Yalpi ichki mahsulot tushunchasi Yalpi ichki mahsulothisoblash usullari

2.Yalpi ichki mahsulothisoblash usullari.
Yalpi ichki mahsulot (YaIM) milliy hisoblar tizimining markaziy ko'rsatkichi bo'lib, u ma'lum bir davrda mamlakat rezidentlari tomonidan ishlab chiqarilgan yakuniy mahsulot va xizmatlar qiymatini tavsiflaydi. YaIM ishlab chiqarish natijalarini, iqtisodiy rivojlanish darajasini, iqtisodiy o'sish sur'atlarini va hokazolarni tavsiflash uchun ishlatiladi. YaIM ishlab chiqarilgan mahsulot, ishlab chiqarilgan yakuniy mahsulot va xizmatlar ko'rsatkichi bo'lganligi sababli, u ishlab chiqarish jarayonida foydalaniladigan oraliq tovar va xizmatlar qiymatini o'z ichiga olmaydi, ya'ni. oraliq iste'mol qiymati.
YaIM yalpi asosda hisoblanadi, ya'ni. ishlab chiqarilgan mahsulotdan iste'mol qilingan asosiy kapital miqdorini chegirib tashlashdan oldin. Asosiy kapitalning iste'moli bu holda asosiy kapital qiymatining jismoniy va eskirish natijasida davr mobaynida pasayishi sifatida talqin qilinadi. YaIM ko'rsatkichining o'zgarishini sof ichki mahsulot deb hisoblash mumkin. Bu ko‘rsatkichni yalpi ichki mahsulotdan iste’mol qilingan asosiy kapital miqdorini ayirish yo‘li bilan olish mumkin.
YaIMni quyidagi uchta usulda hisoblash mumkin:³ yalpi qo'shilgan qiymat yig'indisi sifatida (ishlab chiqarish usuli); oxirgi foydalanish komponentlari yig'indisi sifatida (oxirgi foydalanish usuli); birlamchi daromadlar yig'indisi sifatida (taqsimlash usuli).
Ichki mahsulotlarimizni ko'paytirishda qo'llaniladigan boshqa bir usul xalqimizning kasb-hunarlarini rivojlantirishdir. Kasb-hunarlarini rivojlantirish, bizning ichki mahsulotlarimizni oshirish uchun eng muhim faktorlardan biridir. Bizning mamlakatimizda kasb-hunarlarining rivojlanishi hamkorliklar, investitsiyalar, qonunlar va huquqiy muammo-lar, o'qitish usullari va boshqa tadbirlar bilan amalga oshiriladi.
Kasb-hunarlarini rivojlantirishning bir nechta usullari mavjud. O'qitishni oshirish, texnik innovatsiyalarni joriy etish, sanoat tizimlarini kuchaytirish va konsolidatsiyalash, sertifikatsiyani yaxshilash, korxonalarning sifatini yaxshilash va boshqa tadbirlar bu yerdagi ba'zi usullardir.
Shuningdek, tadbirkorlarimizning va biznesning o'zaro hamkorliklari ham rivojlanishga yordam beradi. Masalan, tadbirkorlarimiz sifatli maxsulotlarni ishlab chiqarish uchun texnik yangilanishlar, innovatsion texnologiyalar, yetkazib berish tizimlari va marketing usullarini o'rganishda yordam olishadi. Ular ham kreditlar olishadi, qurilish va ta'mirlashlar uchun yordam olishadi, investitsiyalar va xususiy fondlardan foydalanishadi.
Buning yanada kengayishi uchun bizning davlatimiz ham rivojlanishni oshirishga fokuslanadi. Davlatimiz tadbirkorlar va sanoat korxonalari uchun kafedralar, standartlar va sertifikatlar, maxsulotlar uchun tashqi olish-tarqatish sharoitlarini yaxshilash uchun qonunlar, soliklar va boshqa tadbirlar ko'rsatadi. Davlatimiz ham sanoatimizning tizimini konsolidatsiyalash va o'sishiga yordam beradi.
Shunday qilib, ichki mahsulotlarimizni ko'paytirish va ularga eksport qilishga erishishimiz uchun, bizning kasb-hunarlarimizni rivojlantirish va sanoat tizimimizni kuchaytirish kerak. Bu esa bizning biznes va davlatimiz o'rtasidagi kuchli hamkorlik va qo'llashish bilan amalga oshirilishi mumkin.
Ichki mahsulotlarimizni ko'paytirish muammolari bilan bog'liq boshqa muhim chora-tadbirlar ham mavjud. Masalan, bizning ichki mahsulotlarimizni sifatli va yaxshi ko'rinishda ishlab chiqarish uchun bizning laboratoriyalarimiz, tashkilotlarimiz va o'qituvchi markazlarimizni yanada rivojlantirish kerak. Bu, maxsulotlarimizning sifatini yaxshilash va yangi maxsulotlar ishlab chiqarishga yordam beradi.
Boshqa bir chora-tadbir bizning tijorat tarmog'imizni rivojlantirishdir. Ichki mahsulotlarimizni ko'paytirishning keyinchalik o'zida, ularga tijoratda yaxshi ko'rinishda ishlov berish va ularga eksport qilishni oshirish uchun bizning tijorat tarmog'imizni yanada kuchaytirish kerak. Bu, xususiy reklama, marka yaratish, xaridorga qulaylik ko'rsatish va yangi tijorat ko'lamli tadbirlar joriy etishni o'z ichiga oladi.
Ichki mahsulotlarimizni ko'paytirish hamkorliklar, sanoat va biznes tarmog'ini kuchaytirish, kasb-hunarlarini rivojlantirish va ichki mahsulotlarni sifatli ishlab chiqarishni ko'rsatadigan boshqa tadbirlar orqali amalga oshirilishi mumkin. Bu, bizning mamlakatimizning iqtisodiy rivojlanishini oshiradi va tijoratni yanada kuchaytiradi.
Boshqa bir chora-tadbir ichki mahsulotlarimizni ko'paytirish uchun xalqaro tijorat bilan hamkorlik qilishdir. Bizning ichki mahsulotlarimizni eksport qilish uchun, ularga xalqaro standartlarga muvofiq ravishda ishlab chiqarilishi, tarkibidagi moddalar muvofiqligini tasdiqlovchi sertifikatlar olishi va ularga xalqaro tijoratda reklama qilinishi kerak. Bunday ko'rsatkichlar xalqaro tijoratda mahsulotlarimizning sifatini va yuqori sifatli ishlab chiqarilishini ta'minlashga yordam beradi.
Ichki mahsulotlarimizni ko'paytirish uchun, ularga elektronika, texnologiyalar va innovatsiyalar kabi yangiliklarni qo'llash ham kerak. Bizning ichki mahsulotlarimizni ishlab chiqarish usullarini yaxshilash va avtomatlashtirish, texnologik innovatsiyalarni qo'llash orqali yangi maxsulotlarni ishlab chiqarishni osonlashtirish kerak. Bunday qadamlar bizning sanoatimizning rivojlanishini kuchaytiradi va yangi kasb-hunarlarini yaratishda yordam beradi.
1. O‘zbekiston Respublikasining YAIM tarkibi qanday?⁴
2022- yil yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsuloti (YAIM) hajmi joriy narxlarda 888,3 trln. so‘mga yetdi. 2022- yil yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi yalpi ichki ...
Nashr etilgan 30/03/2023
2. Kichik tadbirkorlik subyektlarining YAIMdagi ulushi
O‘zbekiston Respublikasida 2022- yilning yanvar-dekabrida kichik tadbirkorlik subyektlarining YAIMdagi ulushi 51,8 % ni tashkil etdi. Jizzax viloyatida kichik tadbirkorlik subyektlarining YAHMdagi ulushi
Nashr etilgan 15/03/2023
3. Kichik tadbirkorlik subyektlarining YAIMdagi ulushi
O‘zbekiston Respublikasida 2022- yilning yanvar-dekbrida kichik tadbirkorlik subyektlarining YAIMdagi ulushi 51,8 % ni tashkil etdi. Jizzax viloyatida kichik tadbirkorlik subyektlarining YAHMdagi ulushi
Nashr etilgan 28/02/2023
4. Kichik biznesning YAIM (YAHM)dagi ulushi qanday?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, kichik biznesning respublika yalpi ichki mahsulot (YAIM)dagi ulushi 51,8 % ni tashkil etdi. 2022- yil yakunlariga ko‘ra, kichik biznesning respublika yalpi ichki mahsulot ...
