«Yangiyo‘l Poligraf Servis» Toshkent – 2013 A. S. Sagdullayev, V. A. Kostetskiy t a r I x qadimgi dunyo
Download 5.4 Kb. Pdf ko'rish
|
dam berardilar. Ketayotganlar yo‘lga dudlama baliq, XQ ]D\WXQ \RJµL PHKQDW qXUROODUL YD ]D[LUD \HONDQODU olishgan. Shuningdek, dHQJL] \RµOODULQL \D[VKL ELODdi- gan va ko‘chib ketayotganlar boradigan joylarda bo‘lib qaytgan yo‘l ko‘rsatuvchi ham ajratilardi. Jo‘nab ketish oldidan yunonlar xudolarga qurbon- OLNODU EDJµLVKODVKJDQ 2µ]ODUL ELODQ ELUJD OR\ VXUWLOJDQ qamishdan to‘qilgan savatchalarda olov ham olish- gan. 2ORY D\QL PDKDOda ular umrbod tark etgan vatan- ning bir parchasi edi. Yunonlarning Qora dengiz sohillariga joylashishi Yunon tangalari Buyuk yunon koloniyalashtirishi Yunon koloniyalarining tashkil topishi Yunonistondan ko‘chib kelgan- lar Sitsiliya oroli sohili va Apen- nin yarimoroli janubiga o‘rnash- dLODU 8ODUQLQJ PDQ]LOJRKODUL 2µUWD\HU YD Qora dHQJL] bo‘ylarida ham vujudga keldi. lari, qo‘shinlari, qonunlari va tangalari bo‘lgan. Ularda savdo-sotiq va hunarmandchilik rivojlandi. Olviya Pantikapey Xersones Kichik Osiyo ya. Milet Tir Kipr o. Krit o. Kirena $¿QD Sparta Bolqon ya. A pennin ya. Dunay Rim Sardiniya o. Korsika o. Sitsiliya o. Karfagen Vizantiya Yunon koloniyalashtirishi yo‘nalishlari 92 Deyarli barcha koloniyalar mustaqil quldorlik dav- lati bo‘lgan. Ularning aholisi Yunoniston shaharlari – polislari bilan doimiy aloqadD ERµOJDQ esa Ellada deb atashgan. Elladaga g‘alla, metallar va qullar keltirilar edi. bo‘lmagan xalqlarni shunday nom bilan atashgan. Miloddan avvalgi VIII – VI asrlarda ko‘pdan ko‘p yunon koloniyalari tashkil topdi. Bu davr tarixda Buyuk yunon koloniyalashtirishi nomini olgan. Qora dHQJL] VR- hillarida Olviya, Xersones, Pantikapey, Tanais, Fasis, Trapezund va boshqa yirik koloniyalar vujudga keldi. 2µUWD\HU dHQJL]L VRKLOODULdD \X]dDQ ]L\Rd yunon koloni- yalari tashkil topdi. Yangi mamlakatlar bilan tanishuv yunon madani- yatini boyitdi. Masalan, miloddan avvalgi VIII asrda Yunonistonda Finikiya alifbosiga asoslangan yangi \R]XY YXMXdga keldi. Alifbo 24 ta harfdan iborat bo‘lgan. Ular orasidD XQOL KDUÀDU paydo bo‘ldi. Koloniyalar va yunon shaharlari o‘rtasidagi mahsulot ayirboshlash, savdo-sotiq va hunarmandchilik ravnaq topishiga asos yaratdi. Tayanch konspekt PLO DYY ,; ± 9,,, DVUODU ± PDQ]LOJRKODUQLQJ VKDKDUdavlat (polis)larga aylanishi goplit ĺ falanga Akropol ĺ «yuqori shahar» fuqarolar ĺ meteklar ĺ qullar pedagog – «bolani yo‘ldD NX]DWLE ERUXYFKLª stillar ĺ metall tayoqcha palestra Miron – «Disk uloqtiruvchi», PROLNOHW ± ©1D\]DEDUdor» mil. avv. XII asr – doriylar Spartani bosib oldilar periyeklar ĺ ilotlar mil. avv. VIII – VI asrlar – Xersones, Pantikapey, Tanais, Fasis, TrapH]XQd koloniyalari o o o o o o o o o o o o Eslab qoling! Mil. avv. VIII – VI asrlarda ko‘pdan ko‘p yunon koloni- yalari tashkil topdi. Xersones shahridagi ibodatxona ustunlari Pantikapeydagi Xalq majlisi 93 Savol va topshiriqlar 1. Yunon shaharlari qay tariqa tashkil topdL" 2. PROLV QLPD" PROLVQLQJ Rµ]LJD [RVOLJL QLPDdD" 3. Attika aholisi qD\VL JXUXKODUJD DMUDWLOJDQ" 1LPD XFKXQ $¿QD IXqarosi bo‘lish nafaqat faxrli, balki foydali KDP ERµOJDQ" $¿QDdD ERODODUJD QLPDODU RµUJDWLOJDQ" 6. Sparta davlati qanday tashkil topgan" %X davlat aholisini qan- dD\ DWDVKJDQ" 7. Spartaliklar qanday qonunlar asosidD \DVKDJDQODU" 8. Ilotlar va pHUL\HNODU NLP" 2µ] PDYqeyiga ko‘ra nimasi bilan farqODQJDQ" 9. Yunon koloniyalashtirilishi boshlanishining sababi nimadD" 10. Nima uchun davlat koloniyalashni qo‘llab-quvvatladL" 11. Xaritadan yunon koloniyalarini ko‘rsating. $¿QDda demokratiya Demokratiyaning shakllanishi $¿QD VKDKULdD PDUND]L\ PD\- don bo‘lib, uning tevaragini turli- tuman imoratlar qurshab turgan. Maydon esa agora deb yuritilgan. U xalq yig‘ini may- doni bo‘lgan. Shahar aholisining ko‘pchiligini hunar- mandlar va savdogarlar tashkil etgan. $¿QD VKDKULda barcha erkak fuqarolar davlatni qan- day boshqarish kerakligi xususidD Rµ] ¿NUPXORKD]D larini bayon eta olar edL 8ODU \X]DJD NHOJDQ PXDP- molar va yangi qonunlarni muhokama qilish uchun har oyda to‘rt marta agorada yig‘ilardilar. Barcha qarorlar RYR] EHULVK \RµOL ELODQ qabul qilingan. Boshqaruv- ning bu shakli demokratiya deb ataladi, ya’ni bu atama «xalq hokimiyati» degan ma’noni anglatadi («demos» – xalq + «kratos» – hokimiyat). Drakont qonunlari Mil. avv. VII asrdD $¿QDQL idora qilishdD 2qsoqollar kengashi muhim ahamiyatga ega bo‘lgan. Shu kengash hokimlar va sudyalarni VD\ODJDQ 8ODU NHQJDVK D¶]RODUL VLQJDUL IDqDW $¿QD Notiqning $¿QD IXqarolari huzuridagi nutqi Eslab qoling! Qora dHQJL] VR- hillarida Olviya, Xer- sones, Pantikapey, Tanais, Fasis, Trape- zund va boshqa yirik koloniyalar vujudga keldL 2µUWD\HU den- JL]L VRKLOODULdD \X] dDQ ]L\Rd yunon ko- loniyalari tashkil topdi. $¿QD $NURpol 94 DVO]RdalaridDQ ERµOJDQ $¿QDda aholining bir qismi ]Rdagonlar (aristokratiya) mol-mulk va boylikning de- yarli hammasiga egalik qilar, boshqa bir qismi oddiy xalq-«demos» ularning foydasiga ishlashga majbur edL $\QDQ VKX QDUVD $¿QD davlati aholisi o‘rtasidagi dRLPL\ NHOLVKPRYFKLOLN YD QL]RODU VDEDEL ERµOJDQ Adolat qaror topishini xohlagan har ikkala tomon Drakont ismli hukmdorga murojaat etishadi. Ular Dra- kontdan huquq va majburiyatlar borasida hammani tenglashtiruvchi qRQXQODU \R]LVKQL LOWLPRV qilishadi. Mil. avv. 621-yilda Drakont xalq boshqaruvini bekor qilgan qRQXQODUQL \R]Ddi va amalga kiritadi. Bu qonunlar shu qadar qattiq YD D\RYVL] HdLNL D¿- naliklar ularga «siyoh qolib, qRQ ELODQ \R]LOJDQª deya ta’rif berishgan. QRQXQQL DU]LPDV darajadD EX]JDQ- lik uchun ham DUDNRQW ELWWD MD]R ± RµOLP MD]RVL EHO- gilagan. Masalan, Drakont qRQXQODULJD NRµUD Rµ]JD kishining bog‘idan olma o‘g‘irlagan odam qatl etilardi, qDU]dorlar esa qullikka mahkum qilingan. $YYDOLJD D¿QDOLNODU EX qonunlarga itoat etishgan, VRµQJUD QRUR]L ERµOD ERVKODVKJDQ YD qonunchi Dra- kontni shahardan haydab yuborishgan. Solon islohotlari $¿QD davlatida xalq DVO]Rda- lar hukumronligidDQ QRUR]L Hdi. Xalqning ahvoli tobora yomon- lashaverdi, shunda odDPODU Rµ] KDq-huquqlari uchun kurashga bel bog‘ladilar. Tayoqlar, tosh va metall qurollardan foydalangan qashshoqODU ]Rdagonlar- ning uy-qo‘rg‘onlariga hamla qila boshladilar. Xalq ]Rdagonlarga qarshi qRµ]JµRORQ NRµWDUdL 2µ] \HUL YD MR- nidDQ [DYRWLUODQJDQ ]Rdagonlar yon berishga va xalq talablarining bir qismini bajarishga majbur bo‘lishadi. 2µWD ELOLPdon va tajribali Solon dHJDQ ]Rdagon, xalqqa yon berishning qattiq tarafdori bo‘lgan. So- ORQ DVO]Rdalarga shunday degan: «Yunoniston- ning ko‘pgina shaharlarida bo‘ldim, xalq zodagon- Qarzrdor yunonlarning Solon islohotlaridan keyin qullikdan qaytishlari Drakont qonunlariga binoan qatl jazosi Eslab qoling! $¿QDQLQJ DKROLVL aristokratiya va demos nomli ikki qismga bo‘lingan. 95 larga qarshi chiqayotganini o‘z ko‘zim bilan ko‘rdim. Kambag‘allarga qullar kelib qo‘shilmasdan turib, xalq talablarining bir qismini bajarish kerak». Zodagonlar Solonga ishonishdL YD XQL $¿QD KXNP- dori etib saylashdi. Mil. avv. 594-yilda Solon davlat- ni idora qilishning oldLQJL WL]LPLQL Rµ]JDUWLUdi. Avvalgi boshqDUXY WL]LPL ± aristokratiya DVO]Rdalar hokimiyati) ni Solon demokratiya (xalq hokimiyati)ga almashtirdi. Davlatni boshqarishda faqat erkak fuqarolar ishtirok eta olardi. Ayollar va chet elliklar (ularni meteklar dey- ishgan) qabul qilinayotgan qonunlar muhokamasida YD RYR] EHULVKda ishtirok eta olmasdilar. 6RORQQLQJ WDNOL¿ ELODQ dehqonlarning qDU]ODUL YD TDU]GRUODUQL qul qilish EHNRU TLOLQDGL 6RORQ DVO]Rdalar- ni xafa qilishni istamas, faqat xalq qRµ]JµRORQODULQLQJ oldini olishga intilardi. Davlat boshqaruvidagi islohot- lar Xalq majlisi faoliyati tiklanishi va nasl-nasabidan qDW¶L QD]DU D¿QDOLNODU XFKXQ davlat mansablarini egal- ODVK LPNRQL\DWLQL NRµ]da tutar edi. Solon islohotlaridan keyin Attika aholisi fuqarolar va chet eldan keltirilgan qullarga ajratiladigan bo‘ldi. O‘zingizni sinang! Aristokratiya – ... Meteklar – ... Islohotlar – ... $¿QDda demokratiya ravnaqi Erkak jinsiga mansub barcha fuqa- rolar 20 yoshdan boshlab Xalq maj- lisida ishtirok etardilar. Xalq majli- sining katta qismi badavlat bo‘lmagan hunarmandlar, savdogarlar, yollanib ishlochilar, dehqonlardan iborat bo‘lgan. Xalq majlisida omma uchun foydali qarorlar qabul qilingan. Navbatdagi majlis bo‘ladigan kun oldindan e’lon qilinardi. Majlis ertalab barvaqt tayinlanar, negaki Eslab qoling! Mil. avv. 594- yil- da Solon davlatni idora qilishning ol- dingi, aristokratiya WL]LPLQL demokrati- yaga almashtirdi. Xalq majlisi p Strateg p Beshyuzlar kengashi p Xalq sudi 6RORQ ± $¿QD KXNPdori 96 mehnatkash odamlar kundX] NXQL PDMlisga kela olish- masdi. QRULQQL WRµ\JµD]LVKJD \HJXOLN LVKODE WRpish ke- rak