Yashil iqtisodiyotni baholash amaliyoti va indikatorlari
-rasm. Yashil o„sish indeksining tarkibiy tuzilishi
Download 1.08 Mb. Pdf ko'rish
|
4-MavzuYASHIL IQTISODIYOTNI BAHOLASH (1)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Dunyo mamlakatlarining Yashil o„sish indeksidagi o„rni, 2019 y.
- 2-jadval Global yashil iqtisodiyot indeksi ko„rsatkichlar tizimi. Nomi Turi Salmog„i, %
- Samaradorlik
- Bozorlar va investitsiyalar
- Atrof-muhit
|
1-rasm. Yashil o„sish indeksining tarkibiy tuzilishi
. GGI tomonidan 2019 yilda amalga oshirilgan reyting 115 ta mamlakatlarni qamrab olgan va mamlakatlar 0 dan 100 ballgacha baholanadi (jadval). 1-jadval Dunyo mamlakatlarining Yashil o„sish indeksidagi o„rni, 2019 y. O„r n i Mamlakat Resurslar d an oqilona va samarali foydalani sh Tabiiy kapitaln i muhofa z a qilish Yashil iqtisodiyot imkoniyatl a ri Ijtimoi y integra s iya Yashi l o„sish indek s i Inson taraqqiyot i indeksida g i guruhi 1 Daniya 75,50 72,52 63,84 92,07 75,32 juda yuqori 2 Shvesiya 75,79 77,26 57,96 93,70 75,09 juda yuqori 3 Avstriya 71,57 79,56 52,27 91,92 72,32 juda yuqori 4 Finlyandiya 67,36 72,25 58,86 92,23 71,69 juda yuqori 1 Gruziya 50,00 72,46 37,19 70,17 55,45 yuqori 2 Xitoy 34,49 70,15 55,41 70,32 55,41 yuqori 3 Shri Lanka 60,97 69,67 33,42 54,49 52,74 yuqori 4 Meksika 37,70 77,36 40,70 65,03 52,71 yuqori 1 Filippin 46,48 70,62 48,34 59,96 55,54 o„rta 2 Dominikan Respublika si 55,89 81,82 31,56 64,30 55,10 o„rta 3 Salvador 42,96 66,84 44,84 65,76 53,94 o„rta 4 Gvatemala 52,46 73,20 23,56 52,90 46,77 o„rta 1 Uganda 47,04 75,70 27,10 29,18 40,96 past 2 Senegal 32,14 71,39 22,71 29,18 70,96 past 3 Madagaska r 43,98 62,65 18,31 25,85 33,79 past 4 Malavi 37,72 84,55 9,63 24,44 29,43 past Dual Citizen xalqaro agentligi tomonidan qo„llaniladigan “yashil iqtisodiyot” ko„rsatkichi Global yashil iqtisodiyot indeksi (Global Green Economy Index - GGEI) deb ataladi va 130 ta mamlakatlar miqyosida “yashil iqtisodiyot”ning amal qilish darajasini ifodalaydi. Reyting 2010 yildan boshlab ekspert so„rovnomalari asosida aniqlanadi. 2-jadval Global yashil iqtisodiyot indeksi ko„rsatkichlar tizimi. Nomi Turi Salmog„i, % Ta‟rifi Tashabbuskorlik va iqlim o„zgarishi ko„rsatkichlari Davlat va hukumat rahbarlari sifat 20 Atrof-muhit va rivojlanish muammolarini hal etishda rahbarlar tashabbusi OAVning sifat 10 Yashil iqtisodiyotning OAVda ijobiy qamrovi yoritilishi Xalqaro forum sifat 20 Xalqaro forumlarda milliy manfaatlar va yo„nalishlar holati Atrof-muhit o„zgarishi indeksi miqdor 50 Atrof-muhitning o„zgarishini tavsiflovchi ko„rsatkichlar Samaradorlik Bino va inshootlar miqdor 20 Bino va inshootlarning LEED (Leadership in Energy and Environmental Design) sertifikatiga egaligi Energetika miqdor 20 Tiklanadigan energiyaning jami iste‟moldagi ulushi Turizm sifat 20 Yashil turizm bo„yicha mamlakat reytingi Transport miqdor 20 Avtomobillar chiqarayotgan SO 2 miqdori Resurs samaradorligi miqdor 20 Chiqindilarni qayta ishlash darajasi Bozorlar va investitsiyalar Investitsion jozibadorlik miqdor 25 Tiklanadigan energetika