Xo‘jalik hisobining mohiyati, boshqaruv tizimidagi ahamiyati va buxgalteriya hisobining umumiy tavsifi


Турларивавазифаларибуйичаёрдамчиишлабчикаришникуйидагигурухдаргаажратишмумкин


Download 0.78 Mb.
bet43/75
Sana21.01.2023
Hajmi0.78 Mb.
#1107127
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   75
Bog'liq
UMUMIY KITOB (4)

Турларивавазифаларибуйичаёрдамчиишлабчикаришникуйидагигурухдаргаажратишмумкин:

  • асбобсозлик (асбоблар, мосламалар, штамгтлар, пресс-шакллар, моделларниишлабчикариш, таъмирлашватиклаш). Масалан, йириктикувчиликкорхонасизарураттугилгандатикувишлабчикаришинитурлихилфурнитура, яъни: тугмачалар, металлилгаклар, кнопкаларвахоказоларбилантаъминлашучунуларниишлабчикарадиганцехочишимумкин;

  • таъмирлаш (асосийвоситаларнимонтажкилиш, замонавийлаштириш, хизматкурсатиш, эхтиёткисмлар, курилишдеталлариваконструкцияларинитайёрлашватиклаш);

  • энергетика (электр, иссикдиквабошкакувватларниишлабчикаришватаксимлаш, сувбилантаъминлаш, бугбилантаъминлаш, сикилганхавобилантаъминлаш, оковасувларнитозалаш, вентиляция, кувваттармокдаривамосламаларинимонтажкилиш, таъмирлашвахизматкурсатиш);

  • транспорт (юкларниортишватуширишишлари, транспортхизмати, юкларнийуллардакузатиббориш, транспортвоситалари, ортиш-туширишмеханизмларивакириб-чикишйулларигахизматкурсатиш);

  • идиш (идишларни ишлаб чикариш ва таъмирлаш);

  • тош, шагал, кум ва бошка материалларини казиб олиш;

  • к.ишлок хужалиги махсулотларини тузлаш, куритиш ва консервациялаш (асосан савдо корхоналарида) ва бошкалар.

Асосий ишлаб чикаришга хизмат курсатадиган ёрдамчи ишлаб чикариш харажатларини хисобга олиш учун, ёрдамчи ишлаб чикаришнинг хар бир тури буйича алохида хисоб юритиладиган 2310-«Ёрдамчи ишлаб чикариш» актив калькуляция счёти кулланилади.
2310-«Ёрдамчи ишлаб чикариш» счётининг дебетида хисобот даври мобайнида махсулот ишлаб чикариш, хизматлар курсатиш, ёрдамчи цехлар буйича ишларни бажариш билан бевосита, шунингдек ёрдамчи ишлаб чикаришга хизмат курсатиш ва бошкариш билан билвосита боглик булган харажатлар жамланади.
Мазкур счётнинг кредити буйича ёрдамчи ишлаб чикариш харажатларининг истеъмолчипар уртасидаги таксимоти акс эттирилади.
Ёрдамчи ишлаб чикаришни хисобга олувчи счётлар буйича корреспонденция (2300)
Счётлар корреспонденцияси

Дебет

Кредит

2310

0211-0299

2310

0510-0590

2310

1010-1090

2310

2510

2310

6010, 6990

2310

6520

2310

6710

2810

2310

9110

2310

Ёрдамчиишлабчикаришмахсулотлаританнархинингхисобивакалькуляцияси, аникбиртармокучунунингхусусиятларинихисобгаолганхолдабелгиланганхаражатлармоддаларинингноменклатурасибуйичаамалгаоширилади. Бундайхаражатмоддаларигакуйидагиларникиритишмумкин:

  • кайтариладиган чикитлар чегирилган материаллар;

  • сотиб олинадиган буюмлар ва ярим тайёр махсулотлар;

  • ёкилги;

  • кувват;

  • ишлаб чикариш ишчиларининг иш хаки;

  • иш хакидан ижтнмоий сугуртага ажратмалар.

