Xulosa chiqarishning umumiy xarakteristikasi. Bevosita xulosa chiqarish turlari. Deduktiv xulosa chiqarish (sillogizm)

M P P M


S M S M


S - P S P
III figura IV figura
M P P M


M S M S


S P S P

I figurada o`rta termin katta asosning sub`ekti, kichik asosning predikati bo`lib keladi.

II figurada o`rta termin katta va kichik asoslarning predikati bo`lib keladi.
III figurada o`rta termin har ikki asosning sub`ekti bo`lib keladi.
IV figurada o`rta termin katta asosning predikati, kichik asosning sub`ekti bo`lib keladi.
Sillogizm asoslari oddiy qat`iy hukmlar (A,E,I,O)dan iborat. Bu hukmlarning ikki asos va xulosada o``ziga xos tartibda (to`plamda) kelishi modus deb ataladi.”Modus”- shakl degan ma`noni anglatadi. Sillogizm figuralarining o`ziga xos moduslari mavjud. Har bir figuraning to`g`ri moduslarini aniqlashda, to`g`i xulosa chiqarishda sillogizmning umumiy qoidalari bilan birga har bir figuraning maxsus qoidalariga ham amal qilinadi. Figularning maxsus qoidalari sillogizm terminlarning o`ziga xos bog`laninshi asosida aniqlanadi.
Oddiy qat`iy sillogizmning birinchi figurasi qo`yidagi maxsus qoidalarga ega:
1.Katta asos umumiy hukm bo`lishi kerak.
2.Kichik asos tasdiq hukm bo`lishi kerak.
I figuraning to`rtta to`g`ri modusi mavjud:
AAA,EAE, AII, EIO.
Moduslarning birinchi harfi katta asosning, ikkinchi harfi kichik asosning, uchinchi harfi xiulosaning sifat va miqdorini ko`rsatadi. Figuralarning moduslarini bir-biridan farqlash maqsadida ularning har biri alohida nom bilan ataladi.
AAA- Barbara modusi.
EAE-Celarent modusi.
AII- Darii modusi.
EOI- Ferio modusi.
Oddiy qat`iy sillogizmning II figurasi qo`yidagi maxsus qoidalarga ega:
1.Katta asos umumiy hukm bo`lishi kerak.
2.Asoslarning biri inkor hukm bo`lishi kerak.
II figuraning to`rtta to`g`ri modusi mavjud:
AEE, EAE, AOO, EIO.
AEE – Camestres modusi.
EAE – Sesare modusi.
AOO – Baroko modusi.
EOI – Festino modusi.
Oddiy qat`iy sillogizmning III figurasining bitta maxsus qoidasi bor: kichik asos tasdiq hukm bo`lishi kerak.