edi. $¿QDda mansabdor shaxslar Xalq majlisi tomoni- dan muayyan muddatga saylanib, majlisga hisobot berishgan. Mabodo mansabdRU VKD[V Rµ] PDMEXUL\DW- lari ijrosini uddalay olmasa, Xalq majlisi bu odamni muddatidan oldLQ ODYR]LPLdan bo‘shatgan. Xalq majlisi yangi qonunlarni tasdiqlar, eski qo- nunlarni bekor qilar, boshqa qarorlar, masalan, yan- gi inshootlar qurilishiga, armiyaga va boshqalarga mablag‘ ajratish to‘g‘risida qaror qabul qilar edi. Har yili saylanadigan Beshyuzlar kengashi kunda- lik joriy masalalarni hal qilardL %HVK\X]ODU NHQJDVKL ga strateg rahbarlik qilgan. Kengash qarorlari Xalq majlisida tasdiqlangan. Xalq sudi KDP $¿QDda muhim davlat organi bo‘lgan. 30 yoshga to‘lgan fuqarolar uning faoliyatida ishtirok etar edilar. SuddD D\EODQXYFKL VKD[V Rµ]LQL Rµ]L KLPR\D qLOD ELOLVKL \RNL FKLUR\OL VRµ]OD\ RODdigan va qonunlarni biladigan odamni yollashi kerak bo‘lgan. Perikl asri Miloddan avvalgi 443–429-yil- larda PDURWDED VWUDWHJ ODYR]L- miga saylangan Perikl hukmronligi davridD $¿QD HQJ qudratli davlatga aylandi va mam- lakatda demokratiya ravnaq topdi. Bu davr shuning uchun ham «Perikl asri» deb atalgan. Ajoyib yunon \R]XYFKLODUL ROLPODUL YD UDVVRPODUL Periklning do‘stlari bo‘lishgan. Perikl tarixchi Gerodot, haykaltarosh Fidiy bilan do‘st tutingan edi. PHULNO NDWWD REURµ YD QXIX]JD ega bo‘lgan. U umuman xalqQL Rµ]LJD NHUDNOL qaror qabul qilishga majbur qilmagan, balki ishontirish kuchiga tayanib ish yuritgan. PHULNO Rµ]LQLQJ VL\RVL\ PX[ROLÀDUL YD XQLQJ [DWWLKDUDNDWODULQL WDQqid qilgan kishilarni ta’qib etmagan. Beshyuzlar kengashining yig‘ilishi Xalq majlisi 97 Perikl Xalq majlisidDJL ODYR]LPODUJD LVK KDqi to‘lashni joriy qildi. Perikl hukmronligi davridD $¿QDda katta qurilish ishlari amalga oshirildi. Perikl Akropolda qurilgan mashhur inshoot Parfenon ± LORKD $¿QD LER- datxonasining tashabbuskori bo‘lgan. Mil. avv. V asrining ikkinchi yarmida SpDUWD $¿QDQLQJ asosiy raqibiga aylandi. Shaharni xavf-xatardan asrash uchun PHULNO $¿QDdan to Pirey dHQJL] EDQdargohigacha mudofaa devorlari qurish to‘g‘risida buyruq berdi. Periklning faoliyati badavlat shaharliklarga yoq- masdL X ]Rdagonlarning hamlalarini qaytarib turgan. Vaboga chalingan Perikl vafot etganidan keyin u joriy etgan ko‘pgina yangiliklar bekor qilingan. O‘zingizni sinang! Beshyuzlar kengashi – ... Strateg – ... Perikl – ... Parfenon – ... Tayanch konspekt agora – xalq yig‘ilishlari uchun maydon demokratiya – xalq hokimiyati aristokratlar ĺ demos mil. avv. 621-yil – Drakont qonunlari mil. avv. 594-yil – Solon islohotlari mil. avv. 443– 429-yillar – Perikl 15 marta VWUDWHJ ODYR]LPLJD qayta saylangan PDUIHQRQ ± LORKD $¿QD LERdatxonasi o o o o o o o Savol va topshiriqlar 1. XaritadDQ $¿QD davlatini ko‘rsating va uni tasvirlab bering. 2. DHPRNUDWL\D QLPD" $¿QDda demokratiya qaysi shaklda na- moyon bo‘ldL" 6RORQ LVORKRWODUL RµWND]LOJDQdan keyin aholi turmushida qan- GD\ Rµ]JDULVKODU ERµOGL" 6RORQ LVORKRWODUL ERµ\LFKD $¿QD davlat boshqaruvining asosiy organlarini sanab bering. 5. «PHULNO DVULª GHJDQGD QLPDQL WXVKXQDVL]" $¿QDOLNODU KRPL\VL ± LORKD $¿QD PHULNO ± $¿QD strategi Eslab qoling! Mil. avv. 443 – 429-yil- larda 15 marotaba stra- WHJ ODYR]LPLJD VD\ODQJDQ Perikl davridD $¿QD HQJ qudratli davlat bo‘ldi, mamlakatda demokra- tiya ravnaq topdi. 7 – Tarix, 6-sinf. 98 27-§. Yunon-fors urushlari Yunon-fors urushlarinig sabablari Miloddan avvalgi V asr boshlarida Yunonistonga forslar tahdid sola boshladi. Doro I hukmronlik qilayot- gan Fors davlati yangi-yangi mamlakatlarni bosib olishga intilgan. Forslarning Yunonistonga harbiy yur- ishlari yunon-fors urushlari nomini olgan bo‘lib, ular miloddan avvalgi 490-yildan boshlanib, mil. avv. 449-yilga qadar davom etgan. Yunonistonning barcha shaharlarida fors elchilari paydo bo‘lib, ular: «Bizning hukmdorimiz, buyuk sha- hanshoh Doro, kunchiqardan kunbotargacha barcha mamlakatlarning birdan-bir egasi sizdan yer va suv talab qilmoqdadir», deb baralla aytishardi. Yunonistondagi ayrim shaharlar aholisi forslarga qarshilik ko‘rsatishning sira iloji yo‘q deb hisoblab, shahanshoh Doro I ning shartlarini qabul qLOLVKJD UR]L edilar. $¿QD YD 6parta bosqinchilarga itoat etmaslikka ahd qildL )RUV HOFKLODUL $¿QDJD NHOJDQda, shahar DKROLVL JµD]DEdan ularni o‘ldirib, qoyadan tashlab yubordilar. Elchilarni chuqur quduqqa tashlab yubor- gan spDUWDOLNODU HVD ]DKDU[DQda