Xalqaro kreditlar

Birinchidan, tashqi qarzning YaIMga nisbatan o‘sish cho‘qqisi 2022 yilga to‘g‘ri keldi va istiqbolda pasayishi kutilmoqda.
Ikkinchidan, 2021 yildan buyon davlat tashqi qarzining o‘sish sur’atlari sezilarli darajada pasaymoqda. Birgina, 2022 yil boshidan buyon 823 mln dollarlik qarz to‘lovlari amalga oshirilgani hisobiga davlat tashqi qarzi 1,7 foizga kamaydi.
Uchinchidan, O‘zbekiston tashqi mablag‘larni uzoq muddatlarga va xalqaro darajada tanilgan moliya institutlaridan jalb qilmoqda. Xususan, Xalqaro moliya institutlaridan (XMI) jalb qilgan tashqi qarz portfeli 11,3 milliard dollar yoki tashqi qarz umumiy qiymatining 48,7 foizini tashkil etadi.

Ushbu kreditlar uzoq muddatli bo‘lib, xalqaro kapital bozoridagi nisbatan qimmat qarzlardan farqli o‘laroq O‘zbekistonga imtiyozli foizlar bo‘yicha uzoq muddatlarga – 20 yildan 40 yilgacha bo‘lgan davrga taqdim etilmoqda.
To‘rtinchidan, jalb etilgan mablag‘larning taxminan to‘rtdan bir qismi davlat budjeti taqchilligini qoplash maqsadlariga, to‘rtdan uch qismi energetika (25 foiz), transport (11 foiz) va qishloq xo‘jaligi (10 foiz), turar joy sektoridagi (9 foiz) investitsiya loyihalarini moliyalashtirish uchun ishlatilgan. Ya’ni jalb etilgan pullar iste’mol maqsadlariga emas, balki energetika, transport tizimi va qishloq xo‘jaligi loyihalari uchun sharoit sarflanmoqda.

Beshinchidan, tashqi qarz sifatida jalb etilayotgan resurslar asosan AQSh dollarida ifodalangan (74,8 foiz), shuningdek, asosan AQSh dollarida shakllanadigan eksport tushumi tuzilmasiga muvofiqdir. Shunday qilib qarzni to‘lashda qo‘shimcha valuta xatari yuzaga kelmaydi.
Oltinchidan, O‘zbekiston 2020 yildan tashqi qarz jalb etish bo‘yicha qonuniy cheklovlar o‘rnatdi. Endilikda nafaqat yillik qarz miqdori maksimal hajmi, balki tashqi davlat qarzining oxirgi darajasi (YaIMning 60 foizidan ko‘p bo‘lmagan) ham qonunlar bilan cheklangan.

Budjet kodeksiga muvofiq, keyingi yil uchun davlat budjetini tasdiqlashda tashqi qarzning maksimal hajmi davlat budjeti parametrlari bilan birga qonun ko‘rinishida o‘rnatiladi. Natijada, davlat nomidan hamda davlat kafolati bilan tuzilgan tashqi qarz shartnomalarining hajmi to‘xtovsiz pasaymoqda.