Yangi asr universiteti

Muzaffar Sattiyev 

---

~ 397 ~ 
qo’yishda foydalanish, og’ir hayotiy vaziyatlarda oqilona yo’l tanlash ko’nikmalarining 
shakllanishi bilan belgilanadi. Ba`zi bir rus olimlari masalan, T.F.Akbashev, B.A.Klassov 
insonning ma`naviy salomatligini uch omil birligida ya`ni ijtimoiy, intelektual va reproduktiv 
sog’liq bilan to’ldiradilar. 
Ularning fikricha, intellektual sog’liq fikrlash, axborotlarni qabul qilish va uni yetkazishda 
o’z aksini topsa, ijtimoiy sog’liq, insonni ijtimoiy faolligida jamiyatda o’z o’rnini topishi, kasbiy 
kamolotida o’z ifodasini topadi. Reproduktiv sog’liq esa ota-onalar bilan bo’lgan aloqada, oilaviy 
munosabatlar, jinsiy madaniyat, farzand ko’rish va uni tarbiyalash bilan bog’liq bo’lgan holatlarda 
namoyon bo’ladi.
Salomatlik, sog’lom turmush tarzi muammosi bo’yicha shug’ullanuvchi tadqiqotchilardan 
R.Ayzman ham shaxs salomatligiga ta`sir etuvchi jarayonlarni o’rganar ekan, uning quyidagi 
darajalarini ajratib ko’rsatadi: 
– jismoniy, ya`ni genetik, biokimyoviy, metabolik, morfologik, funktsional; 
– ruhiy, ya`ni hissiy, aqliy, shaxsiy; 
– ijtimoiy-ma`naviy yoki ahloqiy. 
– Madaniyatlilik, refleksivlik, individuallik, komuntkabillik kabilar 
Inson jismoniy salomatligining asosini shaxs individual taraqqiyotining biologidasturi tashkil 
qiladi, deydi olim. Ruhiy salomatligini esa inson qalban umumiy qulaylikka ega bo’lishi, xulq-
atvorining mutanosib tarzda boshqarishi, shuningdek, ahloqiy salomatligi esa qadriyatlar tizimi, 
ijtimoiy muhitda individ xulq-atvorining barqarorlashuvi kabilarni qamrab oladi. Yuqorida 
keltirilgan tadqiqotlarda reproduktiv salomatlialohida yo’nalish sifatida o’rganilmagan bo’lsada, 
shaxs ma`naviy-ahloqiy salomatligining tarkibiy qismi sifatida tadqiq etilgan. 
 
Adabiyotlar: 
1. Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri G’ Tuzuvchi M.Mahmudov. – T.: Xalq merosi, 
1993. – 224 b. 
2.Musurmonova O. O’quvchilarning ma`naviy madaniyatini shakllantirish shakl va 
metodlari. –T.: Fan, 1995. – 108 b.
3.Yo’’ldoshev J., Hasanov S. “Avesto”da axloqiy-ta`limiy qarashlar G’Akademik 
I.O.Obidov tahriri ostida. – T.: O’qituvchi, 1992. – 29 b.