bilan: «Yetarlicha suvni ham, yerni ham quduq tubidan topasiz-da!» deyishgan ekan. Mil. avv. VI asr oxirida )RUV VKRKL .LFKLN 2VL\R- dagi yunon shahar-davlatlarini bosib oldL $¿QD KXNP dori yunon polislariga yordam qRµOLQL FKRµ]di. Bundan JµD]DEODQJDQ DRUR , $¿QDdan shafqDWVL] qasos olish- ga ahd qildi. Marafon jangi Miloddan avvalgi 490-yilning sentabridD IRUV KDUEL\ ÀRWL (JH\ dHQJL]LQL NHVLE RµWdi va Attika sohiliga langar tashla- di. Forslarning kemalari beso‘naqay va burilishi qiyin edi. Marafon tekisligida o‘q-yoylar bilan qurollangan fors suvoriylari kemadan tusha boshladilar. Bu teki- Yunoniston qirg‘oqlaridagi fors kemalari Fors jangchilari 99 slik otliq lashkar harakatlanishi uchun qulay edi, for- slar aynan shu yerda jang olib borishga qaror qilishdi. Yunonlar forslarga qaraganda kam sonli edi, shuning uchun ular fors suvoriylari yetib borolmaydigan qoya- larga o‘rnashib oldilar. Yunon lashkari forslarni Attika ichkarisiga bo- radigan yo‘llardan to‘sib qo‘ydi. Ammo ular ochiq jangga kirishdan cho‘chir edilar. Bir hafta o‘tdi. Fors- lar ayyorlik qilishdi. Tunda ular otliq qo‘shinlarni ke- malarga yukladilar, Attikani aylanib o‘tib, kutilmagan ]DUED ELODQ $¿QDQL ERVLE ROLVKJD qaror qildilar. Yunon qo‘shinlariga sarkardalik qilgan Miltiad ertalab bo‘lib o‘tgan voqeadan xabar topganidan so‘ng Marafon tekisligida qolgan fors qo‘shinlarini tor-mor qilishga ahd qildi. Yunon piyoda jangchilari falanga bo‘lib saf- JD WL]LOdilar. Forslar uning o‘rtasini yorib o‘tdilar. Biroq yunon falangalarining ikkala chekkasida joylashgan kuchli qo‘shinlar forslarni tumtaraqay qochishga maj- bur qildi. Ayni paytda yunonlar tekislikda qolgan fors qo‘shinlarining orqasidan ichkariga kirib boradilar. Asir tushishdDQ FKRµFKLJDQ IRUVODU Rµ] NHPDODULJD qa- rab chekinishga tutindilar. Yunonlar hal qiluvchi jang- Eslab qoling! Forslar va yunon- larning Marafon jangi mil. avv. 490-yilda bo‘lib, yunonlar g‘alabasi bilan tugagan. Marafon tekisligidagi jang sxemasi Yunon-fors urushlari Fors jangchilari. Tekis yuzaga ishlangan bo‘rtma haykallar Gellespont $¿QD Eritreya Marafon mill. avv. 490-y. Salamin mill. avv. 480-y. Mil. avv. 490-yilda forslar yurushi yo‘nalishi. Mil. avv. 480-yilda fors armiyasi yo‘nalishi Mil. avv. 480-yilda IRUV ÀRWL \RµQDOLVKL Plateya mill. avv. 479-y. <8121,6721 Kichik 2VL\R Fermopil mil. avv. 480-y. 100 da forslarning yettita kemasini egallab oldilar. Forslar- ning qolgan qo‘shinlarini esa tor-mor etdilar. Miltiadning buyrug‘iga ko‘ra bir jangchi forslar us- tidan qR]RQLOJDQ JµDODED KDqidD [DEDUQL \HWND]LVK XFKXQ $¿QD VKDKULJD qarab yugurdi. Naq 42 kilometr yo‘lni chopLE RµWJDQ MDQJFKL ©*µDODED *µDODED ª deb VKX ]DKRWL \XUDqi yorilib, jon bergan. Keyinchalik olis masofaga yugurish Marafon yugurishi deb atala bosh- landi. Fermopil jangi Yangi urushga tayyorgarlik ketayotgan paytda Doro I vafot etdi. Qo‘shinlarni Yunonistonga uning o‘g‘li Kserks boshlab keldi. Forslarning qo‘shinlari turli-tuman qabilalardan tashkil topgan, qurol-aslaha va jang qilish usullari bir xil emasdi. Mil. avv. 480 - yilda Kserks qo‘shinlari Gellespont ERµJµR]LJD \HWLE NHOdi. Podsho buyrug‘i bilan bir kilo- metrdDQ X]XQ NRµprik qurildi. Yunoniston sarhadiga kelib tushgan Kserks lashkari shimoliy Yunonistonni bosib ola boshladi. Tog‘lardagi Fermopil darasi Yunoniston shi- molidan janubiga olib boradigan birdan-bir yo‘l edi. Yunonlar o‘sha joyda pistirma qo‘yishga qaror qilishdi, ammo forslarga tog‘lar orqali yo‘lni ko‘rsatib bergan bir sotqin chiqib qoldi. Yunonlar qo‘shiniga Sparta pod- shosi Leonid boshchilik qilgan. U 300 spartalikdan boshqa barcha yunon jangchilariga chekinishni buyur- gan. Sparta qonunlariga ko‘ra, spartalik askarlar jang maydonidan chekinishi mumkin emas edi. Ularning barchasi qahramonlarcha halok bo‘ldi. Ushbu voqea «Uch yuz spartaliklar jasorati», deb tarixda mash- hur bo‘lib qolgan. Fermopil jangidan keyin Kserks qRµVKLQODUL 2µUWD Salamin jangi Harbiy dHQJL] qo‘shini qo‘mondoni Femistoklning maslahati bilan yunonlar 200 ta harbiy kema – triyeralar qurishdi. Eslab qoling! Fermopil jangi mil. avv. 480-yil- da bo‘lib o‘tgan. Fermopil jangi Leonid – Sparta podshosi 101 Bu harbiy kemalar qoyalar orasidDQ YD VD\R] MR\ODUdan RVRQ VX]LE RµWDU RµVKD dDYU XFKXQ NDWWD WH]OLNda – soatiga NLORPHWU WH]OLNdD VX]D ROJDQ Hal qiluvchi dHQJL] MDQJL miloddan avval- gi 480-yilda tor Salamin bo‘g‘ozida bo‘lib o‘tdi. Yunon dDYODWODULQLQJ ELUODVKJDQ ÀRWL IRUVODUQLQJ KDUEL\ ÀRWLdan kuchli bo‘lgan. Yengilganidan keyin Kserks ÀRWQLQJ qoldiqlari bilan Yunonistonni tark etishga ma- jbur bo‘ldi. Miloddan avvalgi 479- yilda IRUVODU WDJµLQ $¿- nani bosib olishga urinib ko‘radilar. Biroq yunonlar- ning birlashgan lashkari Plateya shahri yaqinida fors qo‘shinlarini tor-mor etdi. Bu yunon-fors urushlaridagi yirik jang bo‘lgan )RUV VKRKL ELODQ WX]LOJDQ VKDUW- QRPDJD PXYR¿q, X .LFKLN 2VL\Rdagi barcha yunon polislari – shaharlarning mustaqilligini e’tirof etib, yunonlarga qarshi harbiy harakat olib bormaslikka va’da bergan. Shunday qilib, yunon shaharlari ko‘pchiligining ELUOLJL YD R]Rdlik uchun jang qilgan yunonlarning qahramonligi nihoyatda kuchli raqib ustidan g‘alaba qR]RQLVKJD LPNRQ EHUdi. 40 yildan ko‘proq davom et- gan yunon-fors urushlari yunonlarning to‘liq g‘alabasi bilan yakunlandi. O‘zingizni sinang! Mil. avv. 490-yil – ... Mil. avv. 480-yil – ... Mil. avv. 479-yil – ... Tayanch konspekt mil. avv. 490 – 449-yillar – yunon-fors urushlari mil. avv. 490-yil – Marafon jangi mil. avv. 480-yil – FermopLO MDQJL ± XFK \X] Vpartalik jasorati mil. avv. 480-yil – Salamin jangi mil. avv. 479-yil – Plateya jangi – yunonlar g‘alabasi o o o o o Eslab qoling! Eslab qoling! Mil. avv. 479- yilda forslar yana $¿QDQL ERVLE ROLVK- ga urinib ko‘radilar. Yunonlarning bir- lashgan lashkari Plateya shahri yaqi- nida fors qo‘shin- larini tor-mor etdi. Salamin ERµJµR]Ldagi jang mil. avv. 480- yil- da bo‘lib o‘tdi. Salamin jangidagi yunonlar kemasi 102 Savol va topshiriqlar 1. Forslarning Yunonistonga bostirib kirishi sabablarini aytib bering. 2. Xaritadan forslar Yunoniston ustiga yurishlarining asosiy yo‘nalishlarini ko‘rsating. 3. Marafon jangi qatnashchisi (forslar yoki yunonlar armiyasi jangchisi) nomidDQ KLNR\D WX]LQJ 4. Salamin jangining borishi va yakuni haqida gaprib bering. 5. Salamin orolida Fors dDYODWL ÀRWL PDJµOXEL\DWLQLQJ DVRVL\ sabablarini ayting. 28-§. Yunonistonning Makedoniya tomonidan bosib olinishi Yunoniston mag‘lubiyatining sabablari Yunonlar bir-birlari bilan urusha- yotgan paytda Makedoniya podshosi Filipp II Elladani bosib olish maqsadida jang taktikasini takomillashtirdi va qo‘shin yig‘di. Uning qo‘shinlari suvoriylar va piyodalardan tashkil topgan. Piyoda qo‘shinlar 16 qatordan iborat falangada VDÀDQDUdi. Falanganing oltinchi qatoridDJL QD\]D ELULQFKL qa- tordDJL MDQJFKLQL PXKRID]D HWDUdi. Jang paytida butun IDODQJD ]LUKODQJDQ WHPLU PD[OXqotga o‘xshab qolar edi. Falanga qanotlarini otliqlar himoya qilardilar. Yunonlar, Filipp II tartib o‘rnatadi va polislar o‘rtasida tinchlikni barqarorlashtiradi, deb umid qilar edi. Faqat mashhur notiq Demosfen Ellada shaharla- ULQL NH]LE XODUQLQJ DKROLVLQL ELUODVKLVK YD PDNHdonlar- ga qarshi kurashishga da’vat etadi. Fiva shahri aholisi esa Filipp II qo‘shinlariga qDUVKL $¿QD VKDKDUODUL LWWLIR- qiga qo‘shiladi. Xeroneya ostonasidagi jang Demosfen Filipp II ni istilochi sifatida baholashni davom ettiradi va yunon davlatlari boshliqlarini dushmanga qarshi kurashish uchun hamjihat bo‘lishga da’vat qila- di. Demosfen yunon shahar-davlatlari hukmdorlari- ning bir qismini ishontirish va ko‘ndirishga erishadi, ular Demosfen o‘smirligi- danoq notiq bo‘lishni orzu qilardi. Lekin u juda past ovozda ga- pirar va duduqlanar- di. Ovozi balandligini oshirishni mashq qilar- kan, u dengiz shovqi- nidan balandroq baqi- rishga harakat qilar edi. 103 bir ittifoqqa uyushadilar. Qattiq qarshilik ko‘rsatilishiga qaramasdan, Filipp II yunon shaharlarini birma-bir ]DEW HWD ERVKODdi. Miloddan avvalgi 338- yil 2- av- gustda yunonlar va makedonlarning asosiy kuchlari Xeroneya shahri yaqinidagi Beotiyada to‘qnashadilar. Qo‘shinlar son jihatdan teng edi. Ammo yunonlar qarshisida Makedoniyaning erkin fuqarolaridDQ WX]LO- gan yaxshi harbiy ta’lim ko‘rgan lashkarlari turar edi. Yunonlarning qo‘shinlari esa ma’lum haq HYD]LJD MDQJ qiluvchi yollanma askarlar va fuqarolarning harbiy ta’lim ko‘rmagan jangchilaridan iborat bo’lgan. Qattiq MDQJ X]Rq davom etadi. Harbiy hiyla qo‘lla- gan yunonlar ustunlikni qo‘lga oladilar. Make- donlar chekina boshlaydilar. G‘alaba qilayotga- niga ishona boshlagan yunonlar ularni quvishga tushadilar. Yunonlarning qo‘shinlari shunda ikki bo‘lakka ajraladi. Ana shu bo‘laklardan biriga