Yaponiyada turizimning axamiyati va o‘zbekiston bilan turistik aloqalari

Statistika

2018-yilda Yaponiyaga 31 191 856 nafar xorijiy sayyoh tashrif buyurdi.^[4]



Yaponiyaga xorijiy sayyohlar tashrifi

Daraja	Mamlakat	Raqam (odamlar) in 2018	Foiz oʻzgarishi 2017 to 2018	Raqam (odamlar) in 2017	Foiz oʻzgarishi 2016 to 2017	Raqam (odamlar) in 2016	Foiz oʻzgarishi 2015 to 2016
1	Xitoy	8,380,034	13.9 %	7,355,800	15.4 %	6,373,000	27.6 %
2	Janubiy Koreya	7,538,952	5.5 %	7,140,200	40.3 %	5,090,300	27.2 %
3	Tayvan	4,757,258	4.2 %	4,564,100	9.5 %	4,167,400	13.3 %
4	Gon Kong	2,207,804	−1.1 %	2,231,500	21.3 %	1,839,200	20.7 %
5	AQSh	1,526,407	11.0 %	1,375,000	10.6 %	1,242,700	20.3 %
6	Tailand	1,132,160	14.7 %	987,100	9.5 %	901,400	13.1 %
7	Avstraliya	552,440	11.3 %	496,100	11.2 %	445,200	18.4 %
8	Filippin	503,976	18.6 %	424,200	21.9 %	347,800	29.6 %
9	Malayziya	468,360	6.6 %	439,500	11.5 %	394,200	29.1 %
10	Singapur	437,280	8.1 %	404,100	11.7 %	361,800	17.2 %
11	I ndoneziya	396,852	12.7 %	352,200	30.0 %	271,014	32.1 %
12	Vyetnam	389,004	26.2 %	308,900	32.1 %	233,763	26.1 %
Umumiy (hamma mamlakatlar)		31,191,856	8.7 %	28,690,900	19.3 %	24,039,053	21.8 %

Ichki turizm Yaponiya iqtisodi va Yapon madaniyatining hayotiy qismi boʻlib qolmoqda. Koʻpgina maktablardagi bolalar oʻzlarining eng oʻqish yillarida Tokio Disneylend yoki Tokio minorasiga tashrif buyurishadi va koʻplab maktab oʻquvchilari Okinava yoki Xokkaydoga sayohat uyushtirishadi. Keng temir yoʻl tarmogʻi, ichki reyslar bilan birgalikda baʼzan samolyotlardan ham foydalanish sayohatlar uchun nisbatan qisqa masofalar va tez tashish imkonini beradi. Xalqaro turizm boshqa rivojlangan mamlakatlarga nisbatan Yaponiya iqtisodiyotida kichikroq rol oʻynaydi;

2013-yilda xalqaro turistik tushumlar Yaponiya yalpi ichki mahsulotining 0,3 % ni tashkil etgan boʻlsa, bu koʻrsatkich AQShda 1,3 % va Fransiyada 2,3 % ni tashkil etdi.
Statistika Turizm bugungi kunda Shiretokodagi Goko besh koʻli Shirakami-Sanchi Tokiodagi Shinjuku va Fudzi togʻi 2007-yilda Yaponiya chetdan tashrif buyuruvchi sayohatchilar boʻyicha dunyoda 28-oʻrinni egallagan. Oʻshanda mamlakat yalpi ichki mahsuloti boʻyicha 2-oʻrinni egallagan edi. 2009-yilda Yomiuri Shimbun taniqli diqqatga sazovor joylarning zamonaviy roʻyxatini eʼlon qildi. Janubiy Koreyadan kelgan sayyohlar hozirgacha Yaponiyada sayyohlar soni boʻyicha eng koʻp oʻrinni egallashgan. 2010-yilda ularning 2,4 millioni Yaponiyaga tashrif buyurgan sayyohlarning 27 foizini tashkil qilgan¹¹.
Yaponiya sayyohlik agentligi maʼlumotlariga koʻra, 2011-yilda Xitoydan kelgan sayohatchilar Yaponiyada mamlakatlar boʻyicha eng koʻp mablagʻ sarflagan boʻlib, 2011-yilda taxminan 196.4 milliard iyen (2.4 milliard AQSH dollari) yoki chet ellik sayohatchilar umumiy xarajatlarining deyarli toʻrtdan bir qismini sarflagan. 2017-yilda Yaponiya milliy milliy sayyohlik tashkiloti maʼlumotlariga koʻra, sayyohlik agentligi aʼzolarining 3 tasi Sharqiy Osiyo, materik Xitoy, Tayvan va Gonkongdan kelib chiqqan.
Yapon video oʻyinlari, manga va anime Yaponiyaga turizmni rivojlantirishda asosiy rol oʻynaydi. 2019-2020-yillarda Statista oʻtkazgan soʻrovlarga koʻra, Amerika Qoʻshma Shtatlaridan kelgan sayyohlar umumiy sayyohlarning 24,2 % ini tashkil etadi. COVID-19 tarqalishidan oldin Yaponiya hukumati 2020-yilga kelib har yili 40 million xorijiy sayyohni qabul qilish ishonch bildirmoqda edi. Pandemiya tufayli mamlakat 4,12 million xorijiy sayyohni qabul qildi.
2.2. O‘zbekistonda yaponiya turizmning tarkib topishi
O‘zbekiston tarixi turizmning rivojlanishida “Buyuk Ipak Yo‘li” ning tutgan o‘rni va mohiyati nihoyatda cheksiz. Bir necha asrlar davomida ushbu zaminning G‘arb va Sharqida istiqomat qilgan xalqlarni Janubiy-Sharqiy Osiyodan to O‘rta yer dengizi mamlakatlarigacha cho‘zilgan va “Buyuk Ipak Yo‘li” deb nom olgan savdosotiq yo‘li bir-biri bilan bog‘lab turar edi. Bu yo‘lga “Ipak Yo‘li” deb nom berilishining asosiy sababi, bu yerda tashiladigan mahsulotlarning asosiy qismi ipak matolari va mahsulotlari bo‘lganligidandir. Ipak tayyorlash bilan bog‘liq bo‘lgan sir-asrorlarni Xitoy ustalari ming yillar davomida boshqa odamlardan yashirib kelgan.
Ammo “Buyuk Ipak Yo‘li” orqali o‘tib tashilgan mahsulotlar faqat ipakdangina iborat bo‘lmay, balki bu yo‘l orqali bronza, chinni, jun, xom ashyolar va ulardan tayyorlangan buyumlar ham edi. “Buyuk Ipak Yo‘li” qariyib ikki ming yillik tarixga ega bo‘lib, bu yo‘l asosan Italiyadan tortib Turkiya orqali Iroq va Eronga borgan. U yerdan esa Markaziy Osiyo hamda Shimoliy Pomir orqali o‘tib Qashqar va Yorkentgacha yetgan. Bu yerda yo‘l ikkiga ajralgan hamda shimol tomondan Takla-Makon sahrosini aylanib o‘tib, Lobnor ko‘li yaqinida yana qo‘shilgan va Xitoygacha borgan. Buyuk Ipak Yo‘lida Turkiston hududi yetakchi rolni bajarib kelgan.
Ushbu hududdagi Samarqand, Buxoro, Xiva, Termiz, Xo‘jand, Chorjuy kabi qator shaharlar ipak yo‘lidagi asosiy manzillar bo‘lgan. O‘zbekiston o‘zining qo‘lay geografik o‘rni tufayli bu tarixiy yo‘lda markaziy o‘rinni egallagan. “Buyuk Ipak Yo‘li” ko‘p asrlar davomida kishilik madaniyatining vujudga kelishida katta o‘rin egallagan. Nemis olimi Rixtgofen XX asrga kelib Ipak Yulining shon-shuxrati ma’lum darajada o‘z mohiyatini yo‘qota boshladi degan edi. Endilikda uning nomi yana teztez tilga olinadigan bo‘ldi. Uning tarixda tutgan o‘rni hamda ahamiyatini tiklash, bu yo‘lda turizmni rivojlantirish kabi maqsadlarni mo‘ljallab, 1994 yilning oktyabr oyida Birlashgan Millatlar Tashkiloti va uning nufuzli tashkiloti YUNESKO ishtirokida O‘zbekistonda Jaxon turistik tashkilotining kengashi bo‘lib o‘tdi. Kengash a’zolari Ipak yo‘li bo‘ylab turizm faoliyatini tiklash va rivojlantirishga qaratilgan Samarkand Dekloratsiyasini qabul qildi. 307 1995 yil iyun oyida Respublika Prezidenti “Buyuk Ipak Yo‘lining tiklanishida O‘zbekiston Respublikasining ishtirokini faollashtirish va Respublikada xalqaro turizmni rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi farmonga imzo chekdi. 1995 yil oktyabrida Toshkent shahrida “Ipak Yulida turizm” nomi bilan birinchi turistik yarmarka o‘tkazildi. Shundan beri bunday yarmarka har yili uzluksiz ravishda o‘tkazilib kelinmokda.
Bu yarmarkalarda tuzilgan shartnoma va bitimlar turizmni yanada rivojlantirish, Respublikaning turizmga oid imkoniyatlarini ishga solish hamda “Buyuk Ipak Yuli”ga xos bo‘lgan qadimiy an’analarni tiklashga keng yo‘l ochib berdi. O‘zbekistonda turizmni rivojlantirishga qaratilgan bir qator farmonlar, karorlar orasida Prezidentimiz tomonidan imzolangan “O‘zbekistonda 2005 yilgacha turizmni rivojlantirish davlat dasturi” to‘g‘risidagi, Vazirlar Maxkamasining “O‘zbekiston Respublikasida xalqaro turizmning zamonaviy infratuzilmasini yaratish bo‘yicha chora-tadbirlari” to‘g‘risidagi karori muhim ahamiyatga ega. O‘zbekiston Respublikasining “Turizim to‘g‘risidagi” 18.07.2019 yildagi O‘RQ-549-son Qonuni alohida o‘rin egallaydi. Bu qonun mamlakatimizda turizmni kuchaytirish va turizmga xizmat qilishi lozim bo‘lgan infratuzilmalar vujudga keltirish imkonini ochib beradi. Turizmni rivojlantirishga oid Farmon va karorlarni bajarish hamda Respublikada turizm taraqqiyoti uchun zarur bo‘ladigan ulkan imkoniyatlar mavjudligidan okilona foydalana bilish hozirgi kunning talabidir.