Xorijiy kapitalni jalb qilish yo‘nalishlari va yevroobligatsiyalar muomalasining o‘ziga xos xususiyatlari

Tadqiqot metodologiyasi
O‘rganilayotgan mavzuni atroflicha tahlil qilish, xulosa va takliflar berishda ilmiy asoslangan usullardan foydalanildi. Umumlashtirish, guruhlash, tahlil qilish, prognozlashtirish amalga oshirildi.
Tahlil va natijalar
Xorijiy kapitalni jalb qilish yo‘nalishlari mavjudligi mamlakatning xalqaro integratsiya darajasini tasniflaydi. Xorijiy investitsiyalarni qabul qilish, uni jalb qilish shartlari investitsiya faoliyatini tavsiflovchi omil bo‘lib, tashqi iqtisodiy aloqalarni yanada rivojlantirishga xizmat qiladi. Investitsion jozibadorlik investitsiya subyektlari tomonidan mamlakatdagi umumiy investitsiya muhitiga, tashqi iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish shartlariga, shu jumladan yuridik, bojxona sharoitlariga qarab belgilanadi. Har bir hudud resurslarga narxlarning o‘ziga xos tizimiga, soliq siyosati va qonunchilik bazasiga, sanoatning turli darajadagi rivojlanish darajasiga ega va shunga mos ravishda investitsiya sub’ektlari va ob’ektlari rentabelligida farqlar mavjud. Kapital harakati bo‘yicha import va eksport operatsiyalari ham siyosiy barqarorlik va xalqaro bozordagi savdo darajasi bilan bog‘liq.
Obligatsiyalarga investitsiya qilishda investorlar narxlarning o‘zgarishidan olingan daromadga ham, kupon daromadiga ham e‘tibor qaratishlari mumkin. Birinchi holda, daromad olish uchun zarur shart - bu qarz bozorida har doim ham topilmaydigan likvidlikning etarli darajasi. Shuning uchun investorlar ko‘pincha ikkinchi variantni tanlaydilar - kupon daromadlarini olish. Uning to‘lovlarining muntazamligi obligatsiyalarning himoya funktsiyasini belgilaydi. Evroobligatsiyalar xossalari jihatidan oddiy obligatsiyalar bilan deyarli bir xil, ammo ularning tabiati biroz boshqacha.
Yevroobligatsiyalar emitent uchun chet el valyutasida chiqariladi, o‘z mamlakatidan tashqarida joylashtiriladi va xorijiy qonunlarga bo‘ysunadi. Yevrobondlarni joylashtirish uchun eng mashhur birjalar Yevropa birjalaridir. Shunday qilib, 2012-yilda Lyuksemburg fond birjasining o‘zida barcha muomaladagi yevroobligatsiyalarning 40% dan bir oz ko‘prog‘ini tashkil etgan bo‘lsa, eng ommabop 5 ta savdo maydonchasida xorijiy emitentlarning 96,6% joy olgan. Xususan, Lyuksemburg va Irlandiya birjalari anderrayting va emissiya xarajatlarining pastligi va yanada jozibador soliq stavkalari tufayli emitentlar orasida mashhurdir.⁴
Qoidaga ko‘ra, faqat yirik va ishonchli qarz oluvchilar xalqaro platformaga kirish huquqiga ega, bu esa investorlarni himoya qilishning qo‘shimcha omilidir.
Agar kompaniya yoki hatto davlat rivojlanishi uchun mablag‘etarli bo‘lmasa, ular qarz olishni xohlashadi. Buning uchun emitent (va bu davlat, kompaniya, bank va boshqalar bo‘lishi mumkin) odatda obligatsiyalar yoki yevroobligatsiyalar chiqaradi, ularni investorlarga sotadi, ulardan pul oladi va o‘z muammolarini hal qiladi.
Emitent (qarz oluvchi) pul mablag‘laridan foydalanganlik uchun vaqti-vaqti bilan investorga oldindan e‘lon qilingan foizlarni (kupon daromadini) to‘laydi va kafolat muddati tugagandan so'ng butun kredit summasini (obligatsiyaning nominal qiymati) qaytaradi. Yevroobligatsiyalardan quyidagicha daromad olinadi:
- Kupon to‘lovlari. Kupon - bu emitentning obligatsiya egasiga to‘laydigan nominal qiymatining foizi. Bunday to'lovlarni olish uchun yevroobligatsiyani sotib olish va uni ushlab turish kifoya. Kompaniya qanchalik katta va mashhur bo'lsa, u taklif qiladigan foizlar shunchalik past bo‘ladi. Reytingi past bo‘lgan kam taniqli kompaniyalar, aksincha, yuqori kupon to‘lovlari bilan investorlarni jalb qiladi. Kupon stavkasi eng past bo‘lgan davlat obligatsiyalari eng ishonchli hisoblanadi.
- Evrobond narxining o‘zgarishi. Siyosat evroobligatsiyani nominaldan past narxda sotib olish va uni yuqori narxda sotishdir. Shuni ta'kidlash kerakki, katta foyda olish mumkin bo‘lmaydi, chunki bozor narxi deyarli nominaldan farq qilmaydi. Bu yerda evrobondning muddati daromadga katta ta‘sir ko‘rsatadi. Qog‘ozning amal qilish muddati qanchalik uzoq bo‘lsa, u shunchalik yuqori bo‘ladi.
- Valyuta kursining o‘sishi. Agar so‘m tushib qolsa, siz qimmatli qog‘ozlarni foydali sotishingiz va olingan valyutani so‘mga aylantirishingiz mumkin. Olingan farq sizning foydangiz bo‘ladi.
Xulosa
Xulosa qilib aytganda xorijiy kapitalni jalb qilish bo‘yicha ijobiy natijalarga erishish uchun bu tizimni takomillshtirish, xalqaro tajribani chuqur o‘rganish, xo‘jalik sub’ektlarining investitsion loyihalarni qo‘llab quvvatlash, ularni amalga oshirish uchun ijobiy yondashish, amaliy yordamlar berish zarur. Xorijiy kapital oqimini to‘g‘ri sarflash ularning qayta investitsiya qilinishini taminlaydi. Bu o‘z navbatida yaratilga qiymat hajmini oshiradi. Xalqaro kapital bozorining ko‘p talab mavjud yevroobligatsiyalari investitsiyalashning eng faol turlaridan biri ekanligini unutmasligimiz kerak.