Nashr etilgan 15/02/2023
5. 2022- yilda qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining YAIMdagi ulushi qanday?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 25,1 % ni tashkil qildi (2021- yilda– 26,5 %). 2022- yil yakunlariga ko‘ra, qishloq, ...
Nashr etilgan 13/02/2023
6. 2022- yilda qurilish tarmog‘ining YAIMdagi ulushi qanday?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, qurilish tarmog‘ining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 6,7 % ni tashkil qildi (2021- yilda – 6,6 %). 2022- yil yakunlariga ko‘ra, qurilish tarmog‘ining O‘zbekiston ...
Nashr etilgan 13/02/2023
7. YAIM(YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida xizmatlar sohasining ulushi qanday?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, xizmatlar sohasining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 41,5 % ni tashkil etdi. 2022- yil yakunlariga ko‘ra, xizmatlar sohasining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi
Nashr etilgan 06/02/2023
8. YAIM(YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida qurilishning ulushi qanday?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, qurilish tarmog‘ining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 6,7 % ni tashkil etdi. 2022- yil yakunlariga ko‘ra, qurilish tarmog‘ining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi
Nashr etilgan 03/02/2023
9. YAIM (YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida sanoatning ulushi qanday?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, sanoat tarmog‘ining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 26,7 % ni tashkil etdi. 2022- yil yakunlariga ko‘ra, sanoat tarmog‘ining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi
Nashr etilgan 03/02/2023
10. YAIM (YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining ulushi qanday?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 25,1 % ni tashkil etdi. 2022- yil yakunlariga ko‘ra, qishloq, o‘rmon va baliqchilik
Nashr etilgan 02/02/2023
11. 2022- yilda YAIM iqtisodiy faoliyat turlari bo‘yicha qanday o‘sdi?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, YAIM o‘sishi 5,7 % ga yetdi. Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida yaratilgan yalpi qo‘shilgan qiymat hajmi YAIM umumiy hajmining 93,2 % ini tashkil etdi va 6,2 % ga o‘sdi. Mahsulotlarga
Nashr etilgan 01/02/2023
12. 2022- yilda YAIM o‘sishida tarmoqlarning hissasi qanday bo‘lgan?
Yalpi ichki mahsulot (YAIM) o‘sishiga qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligi tarmog‘i 0,9 f.p. (2021- yilda – 1,0 f.p.), sanoat tarmog‘i – 1,3 f.p. (2021- yilda – 2,2 f.p.), qurilish tarmog‘i – 0,4 f.p. ...
Nashr etilgan 30/01/2023
13. 2022- yilda O‘zbekiston Respulikasi YAIM qanchani tashkil etdi?
2022- yil yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsuloti (YAIM) hajmi joriy narxlarda 888,3 trln. so‘mni tashkil etdi va 2021- yil bilan taqqoslaganda 5,7 % ga o‘sdi. 2022- yil yakunlariga
Nashr etilgan 27/01/2023
14. O‘zbekiston Respublikasining YAIM tarkibi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, O‘zbekiston Respublikasi yalpi ichki mahsuloti (YAIM) hajmi joriy narxlarda 627,5 trln. so‘mga yetdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ...
Nashr etilgan 07/01/2023
15. Tashish va saqlash tarmog‘ining YAIMdagi ulushi kamaydi
2022- yilning yanvar-sentabr oylarida tashish va saqlash tarmog‘ining yalpi ichki mahsulot (YAIM)dagi ulushi 4,8 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida tashish va saqlash tarmog‘ining ...
Nashr etilgan 04/01/2023
16. AKT xizmatlarining YAIMdagi ulushi oshdi
2022- yilning yanvar-sentabr oylarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalari(AKT) xizmatlarining yalpi ichki mahsulot (YAIM)dagi ulushi 1,8 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida
Nashr etilgan 30/12/2022
17. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida aholi jon boshiga hisoblangan YAIMning o‘sishi sekinlashdi
2022- yilning yanvar-sentabr oylarida aholi jon boshiga hisoblangan yalpi ichki mahsulot (YAIM) 3,6 % ga o‘sdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida aholi jon boshiga hisoblangan yalpi ichki mahsulot ...
