Xitoy tilida o’qitishda interfaol usullarning roli

 
 

---

55 
UMUMIY XULOSA. 
Biz ushbu bitiruv malakaviy ishini yozishda quyidagi xulosalarga keldik: 
1. Ta‘lim berish bu – o
ʻ qituvchi va oʻ quvchi-talabalar ishtirokidagi jamoadir. 
O
ʻ qitish reja asosida va oʻ qitish tizimi hamda mahorati, qolaversa oʻ quvchi-
talabaning ma‘rifatining oshishi bilan belgilanadi. 
2. O
ʻ qituvchi faoliyati birgina oʻ quv jarayonining tashkilotchisi tarzida emas, 
balki nufuzli bilimlar manbaiga aylanib qolayotganligini ta‘kidlagan holda 
baholanmoqda. Fan-texnikaning rivojlanayotgan bosqichida axborotlarning keskin 
ko
ʻ payib borayotganligi va ulardan oʻ qitish jarayonida foydalanish uchun vaqtning 
chegaralanganligi, shuningdek, yoshlarni hayotga mukammal tayyorlash talablari 
ta‘lim tizimiga yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etishni taqozo etmoqda. 
3. Xitoy tilini o
ʻ qitish texnologiyasida uchta asosiy tarkibiy qism mavjud: 
1.Loyihalash ; 2. Bajarish; 3. Baholash; 
4. 1930-yillarda ―Pedagogik texnika‖ tushunchasi maxsus adabiyotlarda paydo 
bo
ʻ ldi va u oʻ quv mashgʻ ulotlarini aniq va samarali tashkil etishga yoʻ naltirilgan 
usul va vositalar yig
ʻ indisi sifatida qaraladi. Shuningdek oʻ quv va laboratoriya 
jihozlari bilan muomala qilishni uddalash, ko
ʻ rgazmali qurollardan foydalanish 
tushunildi. 
5. 1940-50 yillarda o
ʻ quv jarayoniga oʻ qitishning texnik vositalarini joriy 
etish davri boshlandi. Ayniqsa kino, radio va nazorat vositalari, ulardan foydalanish 
metodikasi pedagogik texnologiyaga tenglashtirildi. Bu programmalashtirilgan 
ta‘limni nazarda tutadi. 1960-yillarning o
ʻ rtalarida bu tushuncha mazmuni chet el 
pedagogik nashrlarda keng muhokama tortildi. 
6. AQSH, Angliya, Yaponiya, Italiya, Vengriyada o
ʻ qitish texnologiyasining 
yangi qirralarini kashf etish, mutaxassislar tayyorlash tizimini takomillashtirish 
bo
ʻ yicha ilmiy tadqiqotlarini rivojlantirish kabi masalalar koʻ rib chiqildi va 
amaliyotga tatbiq etila boshlandi. Pedagogik texnologiyaga oid turli tashkilotlar, 
assotsatsiyalar tashkil qilindi, gazeta va jurnallar chop etila boshladi. 

---

56 
7. Metodika – o
ʻ quv jarayonini tashkil etish va oʻ tkazish boʻ yicha tavsiyalar 
majmuasi. Metodika alohida fanlarga tegishli tushuncha bo
ʻ lib, u jarayonlarning 
kechish qonuniyatlarini, fan mazmuni, o
ʻ qitish shakllari kabilarni oʻ rganadi. Har bir 
fanning o
ʻ z metodikasi boʻ lib, u ―nimaga oʻ qitish (oʻ rgatish)?‖, ―qanday 
o
ʻ rgatish?‖, ―kimni oʻ qitish?‖, savollariga javob beradi. 
8. Metodika fani asosan quyidagi uch yirik mavzuni o
ʻ rgatadi: 1) Chet tilini 
o
ʻ rgatishning nazariy masalalari; 2) Nutq faoliyati turlari; 3) Chet tilini 
o
ʻ rgatishning tashkiliy masalalari. 
9. Pedagogiktexnologiya – o
ʻ quv jarayonini harakatlantiruvchi kuch yoki 
oldindan belgilab qo
ʻ yilgan aniq maqsad yoʻ lidan oʻ qituvchining kasbiy 
faoliyatini yangilovchi va ta‘limda yakuniy natijani kafolatlaydigan tadbirlar 
majmuasi. 
10. Ilg
ʻ or pedagogik texnologiya quyidagicha amalga oshiriladi: Empirik: 
sezgi a‘zolari orqali bilish; Kognetiv: atrofdagi olam to
ʻ gʻ risida bilimni kengaytirish; 
Evrestik: yo
ʻ naltiruvchi savollar orqali faollikni, topqirlikni oshirish; Kreativ: 
tadqiqot, ijodiy tafakkur; Inversion: axborotlarni turli tomondan o
ʻ rganish; Integrativ: 
kichik qismlarning bir butunligi, yaxlitligi; Adaptiv: axborotlar va ulardan foydalanish 
jarayonini o
ʻ rganish va oʻ rgatish uchun moslashish; Inklyuziv: oʻ quvchi va 
o
ʻ qituvchining oʻ zaro munosabatlarda tenglik asosida ta‘lim-tarbiya jarayonini 
tashkil qilish. 
11. Pedagogik texnologiyaning metodikadan asosiy farq shundaki, metodika 
o
ʻ qitish usullari va yoʻ llarining ma‘lum shaxs uchun qulay boʻ lgan majmuasidan 
iborat. Metodika o
ʻ qituvchining bilim, koʻ nikmalari mahorati, shaxsiy sifatlari, 
temperamentiga bog`liq. Metodika biror ishni maqsadga muvofiq o
ʻ tkazish metodlari, 
yo
ʻ llari majmuasi. U alohida metodikalarga ajraladi. 
12. Interfaol metod — ta`lim jarayonida o`qituvchi va o`quvchilar o`rtasidagi 
faollikni oshirish orqali ularning o`zaro harakati, ta`siri ostida bilimlarni o`zlashtirishni 
kafolatlash, shaxsiy sifatlarni rivojlantirishga xizmat qiladi. ―Rolli o
ʻ yinlar‖, ―Zig-

---

57 
zag‖, ―Esse‖ hamda ―O
ʻ quv portfoliosi‖ usullarni qo`llash dars sifati va 
samaradorligini yanada oshirishga yordam beradi. 
13. ―Rolli o
ʻ yinlar‖usuli:eshitish va tinglashni oʻ rgatadi;erkin operativ 
suhbatga tayyorlaydi; tabiiy xulqni kamchiliklardan nari qiladi; talabalarni xitoy tiliga 
qiziqtiradi va amaliyotni o
ʻ taydi; talabalarni ogʻ zaki nutqqa psixologik tarafdan 
tayyorlaydi; 
xitoy 
tilida 
nazariy 
bilimlarni 
amaliyotda 
qo
ʻ llay olishni 
o
ʻ rgatadi;oʻ quvchilarda berilgan vaziyatni ―xitoycha‖ tahlil qilish malakasi 
shakllanadi. 
14―Rolli o
ʻ yinlar‖ usulining kamchilik tomonlari:koʻ p vaqt talab 
etiladi;o
ʻ qituvchidan katta tayyorgarlikni talab etadi; oʻ quvchilarning oʻ yinga 
tayyorgarligi turlicha daraja bo
ʻ lishi mumkin;barcha oʻ quvchilarga rollar 
taqsimlanmay qolishi mumkin. 
15. ―Zig-zag‖ interfaol usuli bilan dars o
ʻ tish ham grammatikani 
mustahkamlash, ham mamlakatning ijtimoiy, iqtisodiy, siyosiy ahvolidan ham 
habardor bo
ʻ lish imkonini yaratadi, eng muhimi bilishdan tashqari oʻ quvchi – 
talaba o
ʻ zi fikr yuritib, boshqalarga yetkazib berish qobiliyatini, soʻ z boyligini 
oshirib, nutqini ravon qilishga yordam beradi. 
16. ‖Esse‖ interfaol usuli inson fikrlash qobiliyatini rivojlantirishda muhim rol 
o
ʻ ynaydi. Ular norasmiy fikr va qiyofalarni qayd qilish har tomonlama koʻ rib 
chiqilmaguncha xotirada saqlab turish va ularni yanada aniqroq ifodalashga imkon 
beradi. Ma‘lumotlarni tizimlashda, asosiy tushunchalardan foydalanishda, bu 
mavzuga aloqador jihatlarni ajratib ko
ʻ rsatishda, amaliyotini illustratsiya qilishda va 
xulosalarni argumentlashda katta ahamiyat kasb etadi. 
Demak, interfaol usullardan foydalanib yangi bilimlarni berish, ko
ʻ nikmalarni 
shakllantirish, rivojlantirish, mustahkamlash, bilimlarni takrorlash, amalda qo
ʻ llash 
mashg
ʻ ulotlarida hamda oʻ quv fanining xususiyatlarini hisobga olgan holda har bir 
mavzu bo
ʻ yicha mashgʻ ulot uchun eng maqsadga muvofiq boʻ lgan interfaol yoki 
boshqa metodlarni to
ʻ gʻ ri tanlash nazarda tutiladi. 

---

58