Filipp II ning o‘g‘li Aleksandr qo‘mondonlik qilayotgan suvoriy qo‘shinlar qaqshatqich ]DUED EHUDdi. Yunon qo‘shinlari chekina bosh- laydi va tor-mor etiladi. Jangda yunonlar- ning aksariyati halok bo‘lgan. Xeroneya osto- nasidagi jangdan so‘ng mag‘lubiyat oqibatida Yunoniston Makedoniyaga qaram bo‘lib qoldi. Yunoniston Makedoniya tarkibida «Yunonlar ozodligi Xeroneya osto- Xeroneya osto- nasida halok bo‘lganlar bilan birga- likda dafn qilindi», degan edi De- mosfen. Bu mag‘lubiyatdan keyin Yunoniston aholisi Rµ] qismatini qo‘rquv og‘ushida kutib turishgan. Biroq Filipp ,, Rµ]LQL \XQRQODU podshosi deb e’lon qilmaydi. Filipp II yunonlar bilan birlashib, forslarga qarshi ittifoq WX]DdL 8 Rµ]LQL ELUODVKJDQ qo‘shinlar bosh qo‘mondoni deb e’lon qiladi. Yunon shaharlariga esa Filipp ,, R]Rd HNDQOLNODULQL YD Rµ] davlatining keyingi taqdiri xususida ELUELUODUL ELODQ VKDUWQRPD WX]LVKODUL OR]LP HNDQOLJLQL e’lon qiladi. Eslab qoling! Falanga – piyoda- larning 16 qator bo‘lib ]LFK MR\ODVKXYL Filipp II piyodalari Eslab qoling! Makedoniya Yuno- nistonni mil. avv. 338-yili Xeroneya yaqinidagi jangdan so‘ng bosib oldi. 104 Miloddan avvalgi 337-yilda Spartadan tashqari barcha yunon shahar-davlatlarining vakillari Korinf- ga yig‘ildilar va Makedoniya hokimiyati ostida yunon davlatlari ittifoqLQL WX]dilar. Ular murosada tinch-totuv \DVKDVK Rµ]DUR XUXVKODU ROLE ERUPDVOLN YD ELUELULQLQJ ichki ishlariga aralashmaslik to‘g‘risida shartlashadi- ODU %DUFKD L[WLORÀDUQL \XQRQ VKDKDUdavlatlari ken- JDVKL KDO HWLVKL OR]LPOLJL QD]DUda tutilgan edi. Fors davlatini bosib olishini rejalashtirgan qo‘shin- ODU DVRVLQL uchun bahona ham o‘ylab topadi: yunon-fors urushlari davridD \HWND]LOJDQ ]DUDU XFKXQ qasos olish va shoh Kserks Eronga olib ketgan yunon xudolari haykallarini asirlikdan qutqDULVK Biroq Fillip II forslarga qarshi yurishini amalga oshi- ra olmadi. U miloddan avvalgi 336-yilda Rµ] VDUR\ a’yonlari tomonidan xoinlarcha o‘ldirilgan. Uning o‘g‘li Makedoniyalik Aleksandr hukmdor bo‘ldi. Tayanch konspekt Makedoniya podshosi Fillip II mil. avv. 338-yil – Xeroneya jangi mil. avv. 337-yil – Korinf ittifoqining vuludga kelishi EDUFKD NHOLVKPRYFKLOLN YD QL]RODUQL \XQRQ VKDKDU davlatlari kengashi hal qilishi mil. avv. 336-yil – Fillip II o‘ldirildL ĺ $OHNVDQdr o o o o o Savol va topshiriqlar 6L]QLQJFKD QLPD XFKXQ \XQRQODU Rµ] PDPODNDWL PXVWDqilligini saqlab qola olmadLODU" 2. Demosfenning Ellada aholisi oldidDJL [L]PDWODUL QLPDdD" 3. Xaritadan Filipp II ning yurishlari yo‘nalishlarini ko‘rsating. 4. Makedonlar qo‘shinlari yunonlarnikidan nimasi bilan farqlan- JDQ" 5. Yunonistonning bosib olinishi qachon va qaysi jangda ro‘y berdL" 6. Filipp II Yunonistonni bosib olganidan keyin yunon shahar- larining boshqaruvida qandD\ Rµ]JDULVKODU ERµOdL" Filipp II Eslab qoling! Miloddan av- valgi 337-yilda Spartadan tashqari barcha yunon sha- har-davlatlarining vakillari Korinfga yig‘ildilar va Make- doniya hokimiyati ostida yunon dav- latlari ittifoqLQL WX]- dilar. 105 29 – 30- §§. Qadimgi Yunoniston madaniyati Fuqaro tarbiyasi Bolalikdan yunonlar miyasiga ja- moat ishlari shaxsiy yumushlardan ustuvor ekanligi to‘g‘risidagi dunyo- qarash shakllantirilgan. Maktablar faol fuqarolar, dDYODW KLPR\DFKLODULQL WDUEL\DODVKL OR]LP Hdi. Sportni ULYRMODQWLULOLVK YD 2OLPpiya o‘yinlariga yalpi qL]Lqish KDP VKXQJD [L]PDW qilgan. Bolalikdanoq o‘g‘il bolalar- ga she’riyat va musiqaga muhabbat hissi singdirilardi. Arslonni yenggan Gerakl KD\NDOLJD QD]DU WDVK- OD\PL] Qadimgi yunon haykaltaroshi Geraklni barvasta pahlavon sifatidD WDVYLUODJDQ 2Uqa oyo- qlarida turib olgan bahaybat arslon esa Geraklning yelkasidan ham kelmaydi. Ammo nega Gerakl libos- VL] WDVYLUODQJDQ" %X qadimgi yunon tasviriy san’atining Rµ]LJD [RV MLKDWODULdan biridLU +D\NDOWDURVK QD]DULda Geraklning kuch-qudratini ko‘rsatish muhim bo’lgan. Bordi-yu haykaltarosh bahodirni kiyimda tasvirlasa, uning arslonni yengayotgan mushak va changallari- dagi kuchni ko‘rmagan, qudratli, mashq ko‘rgan tana- VL JRµ]DOOLJLQL KLV HWPDJDQ ERµODUdik. Umumiy ta’limdan tashqari, yigitlar ikki yil, harbiy ta’lim ham olishgan. Birinchi yili ular uylarida yashar va safda yurish, qurol taqib yurish, ochlik va sovuqqa chidamli bo‘lishni o‘rganishardi. Ikkinchi yili esa ayrim- lari Attika chegara qal’alarida KDUEL\ [L]PDWQL RµWDVK va boshqalari Pirey portida dHQJL]FKLOLN VDQ¶DWL DVRV larini o‘rganishar edi. Mamlakatni mudofaa qLOLVK ]DUXUDWL \X]DJD NHO- gan taqdirda 30 yoshga to‘lmagan erkaklarning bar- chasi qurol-yarog‘lari va harbiy kiyim-kechaklari bilan NRµULNND \HWLE NHOLVKL VKDUW ERµOJDQ 6RµQJUD XODU Rµ] [X- dolari, jonajon kulbasi va mamlakati uchun janglarga kirishgan. Vatanga muhabbat har bir fuqDURQLQJ ¿doyi- ligi va jasorati hisoblangan. Geraklning sher bilan jangi Ta’lim jarayoni 106 Yunonlarga yuksak vatanparvarlik hissi mavjud bo‘lib, Vatan himoyasi yo‘lida halok bo‘lganlar qahra- monlar deb e’lon qilinar edi. Qahramonlar dafn etilgan joylarga qurbonliklar bag‘ishlangan. Olimpiya o‘yinlari Sport barcha yunonlar uchun sevimli mashg‘ulot bo‘lgan edi. Miloddan avvalgi 776-yilda LON ERU RµWND]LOJDQ 2OLPpiya o‘yinlari turli-tuman sport musobaqalari orasida eng asosiysi hisoblangan. Ana shu sanadan boshlab har to‘rt yildD ELU PDUWD 2OLPp tog‘ida muqaddas olov Quyosh nurlaridan yondirilar, sakrash, disk uloqWLULVK QD\]D XORqtirish, yugurish va kurashdDQ LERUDW ERµOJDQ 2WFKRparda esa aravalarda va otlarda poyga uyushtirilar edL 2damlar va sport- FKLODU 2OLPpiyaga eson-omon yetib kelishlari uchun Rµ\LQODU RµWND]LOD\RWJDQ paytda urushlar to‘xtatilgan. YunonistondDJL 2OLPpL\D Rµ\LQODUL 2OLPp xudosi Zevs VKDUD¿JD EDJµLVKODE RµWND]LOJDQ $IVRQDODUJD NRµUD 2OLPpiya o‘yinlari asoschisi Gerakl hisoblangan. 2OLPpiya o‘yinlarida faqat jinoyat sodir etmagan, sha’niga dRJµ WXVKLUPDJDQ R]Rd yunon ishtirok eti- shi mumkin bo‘lgan. Musobaqalarda uch karra g‘alaba qR]RQJDQ VpRUWFKL 2OLPp tog‘idD Rµ] KD\NDOLQL o‘rnattirishga haqli bo‘lgan. Yunonlar yil hisobini ham 2OLPpiya o‘yinlariga qarab yuritganlar. G‘oliblar muqaddDV ]D\WXQ daraxti novdalaridan to‘qilgan gulchambar bilan taqdLUODQJDQ $\ROODU 2OLP piya o‘yinlarida ishtirok eta olmasdi. Ayollar o‘yinlar paytidD KDWWR 2OLPp tog‘i yaqiniga ham kela olmas- dilar. Ayollar uchun yugurish bo‘yicha alohida mu- sobaqDODU RµWND]LOJDQ Xristian dini tarqalishi natijasida xudo Zevs VKDUD¿JD EDJµLVODQJDQ 2OLPSL\D Rµ\LQODUL PDQ TLOL- nadi. Milodiy 394-yilda sodLU ERµOJDQ ]LO]LOD Rqibatida Eslab qoling! ,ON 2OLPpiya o‘yin- lari mil. avv. 776- yildan mil. 394- yil- ga qadDU RµWND]LOJDQ 1896- yilda 2OLP piya o‘yinlari qayta WLNODQLE KR]LUJL NXQ- ga qadar davom etib kelmoqda. Olimpiya o‘yinlari- dagi yugurish musobaqasi. Idishga chizilgan rasm Olimpiya o‘yingohiga kirish 107 2OLPpiya o‘yin maydoni vayron bo‘lib, qadLPJL 2OLP piya o‘yinlaULQL RµWND]LVK EXWXQOD\ WRµ[WDE qoldi. Nihoyat, 1896- yilda 2OLPpiya o‘yinlari qayta tiklandL 2OLP piya o‘yinlari ochiladigan kunda qadimgi mash’ala yoqish odDWL KR]LUJDFKD VDqlanib qolgan. Quyosh nurlaridan yondLULOJDQ PDVK¶DOD 2OLPpiya musobaqa- ODUL RµWND]LODdigan joyga keltiriladi. Gomerning «Iliada» va «Odisseya» dostonlari Miloddan avvalgi 1200- yil- da \XQRQODU .LFKLN 2VL\Rda joylashgan Troyaga yurish qilishgan. Ular mo‘l-ko‘l o‘lja ilinjida urush boshlagan- lar. Biroq yunon rivoyatlari boshqa bir sababni ham bayon qiladi. Eng chiroyli ayol Sparta podshosining UD¿qasi Sohibjamol Yelena edi. Troya podshosi o‘g‘li Paris Sparta podshosinikiga keladi va Sohibjamol Yelenani Troyaga o‘g‘irlab ketadi. Voqeadan xabar topgan Sparta podshosi Parisdan qasos olishga ahd qiladi va barcha spartaliklarni Troya bilan urushga chaqiradi. Yunonlar to‘qqiz yil Troyani behudaga qa- mal qiladilar. «Iliada» nomli mashhur yunon dostoni ana shu urushning oxirgi o‘ninchi yili haqida hikoya qiladi. Odisseyning maslahati bilan yunonlar ayyorlikni ishga soladilar: ichi bo‘m-bo‘sh ulkan yog‘och ot yasasha- di. Ana shu yog‘och ot ichiga yunon qo‘shinlarining bir qismi yashiringan, qo‘shinning boshqa bir qismi esa yaqindagi orollardan biriga o‘rnashib olgan edi. Troyaliklar yunonlar qamal qilishni to‘xtatishdi va 7UR\D KRPL\VL $¿QD Palladaga xush kelishi uchun biz- ga ot sovg‘a qilibdi, degan xulosaga kelib, yo‘g‘och otni shaharga olib kiradilar. Kechasi otning ichidan chiqqan jangchilar dar- vozalarni ochadilar va Troya bosib olinadi. +R]LUJL tillarda «Troya otiª LERUDVL [RVL\DWVL] VRYJµDVDORP ma’nosini anglatadi. «Iliada» dostonining bosh qahramoni Axilles- dLU 2µJµOLQLQJ PDQJX EDUKD\RW ERµOLVhini istagan ona Bokschi haykali. Olimpiya o‘yinlari g‘olibi Eslab qoling! Milodiy 394- yil- da qadLPJL 2OLPpiya Rµ\LQODULQL RµWND]LVK butunlay to‘xtab qol- di. Nihoyat,1896-yil- GD 2OLPSL\D Rµ\LQODUL qayta tiklandi. Gomer – qadimgi yunon shoiri 108 chaqalog‘ini Stiks daryosiga botirib oladi. Ayni payt- da Axillesning onasi ushlagan tovoniga suv tegmas- dan qoladi. Janglardan birida Axilles tovoniga tekkan o‘qdDQ KDORN ERµOJDQ 2µVKD NH]ODUdan beri «Axilles tovoniª LERUDVL QR]LN MR\QL DQJODWDdi. Troya urushi nihoyasiga yetdi. Yunonlar Troyani tala- dilar va mo‘l-ko‘l o‘ljalar bilan uyga qaytmoqchi bo‘lishdi. Ular Egey dHQJL]L RUqDOL X]Rq va xatarli yo‘llardan o‘tishlari kerak edi. Ammo eng ko‘p mashaqqat va sar- JX]DVKWODU 2dLVVH\ YD XQLQJ KDPURKODUL ]LPPDVLJD WX- shadL 2dissey jonajon Itaka o‘lkasiga yetib kelguniga qadar dHQJL] YD EHJRQD \XUWODUda sarson bo‘ladi. Qadimgi yunon shoiri Gomer «IliadDª YD ©2disseya» pRHPDODULQL \R]DGL 8QLQJ KD\RWL KDqida deyarli hech narsa saqlanib qolmagan. AfsonalardD \Rµ]LOLVKLFKD X WXJµPD NRµU ERµOLE \XUWPD\XUW NH]LE FKROJµX DVEREL jo‘rligidD Rµ] VKHµUODULQL NX\ODE \XUJDQ Agarda qadimgi «IliadDª YD ©2disseya» doston- lari bo‘lmaganidD EL] EXQdan uch ming yil muqad- dam yashagan yunonlar hayoti haqida ko‘p narsani bilmagan bo‘lar edik. XIX asrning oxirida nemis olimi Genrix Shlimann Gomer hikoyalarini tadqiq qilib, Troya joylashgan yerni hisoblab chiqdi. 1870- yilda olim Turkiyadagi Hisorlik tepaligi xarobalari hududida qD]LVKPD LVKODULQL ERVK- lab yubordi va chindan ham Troya qoldiqlarini topdi. O‘zingizni sinang! Troya – ... Gomer – ... Shliman – ... «Axilles tovoni» iborasi ... Yunonistonda teatr Bundan ikki yarim ming yil muqaddam Yunonistonda teatr dunyoga keldi. «Teatr» VRµ]LQL \XQRQFKDdan tarjima qilganda «tomoshalar uchun joy», «tomoshaxona» degan ma’nolarni ang- Troya oti « Axilles tovoni » Troya urushi 109 latadi. Qadimgi yunon teatrlari maydoni o‘lchamlari NDWWDOLJL ELODQ DMUDOLE WXUJDQ $¿QD WHDWUL PLQJ WR- moshabinga mo‘ljallangan edi. Tomoshalar faqat bay- ramlarda uyushtirilgan. Erta tongdan boshlangan tomoshalar kun bo‘yi davom etardi. Tomoshabinlarga bir necha pyesalar namoyish etilar edi. 7HDWUJD NLULVK XFKXQ DU]LPDJDQ WRPRVKD KDqi yig‘ilgan. Qashshoq fuqarolarga teatrga borishi uchun pul berilar edL 2Odingi qatorlardagi o‘rinlar tekin bo‘lib, kohinlar, strateglar, dDYODWJD PXKLP [L]PDWODU qilgan fuqarolar kabi faxrli tomoshabinlarga mo‘ljallangan. 7HDWUODUGD Rµ]DUR NXUDVK QDPR\LVK HWLOJDQ Rdatda qatnashuvchi kishilar halok bo‘lishi bilan tugaydigan pyesalar tragediya deyilgan. «Shoh Edip» va «Anti- gona» singari eng mashhur tragedL\DODUQL 6RIRNO \R]- gan. Ajoyib qochiriqlar, quvnoq VDKQDODU QR]LN yumorga boy komediyalar esa inson nuqsonlari usti- dan kuladi. Aristofan komediyalar ustasi edi. «Arilar», «Qushlar», «Baqalar» degan mashhur komediyalarni DQD VKX PXDOOLI \R]JDQ O‘zingizni sinang! «Teatr» yunon tilidan tarjima qilinganda ... Tragediya – ... Komediya – ... Haykaltaroshlik va me’morchilik Yunonlar nafaqat podsholar va ]Rdagonlar uchun saroylar va maqbaralar, balki hamma odam- lar foydalanadigan jamoat binolarini ham barpo et- ishgan. Haykallar va boshqa haykaltaroshlik asarlari faqDW VDUR\ D¶\RQODUL X\ODULQL EH]DPDVdan, ayni payt- da shahar maydonlari, ibodatxonalar, hammaga ochiq tomoshabog‘lar va stadLRQODUQL KDP EH]DE WXUJDQ Miloddan avvalgi VII asrdan boshlab ibodatxo- nalar va boshqa jamoat binolari toshdan barpo etila Teatr niqoblari Eslab qoling! Mashhur tragedi- yalarni Sofokl \R]- gan. Aristofan esa komediyalar ustasi bo‘lgan. Yunon teatri Sofokl 110 boshladi, xususiy uylar esa g‘ishtdan va paxsadan qurilgan. Ustunlar jamoat binolari va ibodatxonalar- ning alohidD EH]DJL YD NRµUNL Hdi. Ustunlar metall o‘qlar yordamida bir-biriga mustahkamlangan bir ne- cha tosh bo‘laklaridan yasalgan. Qadimgi Misr haykallaridD ¿U¶DYQODU WDVYLUODQJDQ ERµOVD epchillik, kuch-qudUDW VDORPDWOLN YD JRµ]DOOLN VLQJDUL har bir fuqaroni tarbiyalashdD ]DUXU ERµOJDQ ID]LODW- larni alohida bo‘rttirib ko‘rsatishga harakat qilganlar. Bu narsa ayniqsa, Mironning «Disk uloqtiruvchi» degan haykaltaroshlik asarida yorqin ifoda etilgan. haykallar tiklashgan. Haykallar shu qadar ko‘p ediki, WDUL[FKLODU $¿QDda tirik odamlarga qaragandD MRQVL] haykallar ko‘proq, dHE \R]LVKJDQ Eng buyuk yunon haykaltaroshlaridan biri Fidiy edi. 8 $¿QDda Parfenon barpo etilishi va Akropolni qayta qurishiga boshchilik qilgan. Uning mashhur asarlari- dDQ ELUL Download 5.4 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling