Yakuniy nazorat bilet №1 1normal formadan 2normal formaga o’tish qanday amalga oshiriladi? Misollar keltiring

3. Relyatsion algebraning asosiy operatorlari?
Relyatsion algebrada quyidagi 8 ta operator keng ishlatiladi. Ulardan 4tasi an’anaviy to’plamlar ustidagi amallar kiradi. An’anaviy (qabul qilingan) amallarga quyidagilar kiradi.
1 Birlashtirish 2 Kesishuv 3 Ayirma 4 Dekart ko`paytma
Maxsus amallarga esa quyidagilari kiradi. 1 Tanlash (seleksiya) 2 Proeksiya 3 Qo`shish 4 Bo`lish
4. SQL so’rovlar tili, ma’lumotlar bilan ishlash (manipulyasiyalash).
SQL tilida jadvalga ma’lumotlar kiritish uchun, ularni o‘zgartirish va olib tashlash uchun ma’lumotlar bilan manipulatsiya qilish (DML) tilining uchta komandasi mo‘ljallangan. Bular
INSERT (qo‘shish), UPDATE (yangilash), DELETE (o’chirish) komandalaridir.
INSERT komandasi (buyrug‘i) jadvalga yangi satr qo‘shishni amalga oshiradi. Sodda holda
uning ko’rinishi quyidagicha: INSERT INTO VALUES (, );
Bunday yozuvda VALUES kalit so‘zidan keyin qavs ichida ko’rsatilgan qiymatlar jadvaldagi
yangi qo‘shilgan satrning maydonlariga kiritiladi. Kiritish jadvalini CREATE TABLE operatori
bilan yaratilish vaqtidagi ustunlarni ko’rsatilgan tartibda amalga oshirilad
Jadvaldagi satrlarni olib tashlash uchun DELETE komandasi ishlatiladi
UPDATE komandasi jadval satrlari yoki mavjud satrni ba’zi bir yoki barcha maydonlarining
qiymatini o‘zgartirish imkonini beradi:
UPDATE universitet SET rating=200 WHERE city= 'Xorazm';
UPDATE komandasi faqat 1 ta ustun emas, balki ustunlar to‘plamini o‘zgartirish imkonini
beradi. Qiymatlarni modifikatsiya (takomillashtirilgan) qilinishi zarur bo’lgan aniq ustunlarni ko’rsatish uchun, SET parametri ishlatiladi.
5. SQL tilining agregat funsiyalari.
Agregat (yoki STATIK) funksiyalar, sonli yoki hisoblanuvchi ustunlar Bilan ishlaydi. Agregat
funksiya argumenti butun ustun bo‘lib, bita qiymat qaytaradi. Bu funksiyalarni ko‘rib chiqamiz:
 SUM() – Ustundagi hamma qiymatlar summasini
hisoblaydi.
 AVG() – Ustundagi hamma qiymatlar o‘rtasi qiymatini
hisoblaydi.
 MIN() – Ustundagi hamma qiymatlar eng kichigini
aniqlaydi.
 MAX() – Ustundagi hamma qiymatlar eng kattasini
aniqlaydi.
 COUNT() – Ustundagi qiymatlar sonini hisoblaydi.
 COUNT(*) – So‘rov natijalari jadvalidagi satrlar sonini
hisoblaydi.
Agregatlash argumenti bo‘lib, ustun nomidan tashqari ixtiyoriy
matematik ifoda xizmat qilishi mumkin. Misol uchun quyidagi
so‘rovda: sizni kompaniyangizda reja bajarilishi o‘rtacha protsenti
qancha?
SELECT AVG(100 * (SALES/QUOTA))
FROM SALESREPS
Bu holda ustun nomi ma‘noliroq, lekin bu asosiysi emas. Ustunlar summasini hisoblab ko‘ramiz. SUM() funksiyasini qo‘llaymiz, ustun sonli bo‘lishi kerak. Masalan, quyidagicha: kompaniya xizmatchilari sotuvlar hajmi rejadagi va xaqiqiy o‘rta qiymati qanchaga teng?
SELECT SUM(QUOTA), SUM(SALES) FROM SALESREPS

AVG() agregatlash funksiyasiga yana bir necha sodda misollarni ko‘ramiz.

Masalan: "ACI" ishlab chiqaruvchi mollari o‘rtacha narxini hisoblang.
SELECT AVG(PRICE) FROM PRODUCTS WHERE MFR_ID = 'ACI'

Ekstremumlarni topish funksiyalari yani MIN(), MAX() funksiyalarini ko‘ramiz.Bu funksiyalar sonli ustunlar, sanalar va satrli o‘zgaruvchilar bilan ishlaydi. Eng soda qo‘llanishi sonlar bilan

ishlash. Masalan quyidagi so‘rov beramiz: eng ko‘p va kam sotuvlar rejadagi hajmi?
SELECT MIN(QUOTA), MAX(QUOTA) FROM SALESREPS

Satrlar bilan ishlaganda har xil SQL serverlardagi kodirovkalar har xil natija berishi mumkin. Yozuvlar sonini sanash uchun COUNT() qo‘llanadi. Bu funksiya son qiymat qaytaradi. Masalan: Kompaniyamiz mijozlari soni nechta?

SELECT COUNT(CUST_NUM) FROM CUSTOMERS
COUNT(*) funksiyasi qiymatlar sonini emas, satrlar sonini hisoblaydi. Quyidagicha yozish mumkin: SELECT COUNT(*) FROM ORDERS WHERE AMOUNT > 250