Yakuniy nazorat ishi uchun savollar Zamonaviy ta’lim va uning jamiyatdagi o’rni

Yakuniy nazorat ishi uchun savollar

1. 
   Zamonaviy ta’lim va uning jamiyatdagi o’rni
   

• 
  Zamonaviy ta'lim - bu o'quvchilarga tezroq o'rganish imkonini beradigan o'rganishning dinamik usuli. Talabalar va o'qituvchilar o'rtasidagi o'zaro munosabatlar o'quvchilarni yaxshiroq tushunishga yordam beradi.
  
• 
  Talabalarning samaradorligini oshirish uchun jismoniy mashg'ulotlarda qatnashish imkoniyatini berish yana bir afzallikdir. Zamonaviy ta'lim talabalarga shunchaki o'rganishdan ko'ra ko'proq narsani qilish imkonini beradi va ularga yanada ijtimoiy va interaktiv bo'lishga yordam beradi. 
  
• 
  Ta'limdagi dars mashg'ulotlari, ko'ngilochar tadbirlar, drama va san'at o'quvchilarni ijodiy, mehnatsevar va sabrli bo'lishga yordam beradi. Bu esa o‘quvchilarni maktabga intilishiga sabab bo‘ladigan omillardan biridir. 
  
• 
  Zamonaviy ta'lim ma'lum vaqtlarda rejalashtirilgan skrining mashg'ulotlari va ma'ruzalarni o'z ichiga oladi, bu talabalarni o'z vaqtida va izchil qilishga yordam beradi. 
  

Zamonaviy ta'lim tizimining kamchiliklari

Shaxslararo aloqaning yo'qligi: Onlayn kurslar o'z-o'zidan o'tadi. Talabalar uchun tengdoshlari bilan munosabatlarni o'rnatish qiyin. yuzma-yuz muloqot va kam ijtimoiy ishtirok.
Chalg'itish ehtimoli: Diqqatini kamroq va motivatsiyaga ega bo'lmagan talabalar uchun chalg'itish ehtimoli juda yuqori. Talabalar kursdan chiqib ketishadi va oxir-oqibat boshqacha ish qilishadi.
Ta'lim tizimimizning eng og'ir qismi faqat kitob va qog'ozga e'tibor qaratishdir. Shunchaki, maktablar nega o‘quv jarayonidan qog‘ozni olib tashlamasligini bilmoqchiman! Zamonaviy dunyoda ta'limni ta'minlash uchun kompyuter yordamidagi usullardan foydalanish kerak. Butun ta'lim tizimi barcha vazifalar uchun avtomatlashtirilgan bo'lishi kerak.

2. 
   O’zbekiston Respublikasi uzluksiz ta’lim tizimi
   

Rasmiy maʼlumotlarga koʻra, Oʻzbekiston aholisining qariyb 60 foizi taʼlim tizimi bilan qamrab olingan. Ilgari ta'lim tizimi erkaklar va ayollar uchun 11 yillik majburiy maktabni talab qilgan. 1992 yilda 11 yillik majburiy ta'limdan 9 yillik majburiy ta'limga o'zgartirish to'g'risida qaror qabul qilindi. To‘qqiz yillik majburiy ta’limdan so‘ng o‘quvchilar o‘ninchi yoki o‘n birinchi sinfda oliy o‘quv yurtiga tayyorlanishi yoki kasb-hunar ta’limiga o‘tishi mumkin. Har qanday turdagi o'rta ta'limni tugatgandan so'ng, shaxs bakalavriat darajasini olish va magistratura yoki doktoranturada o'qishni davom ettirish uchun oliy ta'lim muassasasiga kirishi mumkin.

Umuman olganda, O‘zbekiston ta’lim tizimiga quyidagilar kiradi:

• 
  Maktabgacha ta'lim (boshlang'ich - uch yoshdan olti yoshgacha)
  
• 
  Umumiy o'rta ta'lim (6 yoshdan 15 yoshgacha)
  
• 
  O'rta kasb-hunar ta'limi (15 yoshdan 18 yoshgacha)
  
• 
  Oliy ma'lumot (bakalavriat va magistratura - 18 yoshdan).
  

Qizlar va o'g'il bolalar qonuniy ravishda teng deb hisoblanadilar va bir sinf va maktablarda o'qiydilar. Maktablar barcha etnik guruhlar uchun ochiq va maktablardagi ozchiliklar kamdan-kam hollarda muammo tug'diradi.
O'quv yili 2 sentyabrda (birinchi sentyabr - Mustaqillik kuni) yoki sentyabrning birinchi ish kunidan boshlanadi. Umumta’lim maktablarida o‘quv yili iyun oyida, oliy o‘quv yurtlarida esa iyulda tugaydi. Rus tili Sovet Ittifoqida yashovchi 100 dan ortiq millatlar uchun umumiy til bo'lgan va AQSh uchun ingliz tili bilan bir xil rol o'ynagan. Bu, shuningdek, Bolgariya, Polsha, Mo'g'uliston va boshqa Evropa va Osiyo mamlakatlarini o'z ichiga olgan sotsialistik dunyoning Lingua Franca edi. Rus tili umumiy til bo‘lmaganida, o‘zbeklar (va boshqa etnik guruhlar) Sovet Ittifoqining ko‘p millatli aholisi bilan muloqot qilish uchun ukrain, belorus, moldova, arman va boshqa ko‘plab tillarni o‘rganishlari kerak edi. Shu bois o‘zbeklar 1991 yilgacha o‘z farzandlari uchun ta’lim rus tilida olib boriladigan maktablarni afzal ko‘rar edi. Bunday qilmaslik ularni ijtimoiy jihatdan katta noqulay ahvolga solib qo'ygan bo'lardi. O‘zbekiston mustaqillikka erishgach, o‘zbek tili (rus tili emas) davlat ta’lim tiliga aylandi. 1998-1999-yillarda kunduzgi maktab o‘quvchilarining 76,8 foizi o‘zbek tilida ta’lim olgan. Davlat imtihonlari oliy ta’lim muassasalarida barcha kurs ishlari tugagandan so‘ng topshiriladi. O‘zbekistonning baholash tizimi raqamli hisoblanadi. Eng yuqori baho 5 (a'lo = A), keyin 4 (yaxshi = B), 3 (qoniqarli = C) va 2 (qoniqarsiz = F) dan keyin keladi. Biri hech qachon ishlatilmaydi. Yakuniy baholar test ballari, qog‘ozlar, davomat va darsdagi ishtiroki bilan belgilanadi.
Majburiy ta’lim O‘zbekistondagi barcha bolalarga tekin ta’minlanayotganligi sababli xususiy maktablar o‘z mavjudligini oqlashda qiynalmoqda.

3. 
   O’zbekistonda oliy ta’limni tashkil qilinishi
   

4. 
   Ta’lim to’g’risidagi qonun(o’zgarishlari)
   

O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyev 23 sentyabr kuni «Ta’lim to‘g‘risida»gi qonunni imzolandi, deya xabar qildi Adliya vazirligi matbuot xizmati. Mazkur hujjat 19 may kuni Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputatlari tomonidan ikkinchi o‘qishda qabul qilinib, 7 avgustda Senat tomonidan ma’qullangan edi.

Qonunga muvofiq, ta’lim turlari quyidagilardan iborat:

• 
  maktabgacha ta’lim va tarbiya;
  
• 
  umumiy o‘rta va o‘rta maxsus ta’lim;
  
• 
  professional ta’lim;
  
• 
  oliy ta’lim;
  
• 
  oliy ta’limdan keyingi ta’lim;
  
• 
  kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish;
  
• 
  maktabdan tashqari ta’lim.
  

Umumiy o‘rta ta’lim I-XI sinflarni o‘z ichiga oladi.
O‘rta maxsus ta’lim akademik litseylarda 9 yillik tayanch o‘rta ta’lim asosida 2 yil mobaynida amalga oshiriladi.
Professional ta’lim boshlang‘ich, o‘rta va o‘rta maxsus professional ta’lim darajalariga ajratiladi.
Boshlang‘ich professional ta’lim kasb-hunar maktablarida IX sinf bitiruvchilari negizida kunduzgi ta’lim shaklida 2 yillik integratsiyalashgan dastur asosida bepul amalga oshiriladi.
O‘rta professional ta’lim kollejlarda davlat buyurtmasi yoki to‘lov-shartnoma asosida davomiyligi 2 yilgacha bo‘lgan kunduzgi, kechki va sirtqi ta’lim shakllari bo‘yicha amalga oshiriladi.
O‘rta maxsus professional ta’lim texnikumlarda davlat buyurtmasi yoki to‘lov-shartnoma asosida davomiyligi kamida 2 yil bo‘lgan kunduzgi, kechki va sirtqi ta’lim shakllari bo‘yicha amalga oshiriladi.
Qonunga ko‘ra, davlat oliy ta’lim, o‘rta maxsus, professional ta’lim muassasalari va ularning filiallari, shuningdek davlat ishtirokidagi oliy, o‘rta maxsus, professional ta’lim tashkilotlari va ularning filiallari президент yoki Hukumat qarorlari bilan tashkil etiladi.
Nodavlat ta’lim muassasalarini tashkil etish ularning ta’sischilari tomonidan amalga oshiriladi.
Nodavlat ta’lim tashkilotlariga litsenziya Ta’lim sifatini nazorat qilish davlat inspeksiyasi tomonidan beriladi.
Shuningdek, mazkur Qonun bilan,1997 yil 29 avgustdagi «Ta’lim to‘g‘risida»gi hamda «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida»gi Qonunlar o‘z kuchini yo‘qotdi.

