Yadro reaksiyalari

YADRO REAKSIYALARI.
REJA.

1. 
   Yadrolarning bo`linishi.
   
2. 
   Zanjir reaksiya. Reaktorlar.
   
3. 
   Тermoyadroviy reaksiyalar.
   
4. 
   Elementar zarralar.
   
5. 
   Hozirgi zamon fizikasining asosiy muammolari
   

Yadroviy reaksiyalar va saqlanish qonunlari. Ikki yadro yoki yadro bilan zarra bir-biriga 10^-15 m masofagacha yaqinlashganda yadroviy kuchlarning ta’siri tufayli o`zaro intensiv ta’sirlashadi, natijada yadroviy o`zgarishlar vujudga keladi. Bu yadroviy reaksiya bo`lib u quyidagicha yoziladi: A+aB+b
bunda A-boshlansich yadro, a-reaksiyaga kirishuvchi yadro yoki zarra (neytron, proton, -zarra, -kvant, yengil yadrolar), B-yadroviy reaksiyada vujudga kelgan yadro, b-yadroviy reaksiyada ajralib chiqqan zarra. Birinchi yadro reaksiyasini E.Rezerfod 1919 yilda -zarralar bilan azot 7<sup>14</sup> atomini bombardimon qilib hosil qildi. Azot yadrosi o`zidan proton chiqarib kislorod yadrosiga aylanadi.
2He4+7N148O17+1P1
2He⁴-geliy atomining yadrosi, ya’ni musbat zaryadli -zarradir. Bu yadro reaksiya quyidagi tenglama bilan ham ifodalanadi:
7N¹⁴(,p) ₈O¹⁷
Yadro reaksiyalarida energiya chiqariladi yoki yutiladi. Ajralib chiqqan energiya miqdori reaksiyaning issiqlik effekti deyiladi. Hosil bo`layotgan yadro massalari yitsindisi boshlansich yadro masalalari yitsindisidan katta bo`lsa, yadro reaksiyasida energiya yutiladi va uning issiqlik effekti manfiy bo`ladi. Hamma yadro reaksiyalari zaryadning, massaning nuklonlar sonining, energiyaning, impulsning, impuls momentining saqlanish qonunlari bajarilishi asosida sodir bo`ladi. Yuqoridagi reaksiyadan zaryadning saqlanish qonuniga asosan:
2+7=8+1=9
nuklonlar sonining saqlanish qonuniga asosan 4+14=17+1=18 bo`ladi.
Yadro reaksiyasi natijasida energiya ajralib chiqsa bunday reaksiyani ekzoenergetik reaksiya, energiya yutilgan reaksiyani endoenergetik yadro reaksiyalari deyiladi. Yadrolar strukturasini, zarralarning o`zaro ta’sir mexanizmlarini o`rganishda, hamda amaliy jihatdan yadro energiyalarini olish va har xil element izotoplarini hosil qilishda yadro reaksiyalari katta ahamiyatga ega.