Xxi асрда биологиянинг ривожланиш истщ боллари ва улар да инновацияларнинг а амияти


Download 267.92 Kb.
Pdf ko'rish
bet1/4
Sana25.06.2023
Hajmi267.92 Kb.
#1654449
  1   2   3   4
Bog'liq
Биология респ конф туплами охирги 15 04 2021 pdf 2222



XXI АСРДА БИОЛОГИЯНИНГ РИВОЖЛАНИШ 
ИСТЩ БОЛЛАРИ ВА УЛАР ДА 
ИННОВАЦИЯЛАРНИНГ А^АМИЯТИ
ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ БИОЛОГИИ 
В XXI ВЕКЕ И ЗНАЧЕНИЕ В НИХ 
ИННОВАЦИЙ


УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ 
ОЛИЙ ВА УРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
АБДУЛЛА КОДИРИЙ НОМИДАГИ 
ЖИЗЗАХ ДАВЛАТ ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТИ
XXI АСРДА БИОЛОГИЯНИНГ РИВОЖЛАНИШ ИСТЩ БОЛЛАРИ 
ВА УЛАРДА ИННОВАЦИЯЛАРНИНГ АХДМИЯТИ
Биология ва уни уцитиш методикаси кафедраси профессори Хударган 
Мавлонов таваллудининг 75 йиллигига баFишланган
Республика илмий анжумани материаллари 
(2021 йил 15 апрель)
ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ БИОЛОГИИ В XXI ВЕКЕ И 
ЗНАЧЕНИЕ В НИХ ИННОВАЦИЙ 
МАТЕРИАЛЫ
Республиканская конференция, посвящённая к 75-летию профессора 
кафедры биологии и методики её преподавания Хударгана Мавлонова
(15 апрела 2021 года)
Жиззах-2021


7. Normatova 
D. 
E. 
PECULIARITIES 
OF 
ANTHROPOCENTRISM 
AND 
HUMANISM OF THE SOCIO-PHILOSOPHICAL THOUGHT OF WESTERN EUROPE IN 
THE ERA OF RENAISSANCE //Scientific Bulletin of Namangan State University. - 2019. -
Т. 1. - №. 5. - С. 168-173.
8. 
Normatova D. E. THE SOCIAL AND MORAL VIEWS OF MICHELLE ECKEM 
DE MONTEN //Scientific Bulletin of Namangan State University. - 2019. - Т. 1. - №. 10. -
С. 184-187.
9. 
Сирожов 
О.О. 
УЧЕБНО-МЕТОДИЧЕСКИЙ 
КОМПЛЕКС 
по 
предмету 
«СТРАТЕГИЯ РАЗВИТИЯ УЗБЕКИСТАНА ГРАЖДАНСКОЕ ОБЩЕСТВО». Ташкент, 
2019.
ТУПРОЦШ УНОСЛИК ФАНИДАН “ТУПРОЦ УНУМ ДОРЛИГИ” 
МАВЗУСИНИ У Щ Т И Ш Д А ПЕДАГОГИК ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИНГ
А ^А М И Я ТИ
Салимова X, Х., Толибова Г. X,.
Бухоро давлат университети
Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7-февралдаги “Узбекистан 
Республикасининг янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси тугрисида” ги 
ПФ-4947-сонли 
фармонида 
2017-2021 
йилларда 
Узбекистон 
Республикасини 
ривожлантиришнинг бешта устувор йуналишлари буйича хдракатлар стратегияси 
ишлаб чикилди. Х,аракатлар стратегиясида кишлок хужалигини модернизация килиш 
ва жадал ривожлантири,сугориладиган ерларнинг мелиоратив холатини янада 
яхшилаш, мелиоратив ва ирригация объектларнинг тармогини ривожлантириш, кишлок 
хужалиги ишлаб чикариш сохасига интенсив усулларни, энг аввало замоновий сув ва 
ресурсларни тежайдиган агротехнологияларни жорий этиш, унумдорлиги юкори 
кишлок хужалиги техникасидан фойдаланиш, глобал иклим узгариши ва Орол денгизи 
куриб колишининг кишлок хужалиги ривожланиши хамда ахолининг хаёт фаолиятига 
салбий таъсирини юмшатиш буйича тизимли чора-тадбирларни куриш каби ута 
долзарб масалалар киритилди [1].
Узбекистон 
Республикаси 
Президенти 
Шавкат 
Мирзиёев
Олий Мажлисга Мурожаатномасида таълим тугрисида тухталиб куйидагиларни 
таъкидладилар (28 декабрь 2018 й).
Илм-фан ва таълим тизимини янада такомиллаштириш, замонавий ва узлуксиз 
таълимни амалда таъминлаш зарур.
Азалдан таълим-тарбиянинг мохияти ва кадр-кимматини яхши биладиган 
халкимиз доимо илм-маърифатга интилиб яшайди.
Эл-юртимизда “таълим ва тарбия бешикдан бошланади” деган накл бор. Факат 
маърифат инсонни камолга, халкни тараккиётга етаклайди.
Шу сабабли таълим сохасидаги давлат сиёсати узлуксиз таълим тизими 
тамойилига асосланиши, яъни, таълим богчадан бошланиши ва бутун умр давом этиши 
лозим.
150


Ривожланган мамлакатларда таълимнинг тулик циклига инвестиция киритишга, 
яъни, бола 3 ёшдан 22 ёшгача булган даврда унинг тарбиясига сармоя сарфлашга катта 
эътибор берилади. Чунки ана шу сармоя жамиятга 15-17 баробар микдорда фойда 
келтиради. Бизда бу курсаткич атиги 4 баробарни ташкил этади. Бинобарин, инсон 
капиталига эътиборни кучайтиришимиз, ёшларимизнинг салохиятини руёбга чикариш 
учун барча имкониятларни сафарбар этишимиз шарт.
Олий таълим тизимида тахсил олиш учун тенг имконият яратишга каратилган 
ишларни кучайтиришимиз зарур.
Узбекистонда битирувчиларни олий таълим билан камраб олиш даражаси утган 
даврда 9-10 фоиз даражасида булиб келаётган эди. Сунгги икки йилда курилган чора- 
тадбирлар туфайли биз бу ракамни 15 фоиздан оширишга эришдик. Лекин бу хали 
етарли эмас. Чунки дунёдаги ривожланган давлатлар тажрибасига карайдиган булсак, 
бу курсаткич уларда 60-70 фоизни ташкил этади. Шунинг учун 2019 йилда 
мамлакатимизда бу ракамни 20 фоизга етказиш, келгуси йилларда изчил ошириб бориш
- мухим вазифамиздир.
Шунингдек, нуфузли хорижий олий таълим муассасалари билан хамкорликни 
кучайтириш керак. Келгуси йилда Россия, Жанубий Корея, Германия тиббиёт 
институтлари билан кушма факультет ва филиаллар очиш буйича амалий чораларни 
курамиз [2].
Республикамизда кабул килинган “Таълим тугрисида”ги конун ва “Кадрлар 
тайёрлаш миллий дастури”да белгилаб берилган вазифаларнинг боскичма-боскич 
амалга 
оширилиб 
борилаётганлиги 
натижасида 
замонавий 
таълим тизимига 
муваффакият билан жорий этилаётганлиги замон талабларига мос хар томонлама 
ривожланган юксак ижтимоий -психологик хусусиятларга эга малакали мутахассис 
кадрларни тайёрлашни таъминлайди.
Юкорида кайд этилган норматив хужжатлар билан амалга киритилган укув 
дастури, “ Тупрок унумдорлиги” мавзусини укитишда илгор педагогик технологиялар, 
укув дастури, маъруза матнлари, “Тупрок унумдорлиги” мавзусидан тайёрланаётган 
кейслар, амалий топшириклар, назорат саволлари мавжуд булсада, хали бажарилиши 
лозим булган вазифалар хам бисёр.
Бу холатлар олий таълим муассасаларида кулланиладиган таълим ва тарбия 
жараёнининг ташкилий-хукукий хужжатларини ва улар асосида ишлаб чикиладиган 
локал хужжатларни хар омонлама назарий хамда амалий жихатдан урганиш, тахлил 
этишни такозо этади.
Бугунги кунда тупрок унумдорлигига бироз тухталиб утадиган булсак, уни 
оширишда - сув хамда усимликлар оладиган озука моддаларини тупрокда яратишда 
мелиоратив тадбирлар оркали, яъни ерларнинг мелиоратив холатини яхшилаш, 
тупрокларнинг сув, озука режими ва микробиологик жараёнлар оркали тугрн 
агротехника ва алмашлаб экиш системаси туфайли тупрокларнинг структура холатини 
яхшилаш мумкин.
Тупрокларда намликни тулдириш ва шу жараёнлар билан боглик булган озука ва 
иссикдик режимини яхшилаш мелиоратив нуктаи назардан бир неча хил йуллар билан 
амалга оширилади.
Биринчидан, табиий сув. ресурсларидап фойдаланишни ошириш бунда ёгин- 
сочин тупрок намлигини жамгармаси, тупрок катламларида чикиб кетадиган
151


сувларнинг коэффициентини камайтириши, табиий намликпи тупрок катламида 
ошириш, ерларни кундалангига хдйдаш, тупрок катламларини киш ойларида, 
кор 
билан аралаштириб хдйдаш ва них,оят тупрок структурасини саклаш.
Иккинчидан, сувларни тежаб-тергаб сарфлаш - бунда тупрок юза катламида 
намликни парланишига, транспирация жараёни оркали намликни куп сарфланишига 
карши курашган х,олда тупрокни шамол эрозиясидан саклаш, агротехника ва 
унумдорликка эьтиборни каратиш, сув режимини тугри назарда тутган х,олда сунъий 
сугоришга утиш, тупрокка ишлов бериш системасини ижро килиш. Бу тадбирлар 
тупрокларда намликни саклашга каратилган булса, иккинчи томондан тупрок 
катламларида ошикча намликни кочириш, анаэроб шароитда аэроб шароитини 
тупрокда х,осил килишни куйидаги йуллар билан амалга ошириш мумкин.
Биринчидан, дала майдонларига келадиган сув микдорини камайтириш ва 
ерларни сув босишидан саклаш.
Иккинчидаи, куритиш мелиорацияси ва сув режимига каттик риоя килган х,олда 
тупрок катламлари таркибидаги ошикча намликни йукотиш. Бунда тупрокларга ишлов 
бериш ва ерлардан кишлок хужалигида тугри, окилона фойдаланиш лозим.
Учинчидан, тупрокларнинг х,аво утказиш кобилиятларини яхшилаш ва тупрок 
структурасини яхшилашга катта эътибор бериш кузда тутилади.
Тупрок сув режимини ташкил килиш ёки тупрокларни намлик билан таьминлаш 
ёки тупрок катламларидан ошикча намликни йукотиш х,ар кандай шароитда х,ам табиат 
хдмда хужалик шароитларини х,исобга олган х,олда олиб борилиши шартдир. Ушбу 
юкорида келтирилган тадбирлар оркалигина мелиорацияда сувдан тугри ва режали 
фойдаланиш имкони мавжуд [7; 25].
И ш нинг максади: “Тупрок унумдорлиги” мавзусини укитишнинг назарий ва 
амалий масалаларини тадкик килиш, мавзу юзасидан ишланмани шакллантириш хдмда 
укитишни такомиллаштириш буйича хулосалар ва тавсиялар ишлаб чикишдан иборат.
Мазкур мавзунинг максадидан келиб чикиб куйидаги вазифалар белгилаб олинди:
Биринчидан, олий таълим муассасаларида укитилаётган “Тупрок унумдорлиги” 
мавзусини укитишнинг долзарблигини назарий ва амалий тах,лил килиш;
Иккинчидан, “Тупрок унумдорлиги” мавзусини укитишда инновацион таълим 
технологиялари ва илгор хорижий тажрибалардан фойдаланиш йулларини ёритиш;
Учинчидан, “Тупрокшунослик” фани укув дастури мазмун мох,иятини очиб 
бериш;
Туртинчидан, олий таълим муассасаларида “Тупрокшунослик” фанини укитишни 
янада такомиллаштириш юзасидан таклиф ва тавсиялар ишлаб чикиш.
Тупрокшунослик 
фанидан 
“Тупрок 
унумдорлиги” 
мавзусини 
укитишда 
инновацион технологияларни куллаш дарс жараёнини уч боскичга булиб ташкил 
этишни такозо этади. Улар куйидагилар:1. Даъват боскичи. 2.Англаш боскичи. 
З.Фикрлаш боскичи.
Д аъват боскичи
1-илова
“Блиц-суров” методи
М етоднинг максади: талабаларда тезлик, ахборотлар тизи мини тах,лил килиш, 
режалаштириш, прогнозлаш куникмаларини шакллантиришдан иборат. Мазкур
152


методни бахолаш ва мустахкамлаш максадида куллаш самаралинатижаларни беради 
[4; 121]
Блиц суров саволлари, тахминан, куйидагича булади:
Тупрок унумдорлиги деганда нимани тушунасиз?
Тупрок унумдорлигига таъсир этувчилар 
омилларга нималар киради?
Тупрок унумдорлигини яш илаш нинг тадбирларини 
айтинг?

Download 267.92 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
  1   2   3   4




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling