiriqni  bajarishga  m o‘Ijallangan  VA  tashqi 

paneli paydo bo'ladi (14.9-rasm).

394

D

ЛСН2

ACH3+

ID

 3 J

.4/G7VZ)

Л С Я Л -

14.8-rasm. Stabilitron  VAXini tadqiq etishda qo'llaniladigan 

prinsipial elektr sxema.

3

 - 

topshiriq.

  Y arim   d a v rli to ‘g ‘rilagich  ishini ta d q iq  etish

Yarim  davrli  to'g'rilagich  ishini  tadqiq  etish  uchun  14.8-rasmda 

keltirilgan  elektr  sxema  qo'llaniladi.  Farq  shundaki,  VA  sxemaning 

kirishiga  doimiy  emas,  balki  garmonik  o'zgaruvchi  kuchlanish  beradi 

(14.9-rasm).

4.3.1.Yarim  davrli to'g'rilagich  kirishi  va chiqishidagi  kuchlanish 

ostsilog-rammalarini  o'lchab  oling.  Buning  uchun,

  UiciRm 

boshqaruv 

ele-mentidan foydalanib 

2

V ga  teng  bo'lgan  kirish  signali  amplitudasi 

U k ir 

ni  о ‘mating  va  VA panelidagi  «OHchash»  tugmasini  bosing.  VA 

ning  grafik  indikatorlarida  to'g'rilagich  sxemasining  kirishi  va 

chiqishidagi signallaming ostsillogrammalari paydo bo 'ladi.

4.3.2.Olingan ostsilogrammalamihisobot varag'iga ko'chiring.

4.3.3.To'g'rilagich  chiqishidagi  maksimal  kuchlanish  qiymati 

U cH io.m sx 

ni  o'lchang  va  hisobotga  yozib  oling.  O'lchash  uchun  VA 

tashqi panelida joylashgan sozlagich yordamida holati о 'zgartiriladigan 

vizir  chiziqdan  va  kuchlanish  qiymatini  hisoblab  boruvchi  raqamli 

indikatordan foydalaning (14.9-rasm).

395

3 -topshiriq; Yarim davrS y a r w  tkazgichll to-u'hlagich 

Ishini U d « q « M h

^--•» i I------ --------—*:

g y c f t j s l i  

j   j 

Isln Rgairt*

14.9-rasm.  3-topshiriqni bajarishdagi  VA tashqi paneli.

4.3.4.To'g'rilagich  chiqishidagi  to'g'rilangan  kuchlanishning 

о ‘rta  qiymatini  hisoblang  va  hisobotga  yozib  oling.  Hisoblash  uchun 

U t o  g ’R . . o - r t = U c h i o m a A  

formuladan foydalaning.

4.3.5.Olingan  ostsilogrammalardan  foydalanib, 

to'g'rilagich 

kirishi  va  chiqishidagi  signalning  o'zgarish  davrlarini  solishtiring  va 

dioddagi maksimal teskari kuchlanish qiymatini aniqlang. Xulosalar va 

natijalarni hisobotga yozib oling.

4.3.6.VA  ni  o'chiring,  buning  uchun  VA  ning  tashqi  panelidagi 

«Ishni tugatish» tugmasini bosing.

5.  Nazorat savollari

1.  Qanday elektron asbob yarimo 'tkazgichli diod deb ataladi?

2.  To 'g'ri va teskari siljitilgan yarimo 'tkazgich dioddan oqib о 'tayotgan 

tok qiymatlarini solishtiring va ulaming farqni tushuntiring.

3.  Diodning to 'yinish toki deb nimaga aytiladi?

4.  Stabilitronlar qanday maqsadlarda qo ‘llaniladi?

5.  Stabilitron  VAXining qaysi shahobchasi ishchi hisoblanadi?

6

.  Barqarorlash koeffitsiyenti qanday aniqlanadi?

396

7. 

Stabilitronni  о ‘zgaruvchan  tokni  to'g'rilovchi  sxemalarida  qo'llash 

mumkinmi?

8

.  Stabilitronlarni  ketma-ket  yoki  parallel  ulash  mumkinmi?  Bunda 

qanday qo ‘shimcha sifatlarga erishish mumkin?

9.  Stabilitron  parametrlarini  termokompensatsiyalashning  qanday 

usullari mavjud?

10. 

Yarim  davrli  va  to'liq  davrli  to'g'rilagich  sxemalar  chiqishidagi 

kuchlanishlar nimasi bilan farqlanadi?

11. 

Yarim  davrli  va  to'liq  davrli  to'g'rilagich  sxemalar  diodlaridagi 

maksimal  teskari kuchlanish qiymatlarini solishtiring.

12. 

To'liq  davrli  to'g'rilagich  kirishi  va  chiqishidagi  kuchlanishlar 

chastotalari bir xilmi?

13.  Qaysi to 'g ‘rilagich chiqishida pulsatsiya amplitudasi kichik?

14. 

Yarimo'tkazgich  asboblar  ishlaganda  parametrlari  q ancha 

aniqlikda  topi Igan?  Bu  hollarda  olingan  natijalaming sifati  nimalarga 

bog'liq?

2-laboratoriya ishi

TIRISTOR  VA BOSHQAR1LUVCH1  TO'G ’RILAGICH 

XARAKTERISTIKALARINI  TADQIQ ETISH

l.Ishning maqsadi

•  tiristor VAXini tadqiq etish va parametrlarini aniqlash;

•  tiristor statik xarakteristikalar oilasini tadqiq etish;

• 

sozlanuvchi yarim davrli to 'g 'rilagich ishini tadqiq etish.

2.  Ish bajarish yuzasidan та ’lumotlar

Ish  bajarishdan  aw al  quyidagilar  bilan  tanishib  chiqish  tavsiya 

etiladi:

• 

dinistor tuzilmasi, ishlash prinsipi va asosiy xarakteristikalari,

• 

tiristor konstruksiyasi va  VAXi xususiyatlari;

•  dinistor va tiristoming ulanish sxemalari;

• 

tiristor  asosidagi  boshqariluvchi  to'g'rilagich  sxemalaming 

tuzilish prinsiplari.

3.  Laboratoriya stendi tavsifi 

Laboratoriya stendi tarkibiga quyidagilar kiradi:

• 

asosiy laboratoriya stendi;

• 

KU112A tiristori va и asosidagi boshqariluvchi to ‘g'rilagichni tadqiq 

etish uchun Lab2A laboratoriya moduli.

397

14.10-rasm.  Tiristor va boshqariluvchi to'g'rilagich xarakteristikalarini 

tadqiq etishda qo ‘llaniladigan  Lab2A modulining tashqi ко ‘rinishi.

4.  Topshiriqlar

M S  Word tahririda hisobot shablonini tayyorlang.

N I  ELVIS  laboratoriya  stansiyasining  maket  platasiga  Lab2A 

laboratoriya  modulini  о ‘mating.  Modulning  tashqi  к о ‘rinishi  14.10- 

rasmda keltirilgan

Tiristor va boshqariluvchi to'g'rilagich xarakteristikalarini tadqiq 

etishda 14.11-rasmda keltirilgan sxemadan foydalaniladi.

14.11-rasm.  Tiristor va boshqariluvchi to ‘g'rilagich xarakteristikalarini 

tadqiq etishda qo ‘llaniladigan prinsipial elektr sxema.

ACH4+

DAC1

DACO

510 Ом

ACHth-

ACH2

ЛСНЗ+

ACHO

AC H I

ACH1+

ACH1-

  *4-

* . 

ACH4-

—►  AIGND

398

Lab-2.vi dasturini ishga tushiring.

Ishning  maqsadi  bilan  tanishib  chiqqach  «Ishni  boshlash» 

tugmasini  bosing.  Ekranda  1-topshiriqni bajarishda qo ‘llaniladigan  VA 

tasviri paydo bo‘ladi  (14.12-rasm).

1 -topshiriq: T iristor VAXW tadqiq etish

- tlmtmVtoMo'toiisb и с Ь м п Т т и Г Щ и ч М  bieM,

• Iliklomi inffiSbM tolqanivtM elcfl.ml IB

mi

 

шп

Ц*

osbH bdlairo b fili4 » 6 v th l kucH sikli g ly iM W  dbjKZSeinl 

*'

a W a ^ T j   j  2-wpshiii(|qaptigi  ^

14.12-rasm.  1-topshiriqni bajarishdagi  VA  tashqi paneli.

1 - topshiriq. 

T iris to r V A X ini ta d q iq  etish

4.1.1.  VA  tashqi  panelidagi  sozlagich  yordamida  boshqaruvchi 

elektrod zanjiridagi  kuchlanish  manbai  qiymatlari

  Еьюы, 

ni  taxminan  0,5 V 

oraliqda  o'mating.  VA panelidagi « 0 ‘lchash»  tugmasini  bosing.  VA  ning 

grafik  indikatorida  tiristor  anod  toki

  Ia 

ning  anod  kuchlanishi

  Ua 

ga 

bog'liqlik grafigi paydo bo ‘ladi.  Qizil rangli chiziq anod kuchlanishining О V 

dan  10  V gacha  bo ‘Igan  oraliqda  monoton  о ‘zgarib  borish  rejimiga,  ко ‘к 

chiziq esa -  о 'zgarmas 

qiymatlarida  anod kuchlanishining 10 V dan 0 

V gacha bo ‘Igan oraliqda monoton kamqyib  borishiga mos  keladi.  Punktir 

chiziqlar  sohasi  mazkur  VA  yordamida  tiristoming  qayta  ulanish 

vaqtlaridagi VAX uzilishlarini о ‘lchab bo ‘Imasligini anglatadi.

4.1.2.  Boshqaruvchi  elektroddagi  kuchlanish  qiymatini  asta-sekin 

kamaytirib,  har  gal  VAXni  qurish  uchun  «OHchash»  tugmasini  bosib

399

borib,  EYuK  manbaining  minimal

  Eboshqmin 

qiymatini  yozib 

oling. 

Bunda tajriba sharoitida  tiristor ulanadi.  VA  tashqi panelidagi raqamli 

indikator  Jco'rsatmalariga  mos  ravishda,  boshqarish  toki

 

Iboshq 

va 

tiristoming  mazkur  ish  rejimiga  mos  keluvchi  boshqaruv  elektrodidagi 

kuchlanish

 Uboshq 

qiymatini о ‘lchang va hisobotga yozib oling.

Grafik indikatorda olingan tasvirni hisobot varag‘iga ко ‘chiring.

4.1.3.  Tiristoming  ulanish  vaqtidagi  anod  toki

  Ia 

va  anod 

kuchlanishi

  Ua 

qiymatlarini  aniqlang.  Buning  uchun  VA  tashqi 

panelidagi

 

E a 

sozlagichni  boshqarish  yordamida  VAX  grafigida 

kursorni  ulanish  nuqtasi yaqinidagi  о ‘sib  boruvchi  VAX shahobchasi 

sohasiga о ‘mating.  Ampermetr