Yalpi ichki mahsulot tushunchasi Yalpi ichki mahsulothisoblash usullari

4.O’zbekistonga YAIM barqaror o’sishini taminlash
yuqori sifatli maxsulotlarni ishlab chiqish va transport tarmog'ini kuchaytirishga bog'liq. Bu maqsadlar uchun quyidagi chora-tadbirlar ko'rsatilishi kerak:
1. Suv resurslaridan rational foydalanish: Ichki suv manbalarining boshqa yo'nalishlarda foydalanilmasi, qurilish materiallarida suv samaradorligini oshirish, texnologiyalarni optimallashtirish va suv tasarrufini ta'minlash kabi chora-tadbirlar olib borilishi kerak.
2.Quyilish materiallari narxlari: Ichki mahsulotlar ishlab chiqarishida kerakli quyilish materiallar narxlari yuqori bo'lishi mumkin. Bu yuzdan, ularni mahalliy ishlab chiqarish orqali yetkazib berish, importni qisqartirish yoki yuqori sifatli hamyon materiallari ishlab chiqarish orqali bu muammolarni hal qilish mumkin.
3.Transport tarmog'ini kuchaytirish: Ichki mahsulotlar transportini tezkor va ishonchli qilish uchun transport tarmog'ini kuchaytirish zarur. Shuningdek, transport xizmatlarining sifati va ko'rsatkichlari ham yuqorilishi kerak.
4.Ishlab chiqarish texnologiyalarini yangilash: Yangi va innovatsion texnologiyalarni ishlab chiqarishga kirish, ichki mahsulotlarni oshirishda ishlab chiqarish jarayonlarini avtomatlashtirish, transport va loyihalarni boshqarishda katta o'zgarishlar keltirish, mahsulotlarni rivojlantirish va yuqori sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish imkonini yaratish kerak.
5.Ishlab chiqarish tizimini rivojlantirish: Ichki mahsulotlar ishlab chiqarish tizimini rivojlantirish, ya'ni o'zaro hamkorlikni kengaytirish, to'liq integratsiyani amalga oshirish, qimmatli qog'ozlarga ulush, mahsulotlarni xarid qilish va sotish uchun xaridorni qo'llab-quvvatlash kabi chora-tadbirlar olib borilishi kerak.
Bu chora-tadbirlar, O'zbekistonga yalpi ichki mahsulot barqaror o'sishini taminlashga yordam berishi mumkin.
Mamlakatning makroiqtisodiy holati ko‘rsatkichlar tizimi orqali baholanadi.
Makroiqtisodiy tahlilda YaIM, YaMD, SIM, SMD, ShD, ShTD, YaMTD, S ,S, INI,YaIMdeflatori kabi ko‘rsatkichlardanfoydalaniladi.
YaIM - mamlakat rezidentlari tomonidan ma’lum muddat davomida ishlabchiqarilgan pirovard tovarlar va xizmatlar bozor baholarininng umumiy yig‘indisidan iborat. YaIMni hisoblashning ishlab chiqarish, yakuniy iste’mol va taqsimot usulari mavjud bo‘lib, ulardan dastlabki ikki turi keng qo‘llaniladi. YaIMni hisoblashda bir qiymatni ikki qаyta hisоblashga yo‘l qo‘ymaslik uchun uni qo‘shilgan qiymatlar yig‘indisi ko‘rinishida hisoblanadi. Bu usul YaIMni hisoblashning
ishlab chiqarish usuli deyiladi. YaIMni xarajatlar ko‘rinishida to‘rt guruhdagi xarajatlar - iste’mol, investitsiya, davlat xaridi va sof eksport xarajatlari yig‘indisi orqali hisoblanadi. Har uchala usulda hisoblangan YaIM ko‘rsatkichi hajmi statistik xatolar istisno etilganda o‘zaro teng bo‘ladi.
Milliy hisobchilik tizimining barcha ko‘rsatkichlarini hisoblashning uslubiy bazasi bitta bo‘lgani uchun ularni o‘zaro taqqoslash imkoni mavjud.
Makroiqtisodiy tahlilda YaIM ko‘rsatkichi bilan birgaYaMd ko‘rsatkichidan ham foydalaniladi. YaMD - mamlakat rezidentlari tomonidan, mamlakatda va mamlakat
tashqarisida, ishlab chiqarishda ishtirok etish va mulkdan olgan boshlang‘ich daromadlari yig‘indisidir. Soddalik uchun YaIM yalpi ishlab chiqarish, YaMD esa yalpi daromad deb
ham yuritiladi. Milliy ishlab chiqarish va daromad hajmining real o‘zgarishini aniqlash uchun baholar indekslaridan: YaIM deflatori va INI ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi.⁷
O'zbekistonda ichki mahsulotlar va ularga ko'paytirish muammolari mavjud, ammo bu muammolarga qarshi kurashish uchun muxim imkoniyatlar bor. Ichki mahsulotlarni ko'paytirish, qurilish materiallarini, elektronika, texnika, kimyo mahsulotlari, og'ir mashinalar va ko'chmas mulk kabi xizmatlarini o'zida jamlagan sanoatni rivojlantirishga olib keladi.
Bundan tashqari, ichki mahsulotlarni ko'paytirish, import mahsulotlariga qaraganda arzon bo'lishiga va import narxlarning oshishini kamaytirishiga yordam beradi. Shu bilan birga, ichki mahsulotlarni eksport qilish yordamida mamlakatimizning eksport potensialining rivojlanishiga ham imkoniyatlar yaratiladi.
Shuningdek, ichki mahsulotlarni ko'paytirish, mamlakatimizni iqtisodiy ravishda o'ziga yetarli ozodlik beradi va tijoratni rivojlantirishga xizmat qiladi. Barcha bu imkoniyatlar bilan birga, ichki mahsulotlarni ko'paytirish muammolari tuzatilishi va mamlakatimizning iqtisodiy rivojlanishiga yordam berilishi mumkin.

1. 
   Sifatli mahsulot ishlab chiqarish: Ishlab chiqarish jarayoni sifatli va avtomatlashtirilgan bo'lishi mumkin. Bunday qurilishlar va texnologiyalar yordamida mahsulotning sifati yuqori darajada ta'minlanadi va o'z vaqti bilan ko'paytirilishi mumkin.
   
2. 
   Marketing strategiyalari: Mahsulot sotish uchun yaxshi marketing strategiyalari muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, mahsulotning brendi va sifati buyurtma qiluvchilarning e'tiborini jalb etishda muhim ahamiyatga ega.
   
3. 
   Soliq tizimi: Soliq tizimi ham mahsulotni ko'paytirishda muhim o'rin o'zida egadir. Soliq tizimining qulay va arzon bo'lishi, shuningdek, sifatli mahsulotlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan qurilishlar va materiallar import qilishga bo'lgan kerakni engillashadi.
   
4. 
   Innovatsiyalar: Yangi innovatsiyalar va texnologiyalar ishlab chiqarish jarayonini avtomatlashtirishga va sifatni oshirishga imkon beradi. Bu esa mahsulotning sifatini yuqori darajada ta'minlashga imkon beradi.
   
5. 
   Kafolatlar: Mahsulotning sifati va tayyorlash jarayoni kafolatlanishi zarurdir. Kafolatlar xaridorga ishonchli va sifatli mahsulot taqdim etishni ta'minlaydi va shuningdek, sotuv miqdorini ham oshirishga imkon beradi.
   
6. 
   Export imkoniyatlari: O'zbekistonda ishlab chiqarilgan yalpi ichki mahsulotlar export qilinishi ham muhimdir. Exportning ko'payishi, esa mahsulotni ko'paytirishga imkon beradi.
   

7. 
   Investitsiyalar: Mahsulotni ko'paytirish uchun zarur bo'lgan investitsiyalar jalb etilishi kerak. Innovatsiyalar uchun investitsiyalar xalqaro tajribalar va innovatsion jarayonlardan foydalanishga imkon beradi.
   

Xulosa
Yalpi ichki mahsulotlar tizimining barqaror o'sishi O'zbekistonning iqtisodiy rivojlanishining muhim qismidir. Bu maqsadga erishish uchun suv manbalari, quyilish materiallari, transport tarmog'ini kuchaytirish, innovatsion texnologiyalarni qo'llash, tizimni integratsiyalash va xaridorni qo'llab-quvvatlash kabi chora-tadbirlar olib borilishi kerak. Bu chora-tadbirlar O'zbekiston iqtisodiyotining yanada rivojlanishiga, iste'molchilarga yuqori sifatli mahsulotlar taklif qilishiga va mahalliy iqtisodiyotni yanada kuchaytirishiga yordam berishi mumkin. Shuningdek, ichki mahsulotlar tizimini barqaror o'sishi, mamlakatdagi ishlab chiqarish va ko'proq xaridorni kamaytirishga ham yordam berishi mumkin
O'zbekistonda Yalpi ichki mahsulotlar tizimini barqaror o'sishiga qaratilayotgan chora-tadbirlar O'zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning ilgari reform dasturlarining bir qismi hisoblanadi. Bu reformalar orqali yalpi ichki mahsulotlar tizimi modernizatsiya qilinmoqda va uni integratsiyalash va takomillashtirishga harakat qilinmoqda.
Bu maqsadga erishish uchun, O'zbekiston Hukumatining qabul qilingan qonun hujjatlari bilan ichki mahsulotlar sohasidagi muammolarni yechish uchun ko'p qatlamli tizim tashkil etildi. Bu tizimning maqsadi ichki mahsulotlarni sifatliroq, arzonroq va keng tarqalgan xilma-xillikda tayyorlashni ta'minlashdir.
Bunday qilib, yuqori sifatli mahsulotlar ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan innovatsion texnologiyalar, yirik xarajatlar va zamonaviy tadbirlar taklif etilmoqda. O'zbekistonda yirik mahsulotlarni ishlab chiqarish va xaridorni kamaytirishga yordam berish maqsadida yirik investitsiya qo'shish va xususiy tadbirlar o'tkazishda ham katta qadamlar atilmoqda.
Yalpi ichki mahsulotlar tizimining modernizatsiyasi va rivojlanishi O'zbekistonda yangi ish o'rinlarini yaratish, ishlab chiqarishga boy tezligi berish va mamlakatni iqtisodiy ravishda rivojlantirishga yordam beradi. Bu esa O'zbekistonning umumiy rivojlanishining muhim ahamiyatga ega bo'lib, mamlakatning iqtisodiyotidagi o'sish va o'ziga yetishganlik darajasi bilan qo'shilishiga yordam beradi.