Yakka yakka yashovchi chigirtkalar нестадные саранчовые non-staple locusts

YAKKA YAKKA YASHOVCHI CHIGIRTKALAR


НЕСТАДНЫЕ САРАНЧОВЫЕ


NON-STAPLE LOCUSTS
Xaytmuratov A.F. Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti professori, qishloq xo‘jaligi fanlari doktori. Termiz h.
Хайтмуратов А.Ф. Профессор Термезского института агротехнологий и инновационного развития, доктор сельскохозяйственных наук.
Khaitmuratov A.F. Professor of the Termez Institute of Agrotechnologies and Innovative Development, Doctor of Agricultural Sciences.
Е-mail: [e-mail]
Sayitov Farukhjon Toshtemirovich, Termiz agrotexnologiyalar va innovatsion rivojlanish instituti Magistri. Termiz h.
Саитов Фарухжон Тоштемирович, Магистр Термезского института агротехнологий и инновационного развития. Г.Термез.

Sayitov Farukhjon Toshtemirovich, Master's degree from the Termez Institute of Agrotechnologies and Innovative Development. Termez.

Kalit so’zlar: To’g’riqanotlilar, chigirtka, yakka yakka yashovchi, zararkunanda, g’umbak davri, lichinka, tuxum, havo harorati.
Ключевые слова: Прямокрылые, саранча, несстадные, вредитель, стадия куколка, личинка, яйцо, температура воздуха.
Key words: Orthoptera, locust, non-gregarious, pest, pupa stage, larva, egg, air temperature.
Respublikamizda 200 ga yaqin chigirtka turi tarqalgan bo‘lib, shulardan 10 turi qishloq xo‘jalik ekinlari, yaylovlar va boshqa o‘simliklarga katta zarar yetkazadi. O’zbekistonda chigirtkalarning yashash tarziga qarab 2 guruhdagi chigirtkalar uchraydi. Bularga to‘da hosil qilib yashovchi osiyo, italiya (voha) marokash chigirtkalari hamda to‘da hosil qilmaydigan (mahalliy) otbosar, turon, cho’l, kalta qanotli, no’tali, qora hoshiyali, misr va boshqa chigirtka turlari tarqalgan [1;3].
Ma’lumki Respublikamizda zararli chigirtkalarga qarshi kurash faqat to‘da hosil qiluvchi (marokash, italiya, osiyo) chigirtkalariga qaratilgan bo‘lib, bu turdagi chigirtkalar tarqalgan hududlarda o‘z vaqtida kurash chora-tadbirlari olib borilish tufayli ularning qishloq xo‘jalik ekinlariga zarar keltirish xavfi deyarli mavjud emas.
Ammo, yildan yilga zichligi va egallagan maydoni ko‘payib, qishloq xo‘jalik ekinlariga zarar keltirish darajasi ortib borayotgan to‘da hosil qilmaydigan “mahalliy” chigirtkalar va ularning tur tarkibini o‘rganish hamda ular orasida zararli turlarini o‘rganish bo‘yicha ma’lumotlar yetarlicha to‘planmagan[2].