Xx asr boshlarida turkistonda jadid matbuoti

О‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TALIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
«JAHON TARIXI» kafedrasi
“5110601 – Tarix о‘qitish metodikasi” ta’lim yо‘nalishi
3-kurs 304-guruh talabasi
MURODOVA MUXABBAT BAXRONOVNAning
“XX ASR BOSHLARIDA TURKISTONDA JADID MATBUOTI” mavzusida yozgan
KURS ISHI

Kurs ishi rahbari: t.f.d dots. I. M.Babaxodjayeva ________________
«Himoyaga tavsiya etilsin» ___________________________________
«O'zbekiston tarixi kafedrasi» kafedrasi mudiri ________________

Toshkent-2023

MUNDARIJA
KIRISH _________________________________________________3
I.BOB. JADIDCHILIK TARIXIGA BIR NAZAR ____________6
1.1 Turkistonda jadidchilik harakatining vujudga kelishi va jadidlarning faoliyati _________________________________________________6
1.2 Turkistonda jadidchilik harakatining matbuot va adabiyot sohalaridagi amalga oshirgan islohotlari __________________________________9
II.BOB. JADIDCHILIK ADABIYOTI ______________________15
2.1 Jadid adabiyoti haqida ayrim qaydlar ______________________15
2.2 Jadid adabiyotining asoschilari bo‘lgan yirik iste’dod egalari ___21
XULOSA _______________________________________________26
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YXATI ____________29

Kirish
Kurs ishining dolzarbligi. XIX asr oxiri va XX asr boshlarida Turkiston ijtimoiy-siyosiy hayotida jadidchilik harakati avj oldi. “Jadid” so‘zi arabcha yangi usul ma’nosini bildiradi. 19-asr oxirida Turkistondagi jadidchilik harakati quruq madaniy-maʼrifiy harakatga, yaʼni eski maktablarning ogʻir oʻqitish tizimiga asoslangan taʼlimning yangi uslubiga oʻtish bilan cheklanib qolmadi. islomiy huquqiy munosabatlarni xalqqa, jumladan, milliy ma’rifat, taraqqiyot va milliy istiqlol muammolarini o‘rgatish. Harakatga Yaqin Sharqdagi turli harakatlar va Turkiyadagi Ittifoq va Taraqqiyot va Yosh turklar ta’sir ko‘rsatdi.
XX asr boshlarida Turkistonda ijtimoiy-siyosiy va demokratik harakat jarayoni ikki asosiy yoʻnalishda rivojlandi. Birinchi guruh chor Rossiyasiga qarshi kurashni turli yoʻllar bilan olib borish maqsadida Rossiyada paydo boʻlgan sotsial-demokratik kursantlar, faollar va boshqa siyosiy partiyalar vakillaridan iborat edi. Bu guruhlar vakillari oktyabr to‘ntarishidan oldin mamlakatda hali siyosiy partiya tuzmagan edilar. Chunki ular kichik va asosan xorijiy rusiyzabon xalq edi. Mahalliy xalq bu siyosiy guruhlarga ergashmadi, qo'llab-quvvatlamadi va ularga qo'shilmadi. Chunki mahalliy xalq rusiyzabon xalqlarning tili, dini va urf-odati turlicha bo‘lgan xalqlardan uzoqlashgani uchun kofir va bosqinchi-mustamlakachi hisoblangan. Bu siyosiy guruhlarning dasturiy maqsadlari va taktik usullari mahalliy xalqning g‘oya va saviyasidan uzoq edi, ular bu dasturiy maqsadlarning mohiyatini chuqur anglamagan, ularni qabul qilmas edi.
1917-yil yozidayoq, oktyabr to‘ntarishi oldidan bir guruh andijonlik jadidchilar bolsheviklar, mensheviklar, mehnatkashlarga xat yozib, Turkiston musulmon xalqi o‘z g‘oyalari va dasturlarini o‘zlashtira olmayotganini ta’kidladilar. “Sizning turmush tarzimiz va bizning turmush tarzimiz mutlaqo bir-biriga mos kelmaydi”, — deyiladi maktubda. - Shunday ekan, davlatning kelajakdagi hayotini umumiy qolipga solish shart emas. Bu yerda umumiy qolipni qo‘llab bo‘lmaydi... Sizning sof ruscha ma’noda bizda fermerlar yo‘q. G'arbiy Evropa ma'nosida fermerlar yoki ijarachilar yo'q. Bizda tekin dehqon bor. Ular hech qachon, hech qanday sharoitda, nafaqat serflar, balki ijarachi dehqonlar emas, balki erkin mulkdorlar ham bo'lmagan. Muqaddas Islom bizni hech qanday tabaqa va tabaqaga ajratmagan. Shuning uchun ham bizda sinfiy kurash uchun asos yo‘q. Zero, fuqaro yoki mulk egasi bo‘lishidan qat’i nazar, barcha musulmonlar teng huquqqa ega”.