Yalpi ichki mahsulot tushunchasi Yalpi ichki mahsulothisoblash usullari

Reja:
KIRISH

1. 
   Yalpi ichki mahsulot tushunchasi
   
2. 
   Yalpi ichki mahsulothisoblash usullari.
   
3. 
   O’zbekistonga YAIM o’zgarish dinamikasi.
   
4. 
   O’zbekistonga YAIM barqaror o’sishini taminlash.
   

XULOSA
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

Kirish
Yalpi milliy mahsulot (YaMM) – milliy iqtisodiyot sub’ektlari tomonidan mamlakat ichida va tashqarisida bir yil davomida vujudga keltirilgan pirovard mahsulot va xizmatlarning bozor narxlaridagi summasi.¹
Birinchisi, ichki mahsulotlar olib kelinadigan importni cheklovchi va o’zbek xarajatlari oshiruvchi soliq to'lovlariga ega. Bu soliq to'lovlar doimiy hisoblanadigan keng tarqalgan mahsulotlar uchun qo'shimcha yuqori soliq stavkalari bilan birga importchi kompaniyalar uchun muhim moliyaviy ko'rsatkichlar bo'ladi. Bu esa mahsulotlarning narxi vaqtincha oshib borishi bilan o'zaro hamkorlik qiluvchi uchun ko'payish muammo vaqt o'tishi bilan alohida muammo bo'lib turadi.
Ikkinchisi, ichki mahsulotlar sotishning qonuniy tizimida muammolar mavzusidadir. O'zbekistonda xususan, tijorat qilish uchun qurilgan magazinlar va savdo markazlari tomonidan sotiladigan ichki mahsulotlar uchun maxsus sertifikatlar va huquqiy talablar mavjud. Bularni to'plash va ularning tashkiliy-huquqiy jarayonlarida o'zlashtirish uchun ariza berish va shartnoma imzolash zarur bo'ladi.
Uchinchi muammo ko'p ichki mahsulotlarning sog'liqni saqlashning va qayta ishlanishning shartnomalariga mos kelishlarini talab qiladi. Bu talablar umumiy tarzda qo'llaniladigan davlat standartlarini va qonuniy talablarni o'z ichiga oladi.
To'rtinchi muammo ichki mahsulotlar sifatining standartlarga mos kelishi va zarur darajada ko'payish uchun yaxshi mahsulotlarni ishlab chiqishning kerakligi. Ishlab chiqarish va ko'paytirishning yirik qismini shaxsiy tadbirkorlar olib borishi mumkin, shuningdek, o'rta va katta tadbirkorlar va xususiy tashkilotlar ham bu sohada faol ish tushirishadi.
Bunday ko'paytirish muammolari bilan birga, ichki mahsulotlarni doimo qog'oz talablariga mos kelishi, rivojlanayotgan tijorat tizimining xavfsizligi va maxsus statistik ma'lumotlarni olishni osonlashtirish zarurati mavjud.
O'zbekistonda yalpi ichki mahsulotlarni ko'paytirish uchun, bir qancha muammolar mavjud. Ulardan biri, tijoratni kengaytirish va eksport qilishga yo'naltirilgan dasturlarni rivojlantirish bo'yicha katta imkoniyatlar mavjud. Shu jumladan, "O'zbekiston-2030" strategiyasi ramzlari bo'yicha amaliyotlar olib borilmoqda, bunda xususan, mamlakatni jahon tijoratida sezilarli o'rinda o'rniga joylashishni ta'minlashni maqsad qilish kutilmoqda.
Bundan tashqari, O'zbekiston hukumati xususiy siyosatlar yaratib, eksport uchun ko'rsatiladigan xizmatlar uchun chegirmalar yoki soliq to'lovlariga qo'shimcha chegirmalar kiritilishini o'zgartirdi. Bu muammo ishlab chiqaruvchilarning, sotuvchilarining va import qiluvchilarining xarajatlari yoki chegirmalari pasayishlari yuzasidan chertishlarni keltirib chiqarishlari mumkin.
Boshqa bir muammo, transport vositalarining umumiy narxi. Ularga qo'shimcha chegirmalar va xarajatlar qo'shilib, buyurtmalar soni ko'payib, import qiluvchilarga katta miqdorda to'lovlar yetkazilishi mumkin. Bu esa ishlab chiqaruvchilarning narxlari ko'paytirishiga va ularni eksport qilish imkoniyatlarini cheklovchi sababga aylantirishiga olib keladi.
Shuningdek, yalpi ichki mahsulotlarni ko'paytirishda ko'p xil muammolar mavjud bo'lishi mumkin, shularning o'zaro ta'siri va bir-biriga qarshi ta'sir ko'rsatishlari mumkin. Bu sabablarga ko'ra, O'zbekistonda yalpi ichki mahsulotlarni ko'paytirish uchun yuqori darajada rivojlanish va daromad olish uchun rivojlanish davom etmoqda.