4. Burun undoshi: to`siqqa uchragan havoning yarmi burun orqali, yarmi og`iz bo`shlig`i orqali o`tishidan hosil bo`lgan tovushlar - m, n, ng.
II. Hosil bo`lish usuliga ko`ra:
1. Portlovchilar ikki nutq a’zosining jipslashuvi natijasida o`pkadan chiqayotgan havo oqimining zarb bilan portlab o`tishi bilan hosil bo`ladi: Portlovchilar b-p, d-t, g-k, j, q, m, n, ng. (11 ta)
2.Sirg`aluvchilar ikki nutq a’zosining o`zaro jipslashmasidan, ishqalanib - sirg`alib o`tadi. Sirg`aluvchilar: v-f, z-s, y, r, l, sh, g`, x, h, dj. (12 ta)
3.Qorishiq undoshi (portlovchi-sirg`aluvchi) ikki usulda ham portlash, ham sirg`alish natijasida hosil bo`ladi: ch
III. Ovoz va shovqinning ishtirokiga ko`ra:
- Jarangli undoshlar tovush paychasi taranglashib, ovoz hosil qiladi, o`gi`z bo`shlig`ida to`siqqa uchrab shovqin yaratadi.
- Jarangsiz undoshlar tovushlarni hosil qilishda tovush paychasi taranglashmaydi. Havo oqimi tovush paychasini titratmaydi, jarang yuz bermaydi, natijada, shovqinning o`zi qoladi. Jarangli 8 ta undoshlar jarangsiz juftiga ega.
Sonor (ovozdorlar) tovush paychalari taranglashib titraydi, ovoz hosil qiladi. Ovozdorlar: l, m, n, ng, r .
R r titroq tovush. Til uchining qattiq tanglayga muntazam urilib turishidan (titrashidan) hosil bo`ladi. Shuning uchun titroq tovush deyiladi.
Jarangli
|
b
|
v
|
d
|
j
|
dj
|
z
|
g
|
g`
|
y
|
l
|
m
|
n
|
r
|
ng
|
-
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