Nashr etilgan 06/12/2022
18. Qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining YAIMdagi ulushi kamaydi
2022- yillarning yanvar–sentabr oylarida qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining yalpi ichki mahsulot (YAIM)dagi ulushi o‘tgan yining mos davriga nisbatan 1,6 % ga kamaydi. 2022- yillarning yanvar–sentabr ...
Nashr etilgan 06/12/2022
19. Kichik biznesning YAIM (YAHM)dagi ulushi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, kichik biznesning respublika yalpi ichki mahsulot (YAIM)dagi ulushi 52,8 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, ...
Nashr etilgan 05/12/2022
20. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida YAIM o‘sishida tarmoqlarning hissasi
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra yalpi ichki mahsulot (YAIM) hajmi 5,8 % ga o‘sdi. YAIM o‘sishiga qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligi tarmog‘i 0,9 f.p., sanoat tarmog‘i – 1,4 f.p., ...
Nashr etilgan 02/12/2022
21. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining YAIMdagi ulushi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 24,8 % ni tashkil qildi (2021- yilning yanvar-sentabrida – 26,4 %). ...
Nashr etilgan 18/11/2022
22. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida qurilish tarmog‘ining YAIMdagi ulushi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, qurilish tarmog‘ining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 6,9 % ni tashkil qildi (2021- yilning yanvar-sentabrida – 6,8 %). 2022- yilning ...
Nashr etilgan 18/11/2022
23. O‘zbekiston Respublikasi YAIMda sanoatning ulushi qanday o‘zgardi?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, YAIM (YAQQ) tarkibida sanoatning ulushi 28,0 % ni tashkil etgan bo‘lib, bu ko‘rsatkich 2018- yilning mos davriga nisbatan 3,0 % ga oshgan. 2022- yilning ...
Nashr etilgan 14/11/2022
24. O‘zbekiston Respublikasi YAIMda sanoatning ulushi qanday o‘zgardi?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, YAIM (YAQQ) tarkibida sanoatning ulushi 28,0 % ni tashkil etgan bo‘lib, bu ko‘rsatkich 2018- yilning mos davriga nisbatan 3,0 % ga oshgan. 2022- yilning ...
Nashr etilgan 14/11/2022
25. O‘zbekiston Respublikasi YAIM AQSH dollarida qanchani tashkil etmoqda?
2022- yilning yanvar-sentabr oylarida o‘rtacha almashuv kursi bo‘yicha hisoblangan nominal YAIM hajmi 57,0 mlrd. AQSH dollarini tashkil etgan bo’lib, bu ko’rsatkich 2018- yilning mos davriga nisbatan 1,5 ...
Nashr etilgan 11/11/2022
26. YAIM (YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida xizmatlar sohasining ulushi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, xizmatlar sohasining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 40,3 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, xizmatlar ...
Nashr etilgan 08/11/2022
27. YAIM(YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida qurilishning ulushi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, qurilishning O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 6,9 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, qurilishning ...
Nashr etilgan 08/11/2022
28. YAIM (YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida sanoatning ulushi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, sanoat tarmog‘ining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 28,0 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, sanoat ...
Nashr etilgan 07/11/2022
29. YAIM (YAHM)ning tarmoqlar bo‘yicha tarkibida qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining ulushi qanday?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, qishloq, o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining O‘zbekiston Respublikasi YAIMdagi ulushi 24,8 % ni tashkil etdi. 2022- yilning yanvar-sentabr oylari ...
Nashr etilgan 07/11/2022
30. 2022- yilning yanvar-sentabr oylarida YAIM iqtisodiy faoliyat turlari bo‘yicha qanday o‘sdi?
2022- yilning yanvar-sentabr oylari yakunlariga ko‘ra, YAIM o‘sishi 5,8 % ga yetdi. Iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida
2022-yilning 9 oyida aholi jon boshiga hisoblangan YaIM hajmi joriy narxlarda 17,7 mln soʻm (1 603 AQSH dollari)ni tashkil etib, 2021-yilning mos davri bilan taqqoslaganda 3,6 foizga oʻsdi.
Bugungi kunga kelib Milliy hisobchilik tizimini qo'llaydigan deyarli barcha davlatlarda yalpi ichki mahsulot ko'rsatkichi asasi makroigtisodiy ko'sattach sifatida tan olindi⁵