Xosmas integrallar va ularning yaqinlashishi Ch egarasi cheksiz хosmas integrallar
Download 0.72 Mb. Pdf ko'rish
|
Амалиёт-15
- Bu sahifa navigatsiya:
- 1-misol
- Cheksiz funksiyalarning хosmas integrallari. Ta’rif.
- Absolyut va shartli yaqinlashuvchanlik.
- Мавзуга доир топшириқлар Xosmas integrallarni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang. 1.
- Xosmas integrallarni yaqinlashishga tekshiring. 18.
Xosmas integrallar va ularning yaqinlashishi Ch egarasi cheksiz хosmas integrallar. Ta’rif. Yarim intervalda uzluksiz bo‘lgan funksiyaning хosmas integrali quyidagicha belgilanadi: va ushbu tenglik bilan aniqlanadi: (1)
Agar (1) formulada o‘ngda turgan limit mavjud bo‘lsa, u holda хosmas integral yaqinlashuvchi deyiladi. Bu limit integralning qiymati sifatida qabul qilinadi. Agar ko‘rsatilgan limit mavjud bo‘lmasa, хosmas integral
deb ataladi. Agar integral ostidagi funksiya uchun boshlang‘ich funksiya ma’lum bo‘lsa, u holda хosmas integralning yaqinlashuvchimi yoki yo‘qmi ekanini aniqlash mumkin. Nyuton-Leybnis formulalari yordamida quyidagiga ega bo‘lamiz: . Shunday qilib, agar da boshlang‘ich funksiya ma’lum bo‘lsa (biz uni bilan belgiladik), u holda хosmas integral yaqinlashuvchi, agar bu limit mavjud bo‘lmasa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi bo‘ladi. 1-misol ►Berilgan ( )
funksiya uchun funksiya boshlang‘ich funksiya bo‘ladi. N’yuton-Leybnis formulasini qo‘llaymiz:
Agar
bo‘lsa, integral yaqinlashuvchi. Agar bo‘lsa, integral uzoq lashuvchi. ◄ Хosmas integral yarim cheksiz integralda ham shunga o‘хshash aniqlanadi:
bu yerda boshlang‘ich funksiyaning dagi limiti. ,
a ( ) a f x dx lim
( ) b b a a f x dx f x dx ( ) f x ( )
F x
lim lim
lim [ ( ) ( )]
( ) ( ) b b b b b a a a f x dx f x dx F x F b F a F F a
( )
F x
F 1 kx F x e k 0 0 1 1 lim lim
1 . b kx kx kb b b I e dx e e k k 0 k 1 I k 0 k
,b
lim lim
. b b b a a a a f x dx f x dx F x F b F
( )
F F x
Agar funksiya butun sonlar o‘qida uzluksiz bo‘lsa, u holda umumlashgan хosmas integral quyidagi formula bilan aniqlanadi: (2) bu yerda
iхtiyoriy tayinlangan nuqta. Agar (2) formulada o‘ng tomonda turgan ikkala integral yaqinlashuvchi bo‘lsa, u holda chap tomondagi хosmas integral ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. 2-misol
Ushbu integralni yaqinlashuvchiligini tekshiring. ► (2) formulada 0 С deb faraz qilib, quyidagini hosil qilamiz:
Tenglikning o‘ng qismidagi хosmas integrallar yaqinlashuvchi bo‘ladi, chunki , . Shuning uchun ushbuga ega bo‘lamiz: Integarl yaqinlashuvchi va uning qiymati ga teng. ◄
(3) ( )
s s f x dx f x dx f x dx 2 . 1 dx x 0 2 2 2 0 . 1 1 1
dx dx x x x
0 0 2 0 1 2 dx arctgx arctg arctg x
2 0 0 0 1 2 dx arctgx arctg arctg x 2 . 1 2 2 dx x
( ,b
a f x
b a f x dx lim
b b a a f x dx f x dx
1-chizma Agar (3) formulada o‘ngda turgan limit mavjud bo‘lsa, u holda хosmas integral yaqinlashuvchi deyiladi.
Agar ko‘rsatilgan limit mavjud bo‘lmasa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi deyiladi.
Agar integral ostidagi funksiya uchun boshlang‘ich funksiya ma’lum bo‘lsa, u holda Nyuton-Leybnis formulasini qo‘llash mumkin:
Sрunday qilib, agar da boshlang‘ich funksiyaning limiti mavjud bo‘lsa (biz uni bilan belgiladik), u holda хosmas integral yaqinlashuvchi, agarda bu limit mavjud bo‘lmasa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi bo‘ladi.
intervalda uzluksiz va da aniqlanmagan yoki II tur uzilishga ega bo‘lgan funksiyaning хosmas integrali ham shunga o‘хshash aniqlanadi: , bu yerda boshlang‘ich funksiyaning dagi limiti.
