Xo‘jalik hisobining mohiyati, boshqaruv tizimidagi ahamiyati va buxgalteriya hisobining umumiy tavsifi


Вазифа Масала № 22. Номоддий активларлар хисоби


Download 0.78 Mb.
bet42/75
Sana21.01.2023
Hajmi0.78 Mb.
#1107127
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   75
Bog'liq
UMUMIY KITOB (4)

Вазифа Масала № 22. Номоддий активларлар хисоби.
Январ 2011 йил куйидаги хужалик операциялари амалга оширилди:



Операциялар мазмунн

Сум

Д-т

К-т

1

Таъснсчилардан устав капиталига улуш сифатида патент олинди

180000

0400

4610

2

Хомийлардан бепул савдо маркасидан фойдаланиш хукуки олинди

560000







3

Мол етказиб берувчидан дастурий таъминот олинди



500 000

0400

6010

4

Инвентарлашда аникланган патент камомад хисобга олинди

54000

5910

0400

5

Компьютер дастурий таъминоти сотилди
Бошлангич киймат
хисобланган эскириш
сотиш нархи


Сотишдан курилган фойда





500000
200000
350000


50000

9220
0500


4010

9220


0400
9220


9220

9320









10 ДАРС
МАХСУЛОТ (ИШЛАР, ХИЗМАТЛАР)НИ ИШЛАБ ЧИКАРИШ БИЛАН БОГЛИК ХАРАЖАТЛАР ХИСОБИ ХАМДА МАХСУЛОТ ТАННАРХИНИ КАЛЬКУЛЯЦИЯ КИЛИШ

  1. Махсулот ишлаб чикариш хамда сотиш харажатлари ва уларнинг таснифланиши

Махсулот таннархи ушбу махсулот кийматининг пул шаклидаги кисми булиб, моддий, мехнат ва бошка сарф- харажатлардан иборат булади.
Махсулот таннархи ишлаб чикариш самарадорлигининг асосий курсаткичларидан бири хисобланиб, корхонага махсулот тайёрлаш канчага тушганини курсатади. Таннарх курсаткичи сотиш нархларини белгилаш, махсулотлар рентабеллигини хисоб-китоб килиш, харажатларни пасайтириш резервларини аниклаш учун ишлатилади.
Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1999 йил 5 февралдаги 54-сон карори билан тасдикланган «Махсулот (ишлар, хизматлар)ни ишлаб чикариш ва сотиш буйича харажатлар таркиби хамда молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тугрисида» низом (кейинги узгартиришлар билан) ишлаб чикилди.
Харажатлар таркиби тугрисидаги низомга мувофик барча харажатлар куйидагича гурухланади:

  • махсулотнинг ишлаб чикариш таннархига киритиладиган харажатлар;

  • ишлаб чикариш таннархига киритилмайдиган, бирок асосий фаолиятдан олинган фойда да хисобга олинадиган хамда давр харажатларига киритилади ган харажатлар;

  • хужалик юритувчи субъектнинг умумхужалик фаолиятидан олинган фойда ёки зарарларни хисоблаб чикишда хисобга олинадиган хужалик юритувчи субъектнинг молиявий фаолияти буйича харажатлари;

  • фавкулодда зарарлар, у даромаддан олинадиган солик тулангунга кадар фойда ёки зарарларни хисоблаб чикишда хисобга олинади.

Шу сабабли харажатлар моддаларининг гурухланиши куйидагича куринншда булади:

  1. Махсулотнинг ишлаб чщариш таннархи

  • бевосита ва билвосита моддий харажатлар;

  • бевосита ва билвосита мехнат сарфлари;

  • бошка бевосита ва билвосита харажатлар, шу жумладан, ишлаб чикариш хусусиятларига эга булган устама харажатлар.

  1. Давр харажатлари

  • сотиш харажатлари;

  • бошкарнш харажатлари (маъмурий сзрф-харажатлар);

  • бошка операцион харажатлар ва зарарлар;

  • келгусида солик солиш базасидан чикариладигаи хисобот даври харажатлари.

  1. Молиявий фаалият буйича харажатлар

  • фоизлар буйича харажатлар;

  • хорижий валюта билан операция буйича манфий курс тафовутлари;

  • кимматли когозларга куйилгаи маблагларии кайта бахолаш;

  • молиявий фаолият буйича бошка харажатлар.

  1. Фавкулодда зарарлар

Махсулот таннархига кушилиш усулига караб ишлаб чикариш харажатлари икки гурухга: бевосита (тугри) харажатлар ва билвосита (эгри) харажатларга булинади.
Бевосита (тугри) харажатлар бирламчи хужжатларга асосан маълум бир махсулот турининг ёки ишиинг таннархига киритилинш мумкин булган ва уларни яратиш еки бажариш билан боглик харажатлар хисобланади.
Виллосита харажатлар - бир неча йил махсулотни тайёрлаш билаи боглик (кувват, сув, буг ва хоказолар сарфи), шу нинг учун улар мазкур махсулот турлариуртасида таксимланади.
11.2. Ишлаб чикариш харажатлари хисоби
Махсулот (ишлар, хизматлар)иинг ишлаб чикариш таннархи махсулотии ишлаб чикариш ёки кайта ишлаш (ишлар бажариш, хизматлар кУрсагош) жараенида фойдаланиладиган табиий ресурслар, хом ашё, материаллар, екилги, кувват, асосий фондлар, мехнат ресурсларинииг, шунингдек ишлаб чикариш билан боглик бошка харажатларнинг киймат бахосини ифодалайди.
Махсулот (ишлар, хизмагглар)нинг ишлаб чикариш таннархига бевосита махсулот (ишлар, хизматлар) ишлаб чикариш билан боглик, ишлаб чикариш технологияси ва ташкил этилиши шартлаган харажатлар киритилади. Улар куйидагил:

  • материалларга бевосита харажатлар;

  • мехнатга бевосита харажатлар;

  • билвосита харажатлар, шу жумладан ишлаб чикариш ахамиятидаги кушимча харажатлар.

Махсулот (ишлар, хизматлар)нинг ишлаб чикариш таннархини хосил килувчи харажатлар уларнинг иктисодий мазмунига кура куйидаги элементлар билан гурухларга ажратилади:

  • ишлаб чикаришга материалларига харажатлар

  • ишлаб чикариш хусусияти га эга булган мехиатга хак тулаш харажатлари;

  • ишлаб чикаришга тегишли булган ижтимоий сугуртага ажратмалар;

  • асосий фондлар ва ишлаб чикариш ахдмиятига эга булган номоддий активлар амортизатцияси;

  • ишлаб чикариш ахамиятига эга булган бошка харажатлар.

Ишлаб чикариш билам боглик моддий харажатларга куЙидагилар тегишли булади:

  • нормал технология жараёнинн таьминлаш ва махсулотларни ураш учун махсулот (ишлар, хизматлар) бки бошка ишлаб чикариш эхтиёжларига сарфланадиган (асбоб-ускуналар, бинолар, иишоотлар ва бошка асосий воситалар синовини утказиш, назорат килиш, саклаш, тузатиш ва улар дан фойдаланиш) учун ишлаб чикариш жараёнида фойдаланиладиган харид килинадиган материаллар, шунингдек асбоб-ускуналарни тузатиш учун эхтиёт кисмлар, инвентарларнинг, хужалик буюмларининг ва асосий воситаларга кирмайдиган бошка мехнат воситапарининг киймати;

  • сотиб олинадиган, келгусида ушбу корхонада монтаж килинадиган ёки кушимча ишлов бериладиган бугловчи буюмлар ва ярим тайёр махсулотлар;

  • ташки юридик ва жисмоний шахслар, шунингдек, корхонанинг ички таркибий булинмалари томонидан бажариладиган фаолиятнинг асосий турига тегишли булмаган ишлаб чикариш хусусиятига эга булган ишлар ва хизматлар.

Махсулот ишлаб чикариш билан боглик барча харажатлар 2010-«Асосий ишлаб чикариш» счётида акс эттирилади.
Буюмларга ишлов бериш мураккаб технологияли ишлаб чикаришда хар ойнинг охирида тугалланмаган ишлаб чикариш колдиклари аникланади. Тугалланмаган ишлаб чикариш деб технологик жараёнда назарда тутилган ишлов беришнинг барча боскичларидан тулик утмаган махсулотга, шунингдек тугаланмаган, синовдан утмаган, техник назорат булимига кабул килинмаган буюмларга айтилади. Тугалланмаган ишлаб чикариш колдиклари инвентаризация ёрдамида аникланади ёки меъёрий (режадаги) таннарх буйича акс эттирилади ва 2010-«Асосий ишлаб чикариш» счётининг дебети буйича колдик сифатида чикариб олинади.

  1. Ёрдамчи ишлаб чикаришнинг хисоби

Йириккорхоналардаасосийишлабчикаришникувват, асбоблар, ишлар, таъмирлаш, транспортвабошкахизматларбилантаъминлашмаксадидаёрдамчиишлабчикаришташкилэтилади.

Download 0.78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   75




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling