Ychilikni tashkil etish

Chuchkalarsrudn	Reproduktor xujalik yaarda
Tugallanma- gai tizpmzi xujaliklarda
Ona chuchkalar				15,3	1			8,5
0-2 oylik yoshdagi ochka bolalari				4,7				22,7
2-4 oylik yoshdagi chuchka bolalari				35,6				19,7
Podani takror muljallangan yosh	ishlab chkalar	chik.ishga	3,8		,		2,2
Burdotsi ch Kalar			4,6			46,9

3. 
   Chuchk.achilikda ishlab chikarish jarayonlari va ilgor texnologiyani tashkil etish
   

Chuchkachilikka ishlab chikarish jarayonlarini tashkil etish va maxsulot yetishtirishni barkarorlashtirish, kup jixatdan ishlab chikarishni ixtisoslashtirishga, ishlab chikarish texnikasi va amal kilinayotgan texnologiyaga, ish jarayonlarini mos xolda zЈgri tash- kil etilishiga boFLIkdir.
Chuchkachilikda x.ap bir xududning tabiiy-ikuisodiy sharoitiga karab xap xil darajada va xap xil texnologiyada ish yuritilmoіsha. Bu borada mamlakatimizda tashkil etilgan yirik kachilik maj— mualarining ish tajribalari va erishgan yutuklari juda mux.im ax.amiyatga egadir. Majmualar moddiy-texnika jixatidan mus- taxkam bulib, ish jarayonlarini zЈlik mexanizatsiyalash va avtomat- lashtirishga erishgan. Majmualarda ixtisoslashish yunalishiga karab ishlab chikarish markazlashtirilgan, natijada chorvadorlar- ning ogir kol mexnati mexanizmlar zimmasiga kuyilgan. Ishchilar yukori chorvachilik texnika malakasiga ega, shuning uchun mex.nat unumdorligi yuk.ori, yetishtirilgan maxsulot tannarxi tar- mov;dagiga nisbatan ancha past. Chekachilikni sanoat asosida tashkil etishning bu yutu ;lari boshka xujaliklar chuchkachilik fermalari uchun urnak bulmoshta. Ularni uzluksiz sex texnologiyasi kuyidagicha tuzilishga ega.

Uzluksnz uex texnolognyasnnn tuznlnshn

23-jadval

Б оз она Јчв;алар цехи


Бола эмизадиган она чучк.алар цехи


Устириш uexи. Етиштириш иеки


Подани т лдирувчи ургочи чучк.алар цехи


Бурдокилаш uexи

Chuchkachilikdagi dikkatga sazovor ish jarayonlaridan biri burdokilashni gri tashkil etishdir. Chekalapni burdokilashdan maksad — gusht yetishtirish. Shuning uchun fermalardagi chuchkalar— ning kup kismi asosan semirtirish uchun bokiladi. Lekin kup xujaliklarda bokilayotgan chuchkalar bosh soni 15—20 boshdan olmayo- tir, bu chuchkalarni bokish uchun kilingan moddiy—pul xarajatlari- ning kupayib ketishiga olib kelmo’;da. Bunga sabab chuchkalarni bok.ish va ozika tayyorlash bilan boglik ishlar past darajada mexa— nizatsiyalashganligidir. Shuning uchun mexnat unumdorligini oshi— rish, pul va xom—ashyo sarflarini kamaytirish maksadida ferma— larda bokiladigan chuchkalar bosh sonini 400 boshga yetkazish va un— dan xam