Xvii. Мавзу: Фроунгофер дифракцияси. Машғулот режаси


Download 1.09 Mb.
Sana17.02.2023
Hajmi1.09 Mb.
#1207417
Bog'liq
17-маъруза

XVII.Мавзу:Фроунгофер дифракцияси.

Машғулот режаси

1.Фроунгофер дифракцияси ва унинг намоён

бўлиш шартлари.

2.Дифракция манзарасининг амплитуда ва

интенсивлигини аниқлаш.

3.Асосий хулосалар.

4.Таянч сўзлар.

5.Назорат саволлари.

1.Фроунгофер дифракцияси ва унинг намоён бўлиш шартлари

1.Фроунгофер дифракцияси ва унинг намоён бўлиш шартлари

Фроунгофер дифракцияси - камида иккита ва ундан кўп тирқишларга тушадиган ясси ўзаро параллел нурлар дастасидан ҳосил бўладиган дифракция ҳодисасини характерлайди.

 

 

Фараз қилайлик, бир хил хусусиятга (кенглиги, ўлчамлиги бир хил бўлган, яъни эквивалент бўлган) эга бўлган тирқишларга параллел нурлар дастаси тушаётган бўлсин (1-расм).

Фараз қилайлик, бир хил хусусиятга (кенглиги, ўлчамлиги бир хил бўлган, яъни эквивалент бўлган) эга бўлган тирқишларга параллел нурлар дастаси тушаётган бўлсин (1-расм).

1-расмдаги

1-расмдаги

а) Фраунгофер дифракциясини ҳосил бўлишини характерлайди;

б) эса дифракция манзарасини ифо -

далайди.

Изоҳ: Маъруза вақтида 1-расмга тегишли а) ва б) лар атрофликча тушунтирилади.

2.Дифракция манзарасининг амплитуда ва интенсивлигини аниқлаш

2.Дифракция манзарасининг амплитуда ва интенсивлигини аниқлаш

Монохроматик ясси тўлқин тирқиш текислигига нормал тушса, у ҳолда экрандаги (кузатиш текислигида) ёруғлик тўлқинининг тебраниш амплитудаси қуйидагига тенг бўлади.

(1)

  •  

k = – эътиборга олинди.

k = – эътиборга олинди.

а - тирқиш кенглиги;

дифракция бурчаги;

А0дифракция манзарасининг маркази -

даги, яъни амплитуда.

Агарда кичик бўлса бўлгани учун (1) ни қуйидагича ёзиш мумкин.

(2)

  •  

А (бу амплитуда А ни дифракция бурчаги га боғлиқлигини характерлайди.
Тенгламаларнинг таҳлили асосида қуйидагиларни такидлаш лозим:
  • А (нинг минимум шарти s m= 1,2,3,...
  • А (нинг максимум шарти s m = 1,2,3,...
  • = 0 да А= А0 бўлади.
  • А2 келиб чиқиб, дифракция манзарасининг интенсивлигини ёзадиган бўлсак, у ҳолда

  • (3)


Назарий, ҳисоблашларга асосан дифракция манзарасининг нисбий интенсивлиги (яъни марказий максимумга нисбатан m=1,2,3…, интенсивлик) тахминан қуйидагига тенг бўлади.

  • Назарий, ҳисоблашларга асосан дифракция манзарасининг нисбий интенсивлиги (яъни марказий максимумга нисбатан m=1,2,3…, интенсивлик) тахминан қуйидагига тенг бўлади.
  • = (4)

    Мисол: Дифракция манзарасининг биринчи тартиби учун (m=1) ҳисобласак

    =

    Ушбу қийматни физик маъносига муносабатингиз (назорат саволига).

  •  

3. Асосий хулосалар

3. Асосий хулосалар

1.Дифракция манзарасининг хусусиятлари тирқиш кенглиги ɑ га боғлиқ, бўлиб унинг қийматига қараб ўзгариб боради.

2. ɑ нинг камайиб бориши билан марказга нисбатан максимумлар узоқлашиб боради.

3. ɑ =λ бўлса, яъни тирқиш кенглиги унга тушаётган ёруғлик нурининг тўлқин узунлигига тенг бўлса, минимум марказдан узоқлашиб, марказдаги дифракция манзарасининг интенсивлиги катта бўлиб, унинг чап ва ўнг томонларида интенсивлиги монотон камайиб борувчи максимумлар кузатилади (1-расм, б).

3. ɑ =λ бўлса, яъни тирқиш кенглиги унга тушаётган ёруғлик нурининг тўлқин узунлигига тенг бўлса, минимум марказдан узоқлашиб, марказдаги дифракция манзарасининг интенсивлиги катта бўлиб, унинг чап ва ўнг томонларида интенсивлиги монотон камайиб борувчи максимумлар кузатилади (1-расм, б).

4. ɑ >> λ бўлса экранда тирқишнинг тасвири ҳосил бўлиб, электромагнит тўлқин нурланиши қандай спектрга эга бўлса, экранда тирқиш кенглигидек спектр тақсимоти кузатилади.

4. ɑ >> λ бўлса экранда тирқишнинг тасвири ҳосил бўлиб, электромагнит тўлқин нурланиши қандай спектрга эга бўлса, экранда тирқиш кенглигидек спектр тақсимоти кузатилади.

5.Фраунгофер дифракциясидаги:

минимум шарти а m =1,2,3…,

максимум шарти m =0,1,2,3…,

(-битта тирқишдан иккинчи тирқишгача бўлган масофа: ).

Таянч сўзлар: ясси, нисбий интенсивлик, амплитуда, эквивалент, дифракция.

  •  

Назорат саволлари

Назорат саволлари

1.Ясси тўлқин қандай шартларни бажариши керак?

2.Назарий ҳисоблашларга асосан нисбий интенсивликнинг қиймати га тенг бўлди. Унинг физик маъноси. Амалда қандай бўлади?

  •  

3.Дифракция манзарасини кузатиш учун тирқиш кенглигига қандай талаблар қўйилади?

3.Дифракция манзарасини кузатиш учун тирқиш кенглигига қандай талаблар қўйилади?

4.Тирқишга ёруғлик нури қандайдир қийматга эга бўлган бурчак билан тушса дифракция манзарасида ўзгариш бўладими?

Эътиборингиз учун рахмат

Эътиборингиз учун рахмат


Download 1.09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling