Xotira Reja: Xotira jarayonlari

Ikkinchi psixologik nazariya xotiraning Geshtalt nazariyasidir.
Uchinchisi Bixeviorizm nazariyasi – inson xotirasida, esda olib qolishda takrorlashning ahamiyatiga diqqatni qaratadi.
To‘rinchisi Freydizm xotirani emotsiyalar, motivlar va ehtiyojlar bilan bog‘laydi.
Beshinchisi Mantiqiy nazariya A.Bine va Byullerlar tomonidan ilgari surilib, ular xotiradagi materialni xotiraning mantiqiy esda olib qolinishi bilan bog‘laydi.
Oltinchisi Faoliyat nazariyasi A.N.Leontev, N.I.Zinchenko, A.A.Smirnovlar tomonidan ilgari surilib, turli tasavvurlar orasidagi bog‘liqlik esda olib qolingan materialning qandayligiga emas, balki odamning u bilan nima qilishiga bog‘liqdir.

E.Beddli, A.Xitchlarning ta’kidlashicha, bolaning xotira mexanizmlarini samarali foliyat yuritishida ikki muhim narsa yetakchi ahamiyat kasb etadi. Bular: esda olib qolinishi zarur bo‘lgan, idrok etilgan ma’lumot, voqea va hodisalarning so‘z bilan ifodalanganligi hamda ko‘rish xotirasining kuchliligi. Chunki, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar quloq bilan eshitgan va ko‘z bilan ko‘rgan predmetlarini yaxshi idrok etib esda olib qoladilar .

E.Beddli, A.Xitchlarning ta’kidlashicha, bolaning xotira mexanizmlarini samarali foliyat yuritishida ikki muhim narsa yetakchi ahamiyat kasb etadi. Bular: esda olib qolinishi zarur bo‘lgan, idrok etilgan ma’lumot, voqea va hodisalarning so‘z bilan ifodalanganligi hamda ko‘rish xotirasining kuchliligi. Chunki, maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalar quloq bilan eshitgan va ko‘z bilan ko‘rgan predmetlarini yaxshi idrok etib esda olib qoladilar .

J.Piaje olib borgan tadqiqotlarning ko‘rsatishicha, maktabgacha yosh davrida xotiraning rivojlanishi yetakchi ahamiyatga ega bo‘lib, aynan ushbu jarayon ko‘rgazmali-obrazli tafakkurning shakllanishiga zamin hozirlaydi. Xotira ixtiyorsiz harakterga ega bo‘ladi, biroq maktabgacha yosh davrining oxirgi bosqichlariga borib o‘yin faoliyati va kattalarning ta’sirida ixtiyoriy esda olib qolish jarayoni shakllana boshlaydi.