tarmog„ining investitsion jozibadorligi Yashil innovatsiya miqdor 25 Yashil innovatsiya bo„yicha biznes muhit Korporativ barqarorlik sifat 25 Uchta yirik kompaniyaning barqarorlik darajasiga o„tishi Yashil investitsiyalarni qo„llab- quvvatlash sifat 25 Davlat tomonidan yashil investitsiyalarni qo„llabquvvatlash siyosati Atrof-muhit Qishloq xo„jaligi miqdor 17 Qishloq xo„jaligi samaradorligi bo„yicha choratadbirlarni baholash Toza havo miqdor 17 Aholi tarkibida ifloslangan havodan nafas oluvchilar va o„tinda ovqat pishiruvchilar ulushi Suv miqdor 17 Uy xo„jaliklari va sanoat korxonalaridan chiqadigan sizot suvlardan ularni atrof- muhitga qaytarishdan avval foydalanish darajasi Bio xilma-xillik va yashash muhiti miqdor 17 Quruqlik va dengiz hududlarini muhofaza qilish, yo„qolib borayotgan turlarni saqlash va himoyalash Baliqchilik miqdor 17 Baliq ovlashning amaliy ko„rsatkichlari O„rmonchilik miqdor 17 2000 yildan hozirga qadar yo„qotilgan o„rmon maydonlari Ushbu indeks “yashil iqtisodiyot” holatini quyidagi yo„nalishlarda miqdor va sifat ko„rsatkichlari orqali baholaydi (3.5.2-jadval) 4 : - tashabbuskorlik va iqlim o„zgarishi (leadership & climate change) - iqlim o„zgarishlariga qarshi kurashda qatnashish va yetakchilik; - samaradorlik (efficiency sectors) - iqtisodiyot tarmoqlarida resurslar va energiyadan foydalanish samaradorligi; - bozorlar va investitsiyalar (markets & investment) - “yashil” innovatsiyalar, investitsiyalarni rivojlantirish, ishlab chiqarish va boshqaruvda “yashil” texnologiyalarni joriy etish; - atrof-muhit (environment) - atrof-muhit sifati va ekotizim holati. Reyting jadvalda keltirilgan ko„rsatkichlar bo„yicha o„rtacha foizni hisoblash asosida shakllantiriladi va global yashil iqtisodiyot indeksi aniqlanadi. 2018 yilda reytingda 130 mamlakat qatnashgan bo„lib, unda birinchi o„ntalikni Shvesiya, Shveysariya, Islandiya, Norvegiya, Finlyandiya, Germaniya, Daniya, Tayvan, Avstriya, Fransiya egallagan (1-rasm). Global “yashil iqtisodiyot” indeksi koeffitsientda hisoblanib, hisobotda mamlakatlarning yashil iqtisodiyotga o„tish darajasi reyting shaklida keltiriladi. Ayrim hollarda ma‟lumotlar mamlakatlar bo„yicha alohida keltirilganda ko„rsatkichlar tegishli kategoriyalar guruhlari bo„yicha taqdim qilinadi. Nazorat savollari 1. “Yashil iqtisodiyot” va “yashil o„sish”ni baholash zaruratini asoslab bering? 2. “Yashil iqtisodiyot”ni tavsiflovchi ko„rsatkichlar mohiyatini tushuntirib bering? 3. “Yashil iqtisodiyot”ni tavsiflovchi ko„rsatkichlar tizimini aniqlash bo„yicha qanday yondashuvlar mavjud? 4. UNEP doirasida ishlab chiqilgan “yashil iqtisodiyot” va “yashil o„sish” ko„rsatkichlarining guruhlanish mezonlarini tushuntiring? 5. Jahon Bankining “yashil o„sish” natijaviy naf ko„rsatkichlari qaysi ko„rsatkichlarni o„z ichiga oladi? 6. IHTT tomonidan “yashil iqtisodiyot”ni tavsiflovchi ko„rsatkichlar guruhini tavsiflab bering? 7. Global yashil iqtisodiyot indeksi ko„rsatkichlari tizimi qaysi ko„rsatkichlardan tashkil topgan? Download 1.08 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|