5. 
   AKT sohasida kasb talimini tashkil qilish
   

6. 
   Inklyuziv ta’lim va uning ahamiyati
   

Inklyuziv ta’limning maqsadi — alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan o‘quvchilar uchun maktabda maxsus vosita va metodlarni qo‘llash orqali maxsus pedagoglarni jalb etgan holda to‘siqsiz moslashtirilgan ta’lim muhitini yaratish, ularning jamiyatga samarali moslashuvi hamda to‘laqonli uyg‘unlashuviga xizmat qiladigan sifatli umumiy o‘rta ta’lim berishni ta’minlashdan iborat.

Maktablar alohida ta’lim olish ehtiyoji bo‘lgan bolalar va ularning ota-onalariga korreksion pedagogik yordam olishida va kasbga yo‘naltirishda har tomonlama yordam ko‘rsatadi.
8. Inklyuziv ta’limning vazifalari quyidagilardan iborat:
rivojlanishning turli imkoniyatlariga ega bo‘lgan o‘quvchilar uchun har qanday kamsitilishni istisno qiladigan, barcha bolalarga teng munosabatda bo‘lishni ta’minlaydigan yagona moslashtirilgan ijtimoiy muhitni yaratish;
jamoatchilik hamda ta’lim jarayonining barcha ishtirokchilarida alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan o‘quvchilar muammolariga nisbatan bag‘rikenglik munosabatini shakllantirish;
ta’lim jarayonida sog‘lom bolalar bilan bir qatorda alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarning aqliy va ijtimoiy salohiyatlarini rivojlantirish;
barcha o‘quvchilar uchun davlat ta’lim standartlariga muvofiq umumiy o‘rta ta’lim dasturlarini o‘zlashtirish uchun imkoniyat yaratish;
o‘quvchilarning har tomonlama rivojlanishi, emotsional-irodaviy sohasi, bilish faoliyatini faollashtirish, ijtimoiy ko‘nikma va salohiyatini shakllantirish uchun shart-sharoitlar yaratish;
alohida ta’lim ehtiyojlari bo‘lgan bolalarni tarbiyalayotgan oilalarga maslahat yordami berish hamda ota-onalarni farzandlariga ta’lim-tarbiya berish, pedagogik texnologiyalar, ta’lim-tarbiya metod va vositalarini qo‘llash sohasida xabardorlik darajasini oshirish, ularni psixologik-pedagogik jihatdan qo‘llab-quvvatlash.

7. 
   Oliy ta’limda xalqaro hamkorlik
   

O`zbekiston oliy ta’lim muassasalari AQSh, Germaniya, Buyuk Britaniya, Frantsiya, Italiya, Yaponiya, Koreya Respublikasi, XXR, Malayziya, Hindiston, RF va boshqalar bilan to`g`ridan-to`g`ri muassasalararo shartnomalar asosida hamkorlik olib borishmoqda.

