Xabar texnologiyalari rawajlaniw tariyxi ha’m a’wladlari. Xabar texnologiyalari qayta islewdin’ arifmetikaliq tiykarlari. Algoritm tu’rleri,qa’siyetleri ha’m beriliw usillari. Jobasi

XIV a’sirden XVIII a’sirgeshe bolg’an da’wirde xabar texnologiyalarinin’ rawajlaniwi
Cifrlı esaplaw texnologiyasın jaratıw tariyxı ásirlerge barıp taqaladı. Bul ájayıp hám ibratlı ; dúnyadaǵı belgili ilimpazlardıń atları ol menen baylanıslı.
Dahshiy Italiyalıq Leonardo de vinchi (1452 - 1519 ) kúndeliklerinde biziń dáwirimizde qashannan berli bir qatar sızılmalar tabılǵan bolıp, olar 13 cifrlı o'nli nomerlerdi qosıwǵa ılayıq bolǵan dóńgelekler degi jıynaw kompyuteriniń eskiziga aylandı.. Ataqlı amerikalıq IBM kompaniyasınıń qánigeleri mashinanı metallǵa qayta islep shıǵarıwdı hám alımdıń ideyasınıń tolıq muwapıqlıǵına isenim boldı. Onıń jıynaw mashinasın cifrlı esaplaw tariyxındaǵı túp waqıya dep esaplaw múmkin. Bul birinshi cifrlı qosımshalar, keleshektegi elektron yig'uvchilarning ayriqsha embrionı - zamanagóy kompyuterlerdiń eń zárúrli elementi, elege shekemge shekem mexanik, júdá baslanıwiy (qolda basqarıw menen). Sol uzaq jıllarda, jaqtı alım, itimal Jer júzindegi birden-bir adam esap -kitaplardı ámelge asırıwda miynetti kiyim-kensheklashtiradigan úskeneler jaratıw zárúr ekenligin tushungan.
Biraq, buǵan mútajlik sonshalıq kishkene ediki, Leonardo de vinchi opatınan júz jıldan kóbirek waqıt ótkennen, taǵı bir evropalik tapildi - nemis alımı vilgelm Shikard (1592-1636 ), ol tábiy kúndeliklerin o'qimagan. bul mashqalaǵa óz sheshimin usınıs etken ullı Italiyalıq. Shikardni altı cifrlı onlıq nomerlerdi qosıw hám kóbeytiw ushın esaplaw mashinasın islep shıǵıwǵa odaǵan sebep onıń Polshalıq astronom I. Kepler menen tanısıwı edi. Shikkard ullı astronomning jumısı menen, tiykarlanıp esap -kitaplar menen baylanıslı bolıp, oǵan qıyın jumıslarında járdem beriw ideyasın biykar etdi. 1623 jılda oǵan jiberilgen xatda ol mashinanıń suwretin beredi jáne onıń qanday islewin aytıp beredi. Ókiniw menen aytamız, tariyx avtomobildiń keyingi táǵdiri tuwrısında maǵlıwmatlardı saqlamadı. Aftidan, Evropani qamtıp alǵan vabodan erte ólim alımdıń rejesin ámelge asırıwǵa irkinish etti.
Leonardo de vinchi hám vilgelm Shikard oylap tabılıwı tek biziń dáwirimizde málim boldı. Olar zamanlasları ushın belgisiz edi.
XVII asirde jaǵday ózgerdi. 1641 - 1642 jıllarda. On toǵız jaslı Blez Paskal (1623 - 1662), keyinirek onsha belgili bolmaǵan frantsuz alımı isleytuǵın qosımshalar mashinasın jaratadı (" Paskalin"). Qosımshanı kóriń. Daslep ol onı bir maqsette - atasına járdem beriw ushın qurǵan. salıqlardı jıynawda ámelge asırılǵan esap -kitaplarda... Keyingi tórt jıl ishinde ol mashinanıń jáne de rawajlanǵan modellerin jarattı. Olar altı hám segiz-bitli bolıp, tishli dóńgelekler tiykarında qurılǵan hám onlıq sanlardı qosıw hám alıp taslawǵa ılayıq. Shama menen 50 túrdegi mashinalar jaratıldı, B. Paskal olardı islep shıǵarıw ushın korollıǵılıq jeńillikine iye boldı, biraq " Paskalinlar" ámeliy paydalanıwǵa iye bo'lmadilar, eger olar haqqında kóp gápirilgan hám jazılǵan sonda da (tiykarlanıp Frantsiyada ).
1673 jılda. taǵı bir ullı evropalik, nemis alımı vilgelm Gotfrid Leybnits (1646 - 1716 ) on qos belgili onlıq sanlardı qosıw hám kóbeytiw ushın esaplaw mashinasın (Leybnitsga kóre arifmetik úskene) jaratadı. Tishli dóńgeleklerge ol kóbeytiw hám bóliniwge múmkinshilik beretuǵın teksheli rolni qosdı. "... Meniń mashinam izbe-iz qosıw hám ayırıwǵa shaqırıq etpesten, bir demde úlken sanlarǵa kóbeytiw hám bóliniwdi ámelge asırıwǵa múmkinshilik beredi", dep jazǵan v. Leybnits doslarınan birine.
Eki ásirden kóbirek waqıt ótkennen payda bolǵan cifrlı elektron esaplaw mashinalarında (kompyuterlerde) arifmetik ámellerdi atqaratuǵın úskene (Leybnitsning " arifmetik apparatı" menen birdey) arifmetik dep atalǵan. Keyinirek, qatar logikalıq háreketler qosılgach, olar bunı arifmetik-logikalıq dep atay basladılar. Ol zamanagóy kompyuterlerdiń tiykarǵı apparatına aylandı.
Sonday etip, 17-ásirdiń eki kósemi cifrlı esaplawdıń rawajlanıw tariyxındaǵı birinshi sheklerdi belgilep berdi.
V. Leybnitsning xızmetlerin, tek " arifmetik qurılma" jaratıw menen shegaralanmaydi. Studentlik jıllarından tap omiriniń aqırıǵa shekem ol keyinirek kompyuterlerdi jaratıwda tiykarǵı bolǵan ekilik sanaq sistemasınıń qásiyetlerin úyreniw menen shuǵıllanǵan. Ol oǵan málim bir sufizmiy mánis berdi jáne onıń tiykarında dúnya hádiyselerin túsindiriw hám odan barlıq pánlerde, sonday-aq filosofiyada paydalanıw ushın universal tildi jaratıw múmkin dep esapladı. 1697 jılda v. Leybnits chizgan medal suwreti saqlanıp qaldı, bul esaplawdıń ekilik hám onlıq sistemaları ortasındaǵı munasábetti túsintirip berdi (B qosımshaǵa qarang).
1799 jılda Frantsiyada Jozef Mari Jakkard (1752 - 1834) dáskeni oylap tabıw etdi, ol shúbereklerge naǵıslar jaratıw ushın perforatorlardan paydalanǵan. Onıń ushın zárúr bolǵan dáslepki maǵlıwmatlar musht formasında kartonning tiyisli jaylarında belgilengen. Programma maǵlıwmatların Saqlaw hám kirgiziw ushın birinshi baslanıwiy qurılma (bul halda toqıw procesin basqarıw ) sonday payda boldı.
1795 jılda tap sol erda metrik ólshew sistemasına ótiw menen baylanıslı islerdi Frantsiya húkimeti tárepinen isenip tapsırılǵan matematikalıq Gaspard Prony (1755 - 1839 ) dúnyada birinshi ret texnologiyalıq sxemanı islep shıqtı matematikalıqlar miynetin ush strukturalıq bólekke bolıwın usınıs etetuǵın esap -kitaplar. Bir neshe joqarı maman matematikalıqlardıń birinshi toparı esap -kitaplardı arifmetik ámellerge kemeytiwge múmkinshilik beretuǵın - qosıw, alıp taslaw, kóbeytiw, bolıw máselesin sheshiw ushın zárúr bolǵan sanlı esaplaw usılların anıqladilar (yamasa islep shıqtılar ). Arifmetik ámeller izbe-izligin belgilew hám olardı ámelge asırıw ushın zárúr bolǵan dáslepki maǵlıwmatlardı anıqlaw (" programmalastırıw") ekinshi dárejeli, matematikalıqlar quramı, keńeytirilgen bólegi tárepinen ámelge asırıldı. Arifmetik ámeller izbe-izliginen shólkemlesken " programma" ni ámelge asırıw ushın joqarı maman qánigelerdi tartıwdıń hájeti joq edi. Bul, jumıstıń eń kóp waqıt sarplaytuǵın bólegi, úshinshi hám eń kóp sanlı kalkulyatorlar toparına isenip tapsırılǵan. Bul miynet bólistiriwi nátiyjelerdi alıwdı sezilerli dárejede tezlestiriwge hám olardıń isenimliligin asırıwǵa múmkinshilik berdi. Biraq tiykarǵı zat bul avtomatlashtirishning keyingi procesine dúmpish bergeni, eń mashaqatlı (biraq usı waqıtta eń ápiwayı!) Esap -kitaplardıń úshinshi bólegi - arifmetik operatsiyalar izbe-izligin programmalastırıwtirilgan basqarıw menen cifrlı esaplaw úskenelerin jaratılıwma ótiw.
Cifrlı esaplaw úskeneleri (mexanik tip) evolyutsiyasınıń bul juwmaqlawshı basqıshın ingliz alımı Charlz Babrij (1791 - 1871) ámelge asırdı. Esaplaw procesin ańsatlastırıw ushın texnikalıq qurallardı jaratıw tájiriybesine iye bolǵan (1812 - 1822 jıllardaǵı polinomlarni kestege jazıw ushın Babbining parqı mashinası ) tájiriybeli esap -kitaplardıń cifrlı usılların jetilisken ózlestirgen ájayıp matematikalıq, ol tezlik penen G. Proni tárepinen usınıs etilgen esaplaw texnologiyasında múmkinshilikti kórdi. dóretpelerin jáne de rawajlandırıw. Joybarı 1836 -1848 jıllarda islep shıqqan analitik dvigatel (Babbij sonday dep ataǵan ), bir ásir ótip payda bolǵan kompyuterlerdiń mexanik prototipi edi. Bul kompyuter degi sıyaqlı besew tiykarǵı apparatqa ıyelewi kerek edi: arifmetik, yad, basqarıw, kirisiw, shıǵıw.