•Yaxlitlik (butunlik)

Xususiyatlari: 
• 
Diskdagi 
barcha ma’lumotlarni
(master boot 
record, (MBR) 
bilan) yoki MBR siz shifrlashni amalga oshiradi. 
• 
Asosan 
disk 
ishlab 
chiqaruvchilar 
tomonidan taklif etiladi. 
• 
Apparat yoki dasturiy ko‘rinishdagi vositalar 
asosida amalga oshirilishi mumkin. 
• 
Foydalanuvchi shaxsiy xabarlarni
alohida shifrlashni unutgan vaqtlarda juda qo‘l 
keladi. 
• 
Zudlik bilan ma’lumotlarni yo‘q
qilish, masalan, kriptografik kalitni yo‘q
qilish mavjud ma’lumotni foydasiz holatga 
keltiradi. 
• 
Kelajakdagi bo‘lishi mumkin bo‘lgan
ma’lumotlarni tiklash usullariga bardoshli bo‘lishi
uchun diskni fizik yo‘q qilish tavsiya etiladi. 
Qattiq diskni shifrlash - bu matematik 
algoritmlardan foydalangan holda disk qismidagi 
yoki 
butun 
diskdagi 
ma'lumotlarni 
o'qib 
bo'lmaydigan kodga aylantirish jarayoniga aytiladi. 
Natijada ma'lumotlarga ruxsatsiz kirishning iloji 
bo'lmaydi. Shifrlangan drayverga kirish uchun 

---

foydalanuvchi parol, barmoq izi yoki smart-kartadan 
foydalanishi kerak. Shifrlashni dasturiy yoki apparat 
mexanizmlari yordamida amalga oshirish mumkin.
Mijoz qurilmalari odatda dasturiy shifrdan 
foydalanadilar. Shifrlash fayl darajasida yoki butun 
qattiq diskda bajarilishi mumkin. 
• 
To'liq diskni shifrlash shunchaki fayllar, 
papkalar yoki fayl tizimlarini emas, balki butun 
diskni (har bir sektor) shifrlanganligini anglatadi. 
FDE qattiq disklari tizim o'g'irlanishi yoki yo'qolishi 
xavfi ortishi sababli ko'chma tizimlarda odatiy holga 
aylanib bormoqda.
• 
"To'liq diskni shifrlash" atamasi dastlab 
Seagate tomonidan ishlatilgan, ammo hozirda ushbu 
tarmoq to'liq shifrlanishi mumkin bo'lgan barcha 
qattiq disklarda qo'llaniladi.
• 
FDE qattiq diskida xavfsizlik xususiyatlari 
har doim ishlaydi va xavfsizlik siyosati bajarilgunga 
qadar “drayver” odatdagidek ishlaydi. 
41. Qog’oz ko’rinishidagi axborotni xavfsiz yo’q qilish 
usullarini tushuntiring.
Maydalash: 
Bir marta sotib olish bilan uzoq vaqt foydalanish 
mumkin 
Materiallarni yo‘q qilish uchun qo‘shimcha joy talab 
qilinmaydi 
Maxfiy ma’lumotlarni ham maydalay oladi. 
Yoqish: 
Tashkilot ichida yoki tashqarichida qog‘ozlarini
yoqish uchun maxsus joy bo‘lishi talab etiladi. 
Agar yonish yuqori sharoitda maxsus qozonxonalarda
amalga oshirilmasa, qattiq bosilgan papkalarni 
saqlanish ehtimoli mavjud. 
Olovni yoqish va yuklash-tushirish amallari hisobida 
ortiqcha xarajat talab etadi. 
Ko‘mish: 
Avvallari keng foydalanilgan usul hisoblansada,
hozirda kamdan-kam hollarda foydalaniladi. 
Ushbu usul qog‘oz ma’lumotlarni to‘liq yo‘q qilish 
imkoniyatini bermaydi. 
Iqlimi quruq hududlarda qozog‘ ma’lumotlarni
yo‘q bo‘lishi uchun uzoq vaqt talab etiladi. 
Kimyoviy ishlov berish: 
Qog‘oz ko‘rinishidagi axborotni 100% ishonchlik 
bilan yo‘q qilish imkonini beradi. 
Maxsus kimyoviy modda va suvdan foydalaniladi. 
Hosil qilingan massani tiklashning umuman imkoni 
mavjud emas. 
Yagona kamchiligi uning narxi yuqoriligi va 
maxsus joy talab etilishidir. 
42. . Elektron axborotni xavfsiz yo’q qilish usullarini 
tushuntiring. 
O‘chirish degani bu yo‘q qilish degani emas 
Delete 
Shift+Delete 
Formatlash ham 
Ularni osonlik bilan tiklash mumkin 
Recuva, Wise Data Recovery, PC Inspector
File Recovery, EaseUS Data Recovery Wizard
Free, TestDisk and PhotoRec, Stellar Data
Recovery dasturlar yordamida
. 
AQSh hukumatida konfidensial axborotni saqlash va 
o‘chirib tashlash bo‘yicha qator normativ hujjatlar 
ishlab chiqilgan. 
Masalan, AQShning markaziy arxiv markazlarida 
elektron saqlagichdagi ma’lumotni yo‘q qilishning 
quyidagi uchta usulidan amalda foydalaniladi: 
Shredirlash 
Magnitsizlantirmoq 
Yanchish