Yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi muvozanat va uning o’zgarishi

Yalpi talab va yalpi taklif o’rtasidagi muvozanat va uning o’zgarishi

Biz model tahlilining yakuniy bosqichiga yetdik yalpi talab)- umumiy ta'minot. Ushbu tushunchalarning mohiyatini aniqlab, yalpi talab va yalpi taklif ko'lamiga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlab, ularning o'zaro ta'sirini ko'rib chiqamiz. Shu bilan birga, biz ichkaridamiz umumiy ko'rinish iqtisodiyotda narx darajasining shakllanish mexanizmini tushunishi kerak. Bu yalpi talab va yalpi taklif o'rtasidagi o'zaro ta'sir mexanizmi. Ushbu mexanizmning tasviri rasmda keltirilgan.

• Biz model tahlilining yakuniy bosqichiga yetdik yalpi talab)- umumiy ta'minot. Ushbu tushunchalarning mohiyatini aniqlab, yalpi talab va yalpi taklif ko'lamiga ta'sir qiluvchi omillarni aniqlab, ularning o'zaro ta'sirini ko'rib chiqamiz. Shu bilan birga, biz ichkaridamiz umumiy ko'rinish iqtisodiyotda narx darajasining shakllanish mexanizmini tushunishi kerak. Bu yalpi talab va yalpi taklif o'rtasidagi o'zaro ta'sir mexanizmi. Ushbu mexanizmning tasviri rasmda keltirilgan.
• Avvalo shuni ta'kidlash kerakki, iqtisodiyotdagi narx darajasi muvozanat darajasiga, ishlab chiqarish ko'lami esa ishlab chiqarishning muvozanat darajasiga gravitatsiyalanadi. Grafik jihatdan muvozanatli narx darajasi va muvozanatli ishlab chiqarish yalpi talab egri chizig'i va yalpi taklif egri chizig'ining kesishmasida aniqlanadi. Bu vaqtda xaridorlar sotuvchilar sotishga tayyor bo'lgani kabi sotib olishga ham tayyor.

Yotiq kesmada yalpi talab va yalpi taklif muvozanatining o’zgarishi

Chizmadan ko’rinadiki, yotiq kesmada yalpi talabning o’sishiga taklif egri chizig’i bo’yicha muvozanat nuqtasining o’ng tomonga silijishi orqali javob beriladi. Ya’ni, ADidan AD2ga qadar o’sgan talab miqdori iqtisodiyotda to’liq foydalanilmayotgan ishlab chiqarish quwatlarining ishga tushirilishi orqali milliy ishlab chiqarish hajmini Qidan Q2ga qadar o’stirish orqali qondiriladi.

• Chizmadan ko’rinadiki, yotiq kesmada yalpi talabning o’sishiga taklif egri chizig’i bo’yicha muvozanat nuqtasining o’ng tomonga silijishi orqali javob beriladi. Ya’ni, ADidan AD2ga qadar o’sgan talab miqdori iqtisodiyotda to’liq foydalanilmayotgan ishlab chiqarish quwatlarining ishga tushirilishi orqali milliy ishlab chiqarish hajmini Qidan Q2ga qadar o’stirish orqali qondiriladi.

Turli o‘quv qo‘llanmalari va darsliklarda yalpi talab miqdorini aniqlash usullari va unga ta’sir etuvchi omillarni bayon etishda turli jihatdan yondashiladi. Jumladan, akademik V.Vidyapin va boshqalar umumiy tahriri ostida chop etilgan «Iqtisodiyot nazariyasi» darsligida yalpi talab iqtisodiyotning alohida sohalari sarflarining yig‘indisi sifatida ifodalanadi,ya’ni:

• Turli o‘quv qo‘llanmalari va darsliklarda yalpi talab miqdorini aniqlash usullari va unga ta’sir etuvchi omillarni bayon etishda turli jihatdan yondashiladi. Jumladan, akademik V.Vidyapin va boshqalar umumiy tahriri ostida chop etilgan «Iqtisodiyot nazariyasi» darsligida yalpi talab iqtisodiyotning alohida sohalari sarflarining yig‘indisi sifatida ifodalanadi,ya’ni:
• Yd=C+I+G+NX

Bu yerda; Yd-yalpi talab C-uy xo’jaligining iste’mol sarflari I-xususiy sektorning ivesttitsiyalari G-davlat xaridi NX- sof export

Professor V.Kamaev esa yalpi talabni real yalpi milliy mahsulot tarkibiy qismlariga bo‘lgan umumiy pul miqdori sifatida namoyon bo‘lishini hamda uni pulning miqdoriy nazariyasiga muvofiq quyidagi ko‘rinishda ifodalanishinita’kidlaydi:

• Professor V.Kamaev esa yalpi talabni real yalpi milliy mahsulot tarkibiy qismlariga bo‘lgan umumiy pul miqdori sifatida namoyon bo‘lishini hamda uni pulning miqdoriy nazariyasiga muvofiq quyidagi ko‘rinishda ifodalanishinita’kidlaydi:
• AD = M * V / P
• Bu yerda,
• AD-yalpi talab
• M-pul miqdori
• V-pulning aylanish tezligi
• P-narxing darajasi

Bundan ko‘rinadiki, V.Kamaevning fikricha yalpi talab pulning miqdori va narx darajasiga bevosita bog‘liqdir. Bu o‘rinda u sotib olinadigan tovarlar turi, miqdori va sifatini e’tibordan chetda qoldiradi.

• Bundan ko‘rinadiki, V.Kamaevning fikricha yalpi talab pulning miqdori va narx darajasiga bevosita bog‘liqdir. Bu o‘rinda u sotib olinadigan tovarlar turi, miqdori va sifatini e’tibordan chetda qoldiradi.
• Narx darajasi va talab ta’siridagi milliy ishlab chiqarish hajmi o‘rtasidagi bu teskari bog‘liqlikni quyidagi rasm orqali ifodalash mumkin).
• Agar yakka talab egri chizig‘ining pasayuvchanligi daromad va almashuv samaralarining amal qilishi bilan izohlansa, yalpi talab egri chizig‘ining pasayuvchan ko‘rinishda bo‘lishi narxlar umumiy darajasining o‘zgarishi natijasida ro‘y beruvchi foiz stavkasi samarasi, boylik samarasi va import tovarlar xaridi samarasi orqali izohlanadi.