Xiii mavzu. Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligi

13.5 Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishning iqtisodiy samaradorligini oshirish 
yo‘llari 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligi ko‘p va turli - 
tuman omillar va sharoitlar ta’siri ostida shakllanadi. Qishloq xo‘jaligi ishlab 
chiqarishining iqtisodiy samaradorligini oshirish muammosining qiyinligi shundan 
iboratki, bu omillar bir-biridan alohida mustaqil harakat qilmaydi. Ular bir-biri bilan 
mustahkam aloqada, bir-biri bilan bog‘liq.
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligiga ta’sir qiluvchi 
resurslar salohiyatining sifat omillari 13.1-rasmda ko‘rsatilgan. 
Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish muhim ahamiyatga ega bo‘lib, buning 
natijasida quyidagilarga erishiladi: 
1.Mahsulot birligiga mehnat va resurslar qancha kam sarflansa, mavjud 
resurslardan ko‘proq mahsulot olinadi va ular arzon bo‘ladi. 
2. Qishloq xo‘jaligida ishlab chiqarish samaradorligini oshirish katta iqtisodiy 
samara beradi.
3. Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi samaradorligi qishloq xo‘jalik xom 
ashyosidan tayyorlanadigan oziq-ovqat va keng iste’mol buyumlariga qo‘yiladigan 
baholarning darajalariga ham bog‘liq.
4. Ishlab chiqarish samaradorligini oshirish xo‘jaliklar daromadining 
ko‘payishga va rentabellikning oshishiga olib keladi.
Ishlab chiqarish munosabatlari nuqtai nazaridan samaradorlikning muhim omili 
bu kishilarning samarali mehnatga uyg‘otuvchi va bozor munosabatlarini 
rivojlantirishga bo‘lgan rag‘batlantiruvchi omillar hisoblanadi, ularni quyidagi 13.2-
rasmda ko‘rish mumkin: 

---

190 
13.1-rasm. Iqtisodiy samaradorlikga ta’sir etuvchi omillar. 
Resurslar saloxiyatining sifat omillari 
Malaka 
Professional 
tayyorgarlik 
S
ifa
t 
Unumdorlik 
Tabiiy 
Sun’iy 
Resurs sifati 
Qishloq 
xo‘jali-gida
Mehnat resursi 
Yer resursi 
Moddiy resurslari 
Asosiy 
fondlar 
Moddiy 
aylanma 
vositalar 
Te
xnika
-texnologik
Ta
shki
li
y
Iq
ti
sodi
y
Ijtim
oiy
Mulk
sha
kl
lar
i 
De
hq
onc
hil
ik
oqil
ona
ti
zim
la
ri
Ta
bii
y
Mulk
sha
kl
lar
i 
Doira
viy
a
ylanish
Me
’yor
lash
va
t
arkib
Te
xnologi
k
Ta
rkibiy
Resurslar potetsialidan foydalanish omillari 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishining iqtisodiy samaradorligi 
Mahsulot, 
Miqdor, 
Sifat 
Jonli mehnat 
xarajatlari 
Buyumlashgan 
mehnat xarajatlari 

---

191 
13.2-rasm. Samarali mehnatni uyg‘otuvchi va bozor munosabatlarini 
rivojlantirishni rag‘batlantiruvchi omillar.