Ushbu shartnomalar parofessor o`qituvchilar va talabalar almashinuvi, ularning turli konferentsiya va simpoziumlarda ishtirok etishi, qo`shma ilmiy tadqiqotlar olib borish, ilmiy maqolalar chop ettirish va hokazo vazifalarni ko`rib chiqadi.
O`zbekiston oliy ta’lim muassasalari Britaniya Kengashi, Gyote nomidagi institut, Germaniya xalqaro hamkorlik jamiyati, Koreya va Yaponiyaning xalqaro hamkorlik bo`yicha agentliklari, Hindiston va Malayziya texnik hamkorlik dasturi, BMTningg rivojlanish dasturi, JB, ATB, ITB va boshqalar bilan yaqindan aloqa o`rnatgan.
Ushbu barcha dastur va loyihalar davlatda oliy ta’limni rivojlantirish, ilg`or xorijiy tajribani qo`llagan holda o`quv-metodik jarayonni takomillashtirish, professor o`qituvchilarning malakasini oshirish, talabalar almashinuvini kengaytirishga yo`naltirilgan.
O`zbekiston oliy ta’lim muassasalari Evropa Ittifoqining Tempus va Erazmus Mundus nomli ta’lim dasturlarida faol ishtirokini alohida ta’kidlash joiz.
Ayni paytda respublikada Evropa Ittifoqining Tempus o`quv dasturining 20ta loyihasi tadbiq etilib, ularda O`zbekistonning 40 atrofida oliy ta’lim muassasalari ishtirok etadi.
Tempus loyihasi asosan texnik fanlar va nazariy texnologiyalar sohasidagi magistratura va bakalavriat uchun o`quv dasturlarini ishlab chiqarishga bag`ishlangan. Respublika oliy ta’lim muassasalari evropa universitetlari bilan hamkorlikda turli fanlar bo`yicha yangi o`quv dasturlarini ishlab chiqish va mavjudlarini takomillashtirish bo`yicha hamkorlikda ishlar olib boradi. Bundan tashqari, Tempus loyihasi ishtirokchi oliy ta’lim muassasalarini zamonaviy kompyuter uskuna va texnikasi bilan ta’minlash imkoniyatini beradi.
Tempus loyihasi shuningdek, oliy ta’lim muassasalari professor o`qituvchilarining malakasini oshirishga qaratilgan. Loyihalar doirasida evropa oliy ta’lim muassasalarida qisqa muddatli seminarlar, ilmiy-amaliy konferentsiyalar, malaka oshirish kurslari olib borilishini alohida ta’kidlash kerak.
O`zbekiston oliy ta’lim muassasalari Evropa Ittifoqining talabalar, o`qituvchilarning akademik tezkorligi, universitetlar o`rtasidagi hamkorlikni mustahkamlashga qaratilgan Erazmus Mundus dasturida ham ishtirok etadi. Dasturlar doirasida talaba va o`qituvchilar evropa oliy ta’lim muassasalarida ilmiy amaliyot o`tash imkoniyatiga ega bo`lishadi.
Hozirgi kunda xorijiy o`qituvchi va mutaxassislarni o`quv jarayoniga jalb qilish bo`yicha xorijiy sheriklar bilan hamkorlikka katta e’tibor qaratilmoqda. Mazkur yo`nalishdagi eng faol ish Koreya va Yaponiyaning xalqaro hamkorlik bo`yicha agentliklari JICA va KOICA bilan olib borilmoqda.

8. 
   Ta’limni boshqarish tushunchasi
   

Ta'limni boshqarish - bu ta'lim tizimini nazorat qiluvchi ma'muriyat. Ushbu ma'muriyat o'quv tuzilmalarini loyihalash, rejalashtirish va amalga oshirish uchun javobgardir. Ta'limni boshqarish bo'yicha mutaxassislar inson resurslari, talabalar xizmatlari, moliyaviy yordam, test va nogironlik bo'yicha turar joy bo'yicha ixtisoslashgan bo'lishi mumkin. Ushbu pozitsiyalar ta'limning turli jihatlariga qaratilgan va ta'lim tizimini takomillashtirish va optimallashtirishga qaratilgan.

Ta'lim boshqaruvi nima?

Ta'lim boshqaruvi, ba'zan ta'lim boshqaruvi sifatida ham tanilgan , odatda boshlang'ich va o'rta maktablar, shuningdek, kollej va universitetlar kabi oliy o'quv yurtlari bilan bog'liq. Ta'limni boshqarish bo'yicha mutaxassislarni davlat idoralarida, xususiy kompaniyalarda va notijorat tashkilotlarda ham topish mumkin. Ta'limni boshqarish sohasida ishlaydiganlar ta'lim siyosatini ishlab chiqishlari, tadqiqot o'tkazishlari yoki barcha darajadagi ta'lim tizimini boyitish va yaxshilash usullarini baholash va ishlab chiqishda yordam berish uchun maslahat berishlari mumkin. Ta'limni boshqarish bo'yicha mutaxassislarning aksariyati kamida magistr darajasiga ega bo'lgan va ko'pchiligi litsenziyalangan o'qituvchilar yoki direktorlardir.

9. 
   Buyuk Britaniya ta’lim tizimi
   

Britaniya oliy ta`limi o’zining sifati bilan mashhurdir. Oliy o’quv yurtlari 3 turga bo’linadi: