Yadro reaksiyalari

Yadroning bo`linishi. Тurli xil element yadrolarini har xil zarralar bilan bombardimon qilib har xil yadro reaksiyalarni hosil qilish mumkin. -nurlar bilan <sub>4</sub>Be<sup>9</sup>-berilliy izotopini bombardimon qilib neytron hosil qilingan:
4Be9+2Ne46C12+0n1
Yadrolarga ta’sir qiluvchi zarralarning energiyasi, turlariga bog`lilik ravishda yadro reaksiyalari: kichik, o`rta va yuqori energiyali reaksiyalarga bo`linadi. Yadrolarning neytronlar bilan ta’sirlashishida hosil bo`ladigan reaksiyalar kichik energiyali, -zarralar, protonlar va -kvantlar ta’sirida hosil bo`lgan reaksiyalarni o`rta energiyali yadro reaksiyalari deyiladi. Yuqori energiyali yadro reaksiyalarini hosil qilib elementar zarralarning strukturasi, xususiyati o`rganiladi. E.Fermi, Ch.Jolio-Kyuri, P.Savich, O.Gan, F.Shtrassman, O.Frish, L.Maytner larning tajribalar va nazariy izlanishlari tufayli o`ttizinchi yillar oxirida (1938 y.) Neytronlar bilan bombardimon qilingan og`ir yadrolar (masalan uran)ni ikki qismga bo`linishi aniqlandi. Bundan tashari neytraonlar, elektronlar va -nurlanishlarning ham vujudga kelishi kuzatildi. Bu hodisa yadro bo`linishi deb nom oldi. Neytron biror _zX^A yadroga kirgach yangi _zX^A+1 yadro hosil
A A bo`ladi. U esa ikki yadroga, ya’ni <sup>zY 1</sup> va <sup>zY 2</sup> yadrolarga bo`linadi, ya’ni
A A1 A¹ A²
X  n X  Y  V  .......... ....
_{z z z}1 _Z2
X yadroni Y va V yadrolarga ajralish imkoniyati energetik nuqtai nazardan
Q=(₁A₁+₂A₂)-A
Ifodaning ishorasiga bog`liq bo`lib undagi ₁, ₂ va  lar mos ravishda bo`linish parchalari-E va B hamda Х yadrolardagi bitta nuklonga to`g`ri keluvchi bog`lanish energiyalarining qiymatlari. Davriy jadvalning o`rta qismidagi elementlar yadrolari uchun nuklonning yadroga bog`lanishi energiyasi (₁ va ₂)ning qiymatga jadval oxiridagi og`ir yadrolarniki (ya’ni ) nisbatan 0,8 meV katta bo`lganligi uchun, og`ir yadro (masalan, u<sub>235</sub>) ikki o`rtaroq yadroga ajralganda
QA0,8 meV energiya ajralishi mumkin (1ev =1,610^-19j).
Og`ir yadrolarning bo`linishi natijasida katta energiya ajralib chiqadi. Masalan bitta uran yadrosini bo`linishi natijasida, ya’ni
23592 U  01n 13956 Ba  3694 Ku 3 01n
yadro reaksiya tufayli 200 meV energiya ajralib chiqadi. 1G uran bo`linishi natijasida esa 800 kg ko`mirni bir paytda yonishi natijasida qancha issiqlik miqdori ajralib chiqsa shuncha issiqlik miqdori ajralib chiqadi.