Yashil iqtisodiyotni baholash amaliyoti va indikatorlari

UNEP tomonidan ishlab chiqilgan “yashil iqtisodiyot” indikatorlari 
tizimining turlari bo„yicha guruhlanishi
 
. 
  
Ko„rsatkichlar  
Atrof-muhitning 
o„zgarishi
SO
2
emissiyasi (tonna/yil); tiklanadigan energetika 
(jami iste‟moldagi ulushi, %); Jon boshiga 
energiya iste‟moli
Ekotizim 
menejmenti
O„rmonlar (ga); Suv taqchilligi (%); Qo„riqxona 
yerlari (ga)
Resurslar 
samaradorligi
Energiya samaradorligi (BTU/doll); Xom ashyo 
samaradorligi; Suv samaradorligi (m
3
/doll); SO
2
samaradorligi (tonna/doll)
Kimyoviy 
Chiqindilarni to„plash (jamiga nisbatan %da)

---

moddalar va 
chiqindilar
Chiqindilarni qayta ishlash va qayta foydalanish 
(%) 
Chiqindilar 
(tonna/yil) 
va 
chiqindi 
maydonlari (ga)
Yashil 
investitsiyalar
ITTKIga investitsiyalar (YaIMga nisbatan %) 
Ta‟limga investitsiyalar (doll/yil)
Yashil 
fiskal 
islohotlar
Uglevodorod yoqilg„ilar, suv va baliqchilikka 
subsidiyalar (doll/ %)
Uglevodorod yoqilg„ilariga soliqlar (doll yoki 
%) Qayta tiklanadigan energetikani qo„llab-
quvvatlash (doll/%)
Ekstensiv 
resurslar narxi
va ekotizim
xizmatlarini 
baholash
Uglevodorod yoqilg„ilari narxi (doll/tonna)
Ekotizim xizmatlari qiymati (misol uchun suv 
ta‟minoti xizmati)
Yashil natijalar
SO
2
emissiyasi bo„yicha barqaror natijalarga 
erishish xarajatlari (doll/yil yoki %) va hukumat 
faoliyatida xom ashyo samaradorligi (tonna/doll)
Yashil 
ish 
ko„nikmalariga 
tayyorlash
Tayyorlash xarajatlari (doll/yil yoki YaIMga 
nisbatan %) Tayyorlangan mutaxassislar soni 
(mutaxassis/yil)
Bandlik
Qurilishda bandlar (kishi, %); jarayonlarni 
boshqarish va menejmentda bandlar (kishi, %); 
daromadlar (doll/yil); Jini koeffitsienti
Ta‟lim
Qo„shilgan qiymat (doll/yil); Bandlik (ish o„rinlari)
Tabiiy va inson 
kapitali
Tabiiy resurs zahiralar qiymati (doll); Yillik 
qo„shilgan qiymat miqdori (doll/yil); Savodxonlik 
darajasi (%)

---

Resurslar 
bilan 
ta‟minlanganlik
Zamonaviy resurslar bilan ta‟minlanganlik (%); 
Suv bilan ta‟minlanganlik (%); Sanitariya 
xizmatlari bilan ta‟minlanganlik (%); Sog„liqni 
saqlash xizmatlari bilan ta‟minlanganlik (%)
Sog„liqni 
saqlash
Sog„liq uchun zararli moddalarning ichimlik 
suvdagi ulushi (g/l); Havo ifloslanishi natijasida 
kasalxonaga tushgan bemorlar soni (kishi); Har 
100 000 kishiga o„lim bilan yakunlangan yo„l 
transport hodisalari soni (dona)
Ikkinchi bosqich ko„rsatkichlari ikki qismga ajratiladi:
a) choratadbirlar maqsadini aniqlash va ta‟sir qilish dastaklarini aniqlash 
ko„rsatkichlari va
b) amalga oshirilayotgan chora-tadbirlar ta‟sirini tarmoqlar kesimida tahlil qilish, 
aholi farovonligiga ta‟sirini baholash, ularning afzallik va kamchiliklari 
to„g„risidagi ko„rsatkichlar.
Uchinchi bosqichda dastur natijalarining atrof-muhit, investitsion faollik, 
iqtisodiyot tarmoqlari va aholi farovonligiga ta‟siri rejadagi ko„rsatkichlar bilan 
qiyosiy taqqoslanadi.
UNEP tomonidan ishlab chiqilgan ko„rsatkichlarni shartli ravishda uch guruhga 
bo„lish mumkin (1-jadval):
- atrof-muhit;
- amaldagi siyosat;
- farovonlik va ijtimoiy tenglik. UNEP metodologiyasi bo„yicha ko„rsatkichlar 
mamlakat xususiyatidan kelib chiqqan holda, ijtimoiy, iqtisodiy va ekologik 
jihatdan uyg„un muammmoga qarab dolzarb ko„rsatkichlar turi tanlanadi. 
So„ngra “yashil iqtisodiyot”ga o„tish dasturi bosqichlari bo„yicha 
muvofiqlashtiriladi.

---