Мисол. Корхонада уз эхтиёжлари учун юклар ташишни амалга оширадиган 10 та юк автомобили мавжуд. Ой мобайнида куйидаги харажатлар амалга оширилган: ёкилги-мойлаш материалларининг сарф-харажати - 2 480 минг сум, хайдовчиларнинг иш хаки - 500 минг сум, ижтнмоий сугуртага ажратмалар - 120 минг сум, бир ойда автомобиллариинг эскириши - 15 006 минг сумни ташкил этган, жами харажатлар 18 100 минг сум. Ушбу операциялар куйидаги утказмалар билан акс эттирилади:
Д-т 2310-«Ёрдамчн ишлаб чикариш» - 18 100 минг сум
К-т 1030-«Ёкилгилар» - 2 480 минг сум
К-т 6710-«Мехнат хдки буйича ходим билан хисоблашишлар» - 500 минг сум К-т 6520-«Максадпи давлат жамгармаларига туловлар» - 120 минг сум К-т 0260-«Транспорт воситаларининг эскириши» -15 006 минг сум.
Транспорт хужалиги буйича харажатларнинг таксимланиши хакикатда ишлатилган автомобиль-соатдан келиб чикиб амалга оширилган. 10 та автомобиль бир ой мобайнида 1 230 соат ишлаган, жумладан: материаллар ташиш буйича - 470 соат; тайёр махсулотни ташиш буйича - 600 соат; таксимлаш цехига хизмат курсатиш буйича -100 соат; асосий воситалар чикадб кетиши бинлан боглик ташиш хизматлари - 60 соат. I автомобиль-соат таннархмин аниклаймиз (18100 : 1 230 = 14,715 сум/авт.соат). Автохизматлар таксимланиши куйидагнча амалга оширнлади:

  • материалларвм ташиш буйича • 470 соат х 14,715 = 6 916 минг сум;

  • тайёр махсулотларни ташиш буйича - 600 соат х 14,715 = 8829 минг сум;

  • таъмирлаш цехнга хизмат курсатиш буйича -100 соат х 14,715 = 1 472 минг сум;

  • асосий воситалар чикиб кетиши билан боглик ташиш хизматлари - 60 соат х 14,715 = 883 минг сум.

Таксимлангандан кейин
2310-«Ёрдамчи ишлаб чикариш» счёта куйидагнча ёпмлади:
Д-т 1016-«Хом ашё ва материаллар» - 6 916 минг еум
Д-т 9410-«Сотищ xapaжатлари» - 8 829 минг сум
Д-т 2311-«Таъмирлаш ищлаб чикарилиши» - 1 472 минг сум
Д-т 9210-«Асосий воситаларнинг чнкиб кетиши» - 883 минг сум
К-т 2310-«Ёрдамчи ишлаб чикариш» 18 100 минг сум.

    1. Умумншлаб чикариш харажатлари хисоби

Ишлаб чикариш ой давомида 2510-«Умумишлаб чикариш харажатлари» счёти дебети буйича жамланади. Уларга куйидагилар киради:

  • бошкарув аппарати ва бошка цех ходимларини саклаш;

  • ишлаб чикариш максадидаги асосий воситалар ва номоддий активлар эскириши (амортизацияси);

  • ишлаб чикариш максадидаги ускуналар, бинолар, иншоотлар ва анжомларни саклаш ва таъмирлаш;

  • синовлар, тажрибалар, тадкикотлар

  • инвентарь ва хужалик ашёлари буйича сарф харажатлар;

  • ишсиз туриб колишлардан йукотишлар;

  • цехлардасаклашпайгидамоддийбойликларбузнлишиданйукотишлар;

  • моддий бойликлар ва тугалланмаган ишлаб чикариш камомади;

  • бошка харажатлар.

Корхонанингбухгалтерияхизматиушбухаражатларсметасиниишлабчикишизарур.Умумишлабчикаришхаражатларинингжамламахисоби 2510 - «Умумишлабчикаришхаражатлари» активйигш-таксимлашсчётидакуйидагисчётларбуйичаюритилади:
2510 - «Моддий харажатлар»;

  1. - «Мехнатга хак тулаш харажатлари»;

2512- «Ижтнмоий ажратмаларга харажатлар»;
2513- «Асосий воситалар ва номоддий активлар амортизацияси»;
2514- «Бошка харажатлар»;
Ой давомида харажатлар 2510-«Умумишлаб чикариш харажатлари» счёти дебетида хисобга олинади, ой охирида харажатлар махсулот турлари уртасида, шунингдек тугалланмаган ишлаб чикариш ва товар махсулоти колдиги уртасида таксимланади. Шунинг учун 2510-счёт сальдога эга эмас.
Ишлаб чикаришнинг хусусиятларига караб умумишлаб чикариш харажатларини таксимлашнинг турли усуллари кулланилади, уларнинг асосийлари куйидагилардир:

  • ишлаб чикаришдаги ишчиларнинг асосий иш хакига мутаносиб равишда;

  • таксимлаш буйича харажатларига мутаносиб равишда;

  • ишлаб чикарилган махсулот микдорига мутаносиб равишда;

  • бевосита харажатларга мутаносиб равишда ва хоказо.

Умумишлаб чикариш харажатларини ишлаб чикариш ишчиларининг асосий иш хакига мутаносиб равишда таксимлашга мисол келтирамиз. Ишлаб чикариш корхонасида жами умумишлаб чикариш харажатлари - 320000 сумни ташкил этди, асосий ишлаб чикариш ишчиларининг иш хаки: А махсулот буйича - 120000сум, Б махсулот буйича - 180000сум, В махсулот буйича - ЮООООсум. Х,исоб-китоб куйидагича амалга оширилади: аввал хар бир махсулот буйича иш хаки харажатларининг жами ишлаб чикариш ишчиларига хисобланган иш хаки харажатларга нисбатан улушини аниклаймиз:
А махсулот буйича иш хаки харажатлари улуши — (120000:400000)х 100=30%
Б махсулбт буйича иш хаки харажатлари улуши - (180000:400000)х 100=45%
В махсулот буйича иш хаки харажатлари улуши - (100000:400000)х 100-25%
Сунгра ушбу улушларга мувофик аник буюмга тугри келадиган умумишлаб чикариш харажатлари суммаси белгиланади:
А буюми (320 000 х 30%) = 96 000 сум;
Б буюми (320 000 х 45%) = 144 000 сум;
В буюми (320 000 х 25%)= 80 000 сум.
Ушбу харажатлар таксимлангач, улар асосий ишлаб чикаришга куйидаги утказма билан хисобдан чикарилади:
Д-т 2010-«Асосий ишлаб чикариш».
К-т 2510-«Умумишлаб чикариш харажатлари».
Ёрдамчи ишлаб чикариш таннархига харажатларни хисобдан чикариш:
Д-т 2310-«Ёрдамчи ишлаб чикариш».
К-т 2510-«Умумишлаб чикариш харажатлари».
Бир турдаги махсулот ишлаб чикарадиган ва таннархни калькуляция килмайдиган корхоналарда ушбу харажатлар бевосита 2010-«Асосий ишлаб чикариш» счётида хисобга олиниши мумкин.
Масала № 23. Ишлаб чикаришга дойр харажатлар.
Январ ойида корхонада куйидаги хужалик операциялари амалга оширилди.ъ



Операциялар мазмуни

Сум

Д-т

К-т

1

Материаллар ишлатилди:
а) А махсулот ишлаб чикаришга
б) Б махсулот ишлаб чикаришга
в) умумишлаб чикариш ускуналари таъмирига
г) ёрдамчи цех ускуналари таъмирига
д) маъмурият биносини таъмирлашга



1200000
450000
100000
30000
80000










2

И шч ил ар га иш хаки хисобланди:
а) А махсулот ишлаб чикарувчиларга
б) Б махсулот ишлаб чикарувчиларга
в) цех бошликларига
г) ёрдамчи цехдаги ишчиларга
д) маъмуриятга



500000
300000
150000
170000
100000







3

Иш хакидан ягона ижт.тулов хисобланди:
а) А махсулот ишлаб чикарувчиларининг иш хакидан
б) Б махсулот ишЛаб чикарувчиларининг то хакидан
в) цех бошликпарннинг нш хакидан
г) ердамчи цех ишчиларининг иш хакидан
д) маъмурият ходимларининг иш хакидан










4

Фойдалаиишга инвентар ва хужалик жихозларн берилди:
а) А махсулот ишлаб чикаришга
б) К махсулот ишлаб чикаришга
в) умумишлаб чикариш эхтиёжларига
г) ёрдамчи цех эхтнвждарига
д) маъмурият эхтиёжларига

90000
60000
40000
20000
10000







5

Балансдай ташкари счётларда фойдаланиш га берилган инвентар акс этгирилди










6

Асосий воситалар га эскириш хисобланди:
а) умумишлаб чикариш ускуналарига
б) ёрдамчи цех ускуналарига
в) маъмуриятга дойр ускуналарига



94000
37000
58000







7

Номоддий активларга эскириш хисобланди
а) умумишлаб чикаришдаги номоддий активларга дойр
б) маъмуриятга дойр



42000
63900










Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   39   40   41   42   43   44   45   46   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling