Yarimo’tkazgichli diodlar. Tog’rilagichlar. Reja

5-rasm. Ko’prik to’g’rilagichning sxemasi (a) va tok va kuchlanishlarning vaqtli diagrammalari


Tekislovchi filtrlar. Ta’minlovchi elektron qurilmalarda kuchlanish pulsasiyasi kichik foyizni tashkil qilishi kerak. Shuning uchun pulsasiyani yetarli darajada kamytirish uchun tekislovchi filtrlardan foydalaniladi. Filtrlovchi elementlarning turiga qarab ular induktiv , sig’im va elektron filtrlarga bo’linadi. Ularning asosiy elementlari induktiv g’altaklar, kondensatorlar va tranzistorlar, ularning qarshiliklari o’zgaruvchan va o’zgarmas tok uchun turlicha bo’ladi.
Induktiv g’altaklar uchun o’zgarmas tokka qarshilik kichik, o’zgaruvchan tokka esa X_L = Lω chastota oshishi bilan ortadi. Shunday qilib, tokning o’zgaruvchan tashkil etuvchi uchun induktiv qarshilik o’zgarmas tashkil etuvchi qarshilikka nisbatan ancha katta. Shu sababli induktiv g’altak nagruzkali qurilmaga ketma-ket ulash natijasida tokning o’zgaruvchan tashkil etuvchisi hisobiga nagruzkali qurilmada kuchlanishning tushishi kamayadi,yani to’grilangan U kamayadi.
Tekislovchi filtrning ta’sir effektivligini xarakterlovchi asosiy parametr tekislash koeffisenti bo’lib, u filtr kirish va chiqish pulsasiya koeffisentlarining nisbatiga teng:

Sig’imli filtr C_f rezistorli nagruzkaga parallel ulanadi (6 –a rasm). Kondensator C_f bunday ulanishi diod orqali transformatorning ikkinchi chulg’amidagi u₂ kuchlanish kondensatordagi u_s kuchlanish ortganda u₂ kuchlanishga yetgunga qadar zaryadlanadi (6-rasm,b). Bu rejimga t₁-t₂ oralig’i to’g’ri keladi.Vaqt t₂-t₃ oralig’ida u_s > u₂ diod yopiq, kondensator esa Rn nagruzka orqali razryadlanadi va τ_raz = C_f R_n bilan aniqlanadi.Bunda u_n kuchlanish eksponensial qonun bo’yicha ma’lum kichik qiymatgacha kamayadi.Vaqt t₃ momentidan boshlab kondensatordagi u_s kuchlanish u₂ kuchlanishdan kichik bo’lib qoladi. Diod ochiladi, kondensator yana zaryadlana boshlaydi va jarayon qaytalanadi. 6-b rasmgi vaqtli diagramma shuni ko’rsatadiki, sig’imli filtrning ulanishi natijasida filtrsiz biryarimdavrli to’g’rilagichga nisbatan u_n kuchlanish davrning ikkinchi yarmida nolgacha kamaymaydi, to’g’rilangan kuchlanishning o’rtacha qiymatini oshirgan holda ma’lum oraliqda pulsasiyalanadi.Belgilab o’tish kerakki, bunda yopiq diodga qo’yilgan kuchlanish u_obr,max qiymati ikkilangan u_2,max ga teng bo’lishi mumkin. Sig’imli filtr ko’prik sxemada ham xuddi shunday ishlaydi (6-rasm, v, g).
Kondensator C_f sig’imi quyidagi munosabatdan tanlanadi:

τ_raz = C_f Rn>>T(τ_raz » 5T ), (4)

bu yerda T= — asosiy garmonik tebranish davri.
Sig’im filtrli to’g’rilagichning pulsasiya koeffisenti 10^-2 gacha kamayishi mumkin. Quvvati P_n bir qancha o’n vattdan oshmagan yuqoriomli nagruzkali rezistor R_n da sig’imli filtrni qo’llash maqsadga muvofiq bo’ladi.
Agarda yuqori darajada tekislash talab qilinsa, unda murakkab tekislovchi filtrlardan foydalaniladi. Bularga G-ko’rinishdagi filtrlar LC- va RC-turdagi filtrlar kiradi.