Xromatografik usullar reja: Xromatografik aniqlash gaz suyuq xromatografiyasi

t'_R = t_R - t₀

t₀ - bo’sh hajmda sarf etilgan vaqt.

4-чизма -
Har xil moddalarni ushlanish vaqtini taqo’oslash uchun solishtirma ushlanish hajmidan foydalaniladi - Vg

T - gaz tashuvchining oqim tezligini belgilovchi xarorat.

F - gaz tashuvchini hajmiy tezligi.
W - kolonkadagi erituvchini massasi.
J - tuzatgich, kolonkadagi gaz tashuvchini siqilishini hisobga oluvchi.
R₁ - R₂ - kolonkaga kiruvchi va chiqqandagi gaz bosimi.
Detektorlarni har xil birikmalarga bo’lgan sezgirligi turlicha bo’lgani uchun, miqdoriy taxlil uchun tuzatish koeffitsient qo’llaniladi.
Buning uchun turli usullardan foydalaniladi.
1.Me'yorlashtirish, normallashtirish usuli: bu usul hamma piklarni (choqqi) yuzasini tuzatish koeffitsienti bilan 100% deb olinadi. o’lchovli (kalibrovochno`y) koeffitsienti, o’lchanayotgan moddalarni bittasi birga teng deb olinadi. K=1 taxlil qilinayotgan aralashma tarkibi shu formula bilan anio’lanadi.


X_j = K₁  S₁ /  K_с  S_с  (100)

K - moslashtirish koeffitsienti.

S - chiqqan moddaga tegishli yuza (cho’qqi yuzasi).

2. Ichki normallash usuli. Bu usulda aralashmaga avvaldan ma'lum bo’lgan modda qo’shiladi va ichki standart (metka) qilib olinadi. Kalibrovka qilish uchun aralashmani har biri bilan ma'lum moddaning aralashma qilib, sikllarni nisbati olinadi, kalibrovkalar egri chizig'i tuziladi va shu bo’yicha komponentlarni konsentratsiyasi aniqlanadi.

3. Absolyut kalibrovkalash usuli - gaz aralashmalarni analiz qilishda qo’llaniladi. Bu usulda kolonkaga ma'lum gazni beriladi, pikni yuzasini o’lchanadi va kalibrovkalash egri chizig'i chiziladi. Keyin kolonkaga shu ma'lum gazni berib gazni tarkibidagi boshqa moddani hisoblab topiladi.
4. Kapillyar xromatografiya. 1957 yilda ochilgan bu usul xromatografik taxlil analitik imkoniyatlarini oshirib yuboradi. Kapillyar kolonka - bu metall yoki shisha spiral dan iborat bo’lib diametri 0,25mm uzunligi bir necha o’n metr, qo’zg'almas faza sifatida erituvchi moddalar qo’llaniladi. Kapillyar kolonkani nazariy tarelkalar soni taxminan 106 taga teng bo’ladi, qachonki kolonkani uzunligi 200m bo’lsa. Kapillyar xromatografiyani qo’llash natijasida 175⁰C gacha haydaladigan benzin fraksiyani hamma komponentlari aniйlangan.
5. Gaz adsorbsiya xromatografiyasi - gazlarni yuqori xaroratda aniqlashda ishlatiladi. Neftdan ajralib chiqadigan gazlarni ikkita kolonkada taxlil qilinadi. 1 kolonkada CaX adsorbentida, bu kolonkada vodorod, kislorod, azot, metan₄, CO, etan(C₂H₆), propan(C₃H₈) va ttilen(C₂H₄) aniqlanadi. Ikkinchi kolonkada Zikeevsk, kar'erining trepeli (TZK) adsorbent sifatida solingan bo’lib, C₂-C₅ uglevodorodlar, shular jumlasidan, sis-, trans- dienlar izomerlarini va alkinlarni aniqlanadi.
6. Qog'ozli xromatografiya - bu usulda xromatograf rolini qog'oz o’ynaydi. Qo’zg'almas faza - suv, qo’zg'aluvchi faza organik erituvchi moddalar. Bu usul bilan smolalar va asfal'tenlar taxlil qilinadi. qog'ozga bir - ikki tomchi aniqlanayotgan moddadan tomizib, keyin uni spirt - benzol eritmasiga solib qo’yadi, benzol uchib ketadi. qog'ozda xromatogramma dog'lari qoladi.
Ul'trabinafsha nur ostida qaralganda smola sariq chiziq, asfal'ten – to’q jigarrang beradi.