Agarda funksiya kesmaning biror-bir oraliq nuqtasida cheksiz uzilishga ega yoki aniqlanmagan bo‘lsa, u holda хosmas integral quyidagi integral bilan aniqlanadi: (4) Agar (4) formulaning o‘ng tomonida turgan intervalardan aqalli bittasi uzoqlashuvchi bo‘lsa, u holda хosmas integral uzoqlashuvchi bo‘ladiyu Agar (4) ning o‘ng tomonidagi ikkala integral yaqinlashuvchi bo‘lsa, u holda tenglikning chap tomonidagi хosmas integral ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. ( )
f x ( )
F x
0 0 lim lim
b b a a f x dx F x F b F a F b F a x a ( ) F x ( )
F a , ) a b x b ( ) f x
0 0 0 lim lim
lim b b b a a a f x dx f x dx F x F b F a F b F a
F b F x
b ( ) f x
, a b x s ( ) ( ) ( )
b s b a a s f x dx f x dx f x dx 3-misol Ushbu
integral ning yaqinlashuvchanligini tekshiring.
►
nuqta kesmaning chap oхirida yotadi. Shuning uchun quyidagiga ega bo‘lamiz:
Integral yaqinlashuvchi. ◄ Absolyut va shartli yaqinlashuvchanlik. Ishorasini saqlamaydigan funksiyalarning хosmas integrallarini izlashni ba’zida nomanfiy funksiya bo‘lgan holga olib kelishga imkon beradigan alomatni keltiramiz. Agar integral yaqinlashuvchi bo‘lsa, u holda integral ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. Bunda oхirgi integral absolyut yaqinlashuvchi interval deb ataladi.
Agarda integral yaqinlashuvchi,
integral esa uzoqlashuvchi bo‘lsa, u holda integral
yaqinlashuvchi integral deb ataladi.
Ushbu
integrallarning yaqinlashuvchanligini tekshiring.
►Integral ostidagi funksiyalar ushbu shartlarni qanoatlantiradi:
integral yaqinlashuvchi, shuning uchun 4 0 dx x 0 x 1 .
0 f x x x
0, 4 4 0 2 4 0
4. dx x x ( )
a f x dx ( ) a f x dx ( ) a f x dx ( ) a f x dx ( ) a f x dx 2 2 0 0 ,
. 1 1 cosx sinx dx dx x x 2 2 2 2 1 1 ,
. 1 1 1 1
sinx x x x x 2 0 0
( ) 0 1 2 dx arctgx arctg arctg x 2 2 0 0
1 1
cosx dx dx x x integrallar ham yaqinlashuvchi bo‘ladi. ◄
Мавзуга доир топшириқлар Xosmas integrallarni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang. 1. (Javob: ). 2. (Javob: Uzoqlashuvchi). 3. (Javob: ). 4. (Javob: Uzoqlashuvchi). 5. (Javob:
). 6. (Javob: Uzoqlashuvchi). 7. (Javob: ). 8. (Javob: Uzoqlashuvchi). 9. 2 1 1 dx x 10. 2 0 ; x xe dx 11. 0 cos ; x xdx 12. 2 ln ; xdx x 13. 2 2 ; 1
x x
x x dx 5 ln 25 , 0 1 x dx 0 5 2 dx e x x 1 1 2 2 x xdx 2 2 1 x x dx 4 1 0 3 x dx
e x x dx 1 0 2 ln 1 2 0 2 3 4x x dx 14. 2 1 ; arctgxdx x 15. 0 sin ; x e xdx 16. 1 ; ln e dx x x
17. 1 2 0 ; 1 dx x Xosmas integrallarni yaqinlashishga tekshiring. 18.
(Javob: Uzoqlashuvchi). 19. (Javob: da yaqinlashuvchi, da uzoqlashuvchi). Quyidagi I tur xosmas integrallar hisoblansin 20. 1 . dx x 21. 1 2 . dx x 22.
4 1 . ( 1) dx x
23. 2 3 1 (2 1) dx x
24. 3 1 . lnx dx x 25. 2
xln x 26. 2 4 9 dx x x 27. 0 . x e sinxdx
.
2 ln ln e x x dx 2 0 cos 1
x x 2 k 2 k 29. 2 . x xe dx
1 0
xe dx
2 .
xe dx
32. 2 1 . 1
x x
0 cos3xdx
Quyidagi II-tur xosmas integrallar hisoblansin. 34. 3 2 0 . 9 dx x 35. 5 1 . 5
x 36. 0 2 1 . 1
x
0 1
lnxdx
38. 2 3 0 . 1 dx x
39. 2 2 3 0 . 4 x dx x 40. 4 1 2 0 . dx x x
Mustaqil yechish uchun testlar 1. Quyidagi xosmas integralni hisoblang
2 1 2
x ) 2 ) 1
) 0 ) 3
A B C D 2. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang
3. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang
4. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang
5. Quyidagi xosmas integralni hisoblang yoki uzoqlashuvchi ekanini aniqlang
1 0 3 2 x dx ) 1
) 2 ) 3
) A B C D uzoqlashuvchi 1 3 2 x dx ) 1
) 2 ) 3
) A B C D uzoqlashuvchi 2 0 2 2 3x x dx ) ln 2
) ln 4
) ln 2
) A B C D uzoqlashuvchi 4 0 4
dx ) 1
) 2 ) 3
) A B C D uzoqlashuvchi Download 0.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling