Xalqaro tizim birliklariga oid qoshimchalar

Tekshirish uchun savollar

1. 
   Qattiq (kristallik) jism modelini aytib bering. Elementar yacheyka deb nimaga aytiladi? Kristallik panjaralarning qanday turlarini bilasiz? Panjaraning davri deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Kristallar bog’lanish turlari bo’yicha qanday turkumlanadi?
   
3. 
   Taqsimot funksiyalari nimani ko’rsatadi? U yoki boshqa taqsimot funksiyasini tanlash nima bilan aniqlanadi? Maksvell-Boltsman, Fermi-Dirak, Boze-Eynshteyen taqsimot funksiyalari qanday ko’rinishga ega?
   
4. 
   Klassik va kvant statistikalarning prinsipial farqi nimada?
   
5. 
   Energetik holatlarning zichligi qanday aniqlanadi va nimani ko’rsatadi? Berilgan energetik oraliqda zarrachalar soni qanday topiladi?
   
6. 
   Fermi sathi nimani ko’rsatadi? Fermi sathi qanday izohga ega?
   
7. 
   Aynigan holatlar aynimagan holatlardan nima bilan farqlanadi? Aynish harorati nima bilan aniqlqnadi?
   
8. 
   Issiqlik sig’imi klassik nazariyasining kamchiliklari nimada? Eynshteyn bo’yicha issiqlik sig’imi kvant nazariyasi qanday nizomlarga asoslangan? Debay bo’yicha-chi?
   
9. 
   Qattiqlik jisimlarining issiqlik sig’imi fononlar yordamida qanday tushintiriladi? Debeyning xarakteristika xarorati ma’nosi nimada?
   
10. 
    Metallarning elektoron o’tkazuvchanlik klassik nazariyasining kamchiliklari nimadan iborat? Metallarda elektron haroratini huddi davriy potensial maydondagi harorat deb tushintiring.
    
11. 
    Metallarning solishtirma issiqlik o’tkazuvchanligi haroratga qanday bog’langan?
    
12. 
    O’ta o’tkazuvchanlik nima va u kvant mexanikasi nuqtai nazaridan qanday tushuntiriladi?
    
13. 
    Yarim o’tkazgichdagi o’tkazuvchan elektron va metalldagi erkin elektron orasidagi farqi nimada?
    
14. 
    Hususiy yarim o’tkazgichda tok tashuvchilarning yuzaga keltirish qanday sodir bo’ladi? Hususiy zaryat tashuvchilar konsentratsiyasini va Fermi sathining holatini toping? Harorat Fermi sathining holatiga qanday ta’sir etadi?
    
15. 
    Yarim o’tkazgichlarda aralashmali o’tkazuvchanlikning moxiyati nimada? Aralashmali yarim o’tkazgichda Fermi sathi qayerda joylashgan va u harorat o’zgarganda qanday siljiydi?
    
16. 
    Atomning natijaviy magnit momenti qanday aniqlanadi? U Bor magnetoni orqali qanday ifodalanadi? Atomlarning magnit momentining kattaligi va ularning o’zaro ta’siri jismlarning qanday magnit xossalari o’zgarishiga sabab bo’ladi?
    
17. 
    Paramagnetizm va kvant nazariyasining g’oyasi nimada? Feromagnetiklarning maxsus hossalari nima bilan belgilanadi?
    

MUSTAQIL YECHISH UCHUN MASALALAR

1. 
   Eng yaqin atomlarning orasidagi masofa d=3,93 A gat eng bo’lsa, kalsiyning (panjarasi qirralari markazlashgan va kub) zichligi aniqlansin.
   
2. 
   Nikel qirralari karkazlashgan kubik panjaraga ega. Panjaraning parametri a va eng yaqin qo’shni atomlar orasidagi masofa d aniqlansin. Nikel zichligi p=2200 kg / m³ teng.
   
3. 
   Vanadiy hajmiy-markazlashgan kubik panjaraga ega. Panjaraning parametrik a va eng yaqin qo’shni atomlar orasidagi masofa aniqlansin. Vanadiy zichligi p=5600 kg / m³ teng.
   
4. 
   Ikki [(III)] va [(III)] kristallografik indekslarga ega tugunlardan o’tgan to’g’ri chiziqning yo’nalish indeksini yozing.
   
5. 
   Tekislik kubik panjaraning [[I00]] [[0I0]] va [[00I]] tugunlaridan o’tadi. Shu tekslik uchun Miller indekslari yozilsin.
   
6. 
   Kubik panjaraning teksliklari sistemasi (121). Miller indekslari bilan berilgan. Chizmada tekislik kesayotgan eng kichik kesmalar topilsin.
   
7. 
   Oltinning kristallik panjarasida eng yaqin qo’shni atomlar orasidagi masofa d=0,288 nm ga eng. Agar panjara qirralari margazlashgan bo’lsa, panjaraning parametrik a aniqlansin.
   
8. 
   Agar neon kristalllining panjarasi kubik singoniyasi qirra markazlashgan bo’lishi ma’lum bo’lsa, uning zichligi (20⁰ K haroratda) topilsin.
   
9. 
   Agar stronsiy kristalining panjarasi kubik singoniyasiqirralari markazlashgan bo’lishi ma’lum bo’lsa, eng yaqin qo’shni atomlar orasidagi masofa esa d=0,43 nm teng bo’lsa, uning zichligi aniqlansin.
   
10. 
    Hajmiy markazlashgan kubik panjaraning eng yaqin qo’shni atomlarning orasidagi masofa d=0,304 nm teng. Kristallning zichligi p=534 kg / m³ teng. Kristallning nisbiy atom massasi A aniqlansin.
    
11. 
    Alyuminiy kristall (panjarasi qirralari markazlashgan kubik ) uchun panjara doimiysi a topilsin. Alyuminiyning zichligi p=2700 kg / m³ teng.
    
12. 
    Sharlarni juda zich joylashtirish usulidan foydalanib juda zich joylashgan geksogonal panjaraning parametrlar nisbati s/a topilsin. Real kristallardagi shu kattalik hisoblangan qiymatdan farq qilish sabablarini ko’rsatib bering.
    
13. 
    Zich joylashgan geksogonal tuzilishga ega bo’lgan magnet kristall-panjaraningdoimiylari a va s ni aniqlang. Kristallik magnitning zichligi 1,74^.10³ kg/m³ ga teng.
    
14. 
    Zich joylashgan geksogonal tuzilishiga ega bo’lgan berilliy kristall panjarasining doimiysi a ni aniqlang. Panjaraning parametri C=0,359 nm ga teng. Berilliy kristallining zichligi 1,22^. 10³ kg/m³ ga teng.
    
15. 
    Zich joylashgan geksoganal tuzilishga ega bo’lgan geliy kristallining (T=2⁰K haroratda) zichligi aniqlansin. Xuddi shu haroratda aniqlangan panjaraning doimiysi A=0,357 nm gat eng.
    
16. 
    Stronsiy qirralari markazlashgan kubik panjaraga ega. Agar panjaraning doimiysi d=0,605 nm ga teng bo’lsa , eng yaqin qo’shni atomlar orasidagi masofa d aniqlansin.
    
17. 
    Bariy kristalining (panjarasi hajmi markazlashgan kubik ) bir birlik hajmiga mos keladigan elementar yacheykalar soni Z aniqlansin. Bariy zichligi p=3600 kg/m³ ga teng.
    
18. 
    Mis kristallning (panjara qirralari markazlashgan kubik) bir birlik xajmiga mos keladigan elementar yacheykalar soni z aniqlansin. Misning zichligi kg/m³ ga teng.
    
19. 
    neon kristallining zichligi aniqlansin, agar uning panjarasi qirralari markazlashgan kubik ekani ma’lum bo’lsa panjaraning doimiysi = 4,51 A ga teng.
    
20. 
    Agar kumushning xarakteristik harorati 0_F=165 K teng bo’lsa, kumush atomlarining tebranish chastotasi aniqlansin.
    
21. 
    Bir o’lchovli chiziqli kvant ossilyatorining T=0_F=200 K xaroratda o’rtacha energiyasi aniqlansin.
    
22. 
    Massasi m=100 g gat eng mis kristallini T₁=10 K haroratdan T₂=20K xaroratgacha qizdirish uchun zrur bo’lgan issiqlik Q ni aniqlang. Mis uchun Debayning harakteristik harorati Q_v=320 K teng T₂Q_v shartni bajarildi, deb hisoblang.
    
23. 
    Absolyut nol haroratdagi elektronlarning o’rtacha kvadratik tezligi KB> ni maksimal tezligi v_max orqali ifodalang.
    
24. 
    Metall T=OK da turibdi. Fermi energiyasidan 2% ga farq qiladigan energiyaga ega bo’lgan elektronlarning nisbiy soni aniqlansin.
    
25. 
    N=10²⁰ ta uch o’lchamlikvant ossilyatorlardan tarkib topgan tizim haroratda turibdi. Tizimning energiyasi E aniqlansin.
    
26. 
    Eynshteynning kvant nazariyasida foydalanib, alyuminiy kristallidagi atomlar bog’lanishining elastiklik koeffisenti aniqlansin. Alyuminiy uchun deb qabul qilinsin.
    
27. 
    T=300 K haroratda massasi m=1 g bo’lgan olmosning issiqlik sig’imini Enshteyn nazariyasi bo’yicha hisblang. Olmos uchun Eynshteynning harakteristika haroratini K ga teng deb qabul qiling.
    
28. 
    Eynshteynning issiqlik sig’imi nazariyasidan foydalanib, haroratda alyuminiy uchun solishtirma issiqlik sig’imi S ni hisoblang.
    
29. 
    haroratda bo’lgan xlo’riy natriyning solishtirma issiqlik sig’imini (Debay fo’rmulasi bo’yicha) hisoblang. shartni bajarilgan deb oling.
    
30. 
    Massasi m=100 g bo’lgan mis T₁=10 K haroratda turibdi. T₂=20 K haroratgacha qizdirish uchun zarur bo’lgan issiqlik Q ni aniqlang. Mis uchun xarakteristik xaroratni =300 k gat eng deb, sharti esa bajarildi, deb qabul qilinig.
    
31. 
    T=20 K haroratda kumushning kilomolli issiqlik sig’imi C=1,65 kJ/ (k atom.K) gat eng. Issiqlik sig’imi qiymati bo’yicha xarakteristik harorat ni hisoblang, shartni bajarilgan deb oling.
    
32. 
    Massasi m=100 g va harorati T=10 K bo’lgan sinkning issiqlik sig’imi Debay nazariyasi asosida hisoblansin. Sink uchun Debayning xarakteristik harorati T=10 K bo’lgan sinkning issiqlik sig’imi Debay nazariyasi asosida hisoblansin. Sink uchun Debayning xarakteristik harorati =300 K gat eng deb, T<< shartni bajarilgan deb olinsin.
    
33. 
    Harorat T=0 K bo’lganda Fermi sathi E=1 eB gat eng bo’ladi. Shunda metalldagi erkin elektronning konsentratsiyasi qanday?
    
34. 
    Agar Fermi sathi ga teng bo’lsa, absolyut noldan metallda elektronlarning maksimal tezligi aniqlansin.
    
35. 
    Krisstalda har bir mis atomiga bir erkin elektron mos keladi deb hisoblab, absolyut nolda elektronlarning maksimal energiyasi ni aniqlang.
    
36. 
    Agar T=OK da metallda erkin elektronlarning energiyasi dan kam bo’lsa, erkin elektronlarning ulushini aniqlang.
    
37. 
    Debayning xarakteristik harorati =320 K ga teng bo’lgani uchun kristallning “nol” tebranishlar molyar energiyasi topilsin.
    
38. 
    Kaliy xlorid uchun Debayning xarakteristik harorati =230 K, natriy xlorid uchun =280 K. T=40 K haroratda K Cl ning solishtirma issiqlik sig’imi NfCl ning solishtirma issiqlik sig’imidan necha marta ortiq?
    
39. 
    Yuqori haroratlarda kristallarning molyar issiqlik sig’imi uchun Debay tenglamasidan Dyulong va Pti qonuni kelib chiqishini ko’rsating.
    
40. 
    Kristallarning molyar issiqlik sig’imi uchun Debay tenglamasidan foydalanib, past haroratlardagi issiqlik ifodasini keltirib chiqaring.
    
41. 
    45-masalaning yechimidan foydalanib, qo’rg’oshinning T=20 K haroratdagi molyar issiqlik sig’imi aniqlansin. Harakteristik Debay harorati K gat eng.
    
42. 
    Mis uchun xarakteristik Eynshteyn harorati K, kvazielastik kuch doimiysi topilsin.
    
43. 
    Agar xarakteristik harorat