Xarajatlar hisobining maqsadi, vazifalari va tamoyillari
Download 0.55 Mb. Pdf ko'rish
|
2 5418067768928899187
|
Respublika bo’yicha jami
2079,5 20,38
Jadvaldan ko’rinadiki, 2009-yilda respublikamiz bo’yicha mahsulotlar tannarxini 2079.5 mlrd. so’mga yoki 20,38 foizga qisqartirishga erishilgan. Hozirgi global moliyaviy-iqtisodiy inqirozni bartaraf etishda muhim chora- tadbirlar qatoriga tannarxni pasaytirishning kiritilishidan xarajatlarning nafaqat xo’jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy-xo’jalik faoliyatida, balkim butun boshli mamlakat mamlakat hayotida asosiy ko’rsatkich ekanligini bilib olishimiz mumkin. Shunday ekan, xo’jalik yurituvchi subyekt rahbarlari (mulkdarlar, tadbirkorlar, aksiyadorlar) hamda ularning mehnat ahli bu ko’rsatkichga jiddiy yondashishlari va doimiy nazorat qilib borishlari zarur. Yuqorida ta’kidlaganimiz kabi xo’jalik yurituvchi subyektlar moliyaviy- xo’jalik faoliyatining asosiy ko’rsatkichlaridan biri, moliyaviy hisobot elementi – bu xarajatdir. Har qanday korxona, tashkilot o’z faoliyatini tashkil qilish jarayonida turli xil sarflarni amalga oshiradi, masalan, qishloq xo’jaligida faoliyat yurituvchi fermer xo’jaligi qishloq xo’jaligi mahsulotini ishlab chiqarish uchun
mehnat haqi xarajatlari (ijtimoiy sug’urta ajratmalari bilan), urug’lik va ko’chat materiallari, o’g’itlar, o’simlikni himoya qilish vositalari va shu kabi boshqa turli xarajatlarni amalga oshiradi. Xarajatlarga turli adabiyotlarda turlicha deb bo’lmasada, bir-biriga yaqin ta’riflar berilgan, ularning ayrimlari quyidagilar: 1. Xarajat deganda, hisobot davrida korxona aktivlarining kamayishi yoki majburiyatlarning ko’payishi tushuniladi 2 .
ko’rsatish bilan bog’liq bo’lgan sarflarning puldagi ifodasidir 3 , boshqacha qilib aytganda ko’zlangan maqsadga erishish uchun amalga oshirilgan sarflarening puldagi ifodasidir. 3. Xarajatlar – bu hisobot davri davomida kompaniya mulkdorlariga badal to’lovlari bilan bo’gliq bo’lmagan holda kapitalning kamayishida o’z aksini topgan aktivlarning chiqarib ketilishi va boshqa
eskirishi yoki
majburiyatlarning o’sishi shaklida yuz beradigan iqtisodiy naflarning kamayishidir 4 .
4. Xarajatlar – mahsulotlarning (tovarlarning) yetkazib berilishi yoki ishlab chiqarilishi, xizmatlarning ko’rsatilishi yoki boshqa bir, xususiy kapitalning kamayishiga olib keluvchi, biroq uning qatnashchilar o’rtasida taqsimlanishi bilan bog’liq bo’lmagan faoliyat turlarining amalga oshirilishi oqibatida aktivlarning kamayishi yoki boshqa xil sarflanishi yoki / va qarzlarning (passivlarning) yuzaga kelishidir 5 .
quyidagicha bo’ladi:
2 K.B.Urozov. Buxgalteriya hisobi va audit. T.: “O’qituvchi”, 2004. 245-bet 3 Musayev H.N. Audit. T.: “Moliya”, 2003. 143-bet 4 S.N.Toshnazarov. Xalqaro hisob asoslari. Ma’ruza matnlari to’plami. Samarqand-2008. 83-bet 5 I.A.Zavalishina. Yangicha buxgalteriya hisobi. Amaliy qo’llanma. T.: “Iqtisodiyot va huquq dunyosi”, 2004. 91-bet
2810
9110 6710
9420 100000
100000 100000
100000 100000
100000 C1
5110
6610 100000
100000
2-chizma: Xarajatlarning schotlarda ifodalanishi Chizmadan ko’rinib turibdiki, aktivlarni ifodalovchi schot kamaymoqda, majburiyatlarni ifodalovchi schot esa ko’paymoqda. O’zR Vazirlar Mahkamasining 1999-yil 5-fevraldagi 54-son qarori bilan tasdiqlangan “Mahsulot (ishlar, xizmatlar) ni ishlab chiqarish va sotish xarajatlarining tarkibi hamda moliyaviy natijalarni shakllantirish to’g’risida Nizom” (bundan keyin “Xarajatlar tarkibi… to’g’risida”gi Nizom)ga muvofiq barcha xarajatlar quyidagicha guruhlanadi Download 0.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|