Xi bob. Geografik xaritadagiyozuvlar yozuvlarning ahamiyati va turlari. Yozuvlar shartli belgilar sifatida. Yozuvlarning xususiyatlari

Xaritani masshtabi. Generalizatsiyaga masshtabni ta’siri shunda namoyon bo‘ladiki, ancha yirik tasvirdan mayda tasvirga o'tishda tasvirlanayotgan hududni o‘lchamlari qisqaradi. (Masalan, yer yuzasidagi 1 km² maydon 1:1 000 masshtabli xaritada 1 m²,1:10 000 masshtabda 1 dm²,1:100 000 masshtabda 1 sm² va nihoyat 1:1 000 000 masshtabli xaritada esa atigi 1 mm² ga teng bo‘ladi holos. 6.1-rasm).
Ancha mayda masshtabda asos qilib olingan yirik masshtabli xaritada bo‘lgan hamma mayda-chuyda detallami va tafsilotlami tasvirlash mumkin emas, shuning uchun ulami saralash, umumlashtirish, qolganlarini chiqarib tashlash, zarur bo‘ladi. Xaritani masshtabini qisqarishi bilan, fazoviy qamrab olish oshadi, u ham generalizatsiyaga ta’sir qiladi, yirik masshtabli xaritalar uchun muhim bo‘lgan obyekt to (masalan, maxalliy oriyentirlar) mayda masshtabli xaritalarda o‘z ahamiyatini yo'qotadi va shunday ekan ular chiqarib lashlan shi lozim.
Xaritani mavmsi va tipL Xaritani mavzusi va tipi xaritada qaysi elementlami ancha mufassal, qaysilarini esa ancha sezilarli darajada . umumlashtirib tasvirlash kerakligini belgilaydi. Shunday, geologik yoki tuproq xaritasida gidrografik to‘mi aniq tasvirlash muhim, lekin yo‘llami va aheli punktlarini, kuchli generalizatsiya qilish mumkin, ma’muriy chegaralami esa butunlay tushirib qoldirish mumkin. Lekin, iqtiso&y mavzudagi xaritada buni teskarisi aholi punktlarini, aloqa yo‘llarini va ma’muriy boUinishni mufassal ko‘rsatish zarur. Xuddi o‘sha paytda kema qatnovi uchun muhim bo‘lgan daryolami saqlab qolib qolgan gidrografik to‘mi esa generalizatsiya qilib ko‘rsatsa bo‘ladi. -i
Xaritaga olinayotgan obyektni (yoki hududni) xususiyatlari. Ushbu omilni generaiizatsiyaga ta’siri xaritada o‘sha obyektni yoki hududni o‘ziga xos xususiyatlarini aks ettirish, eng xarakterli elementlami berish zaruratida ko‘rinadi. Masalan, qurg‘oqchil dasht yoki chala cho‘l rayonlarda hamma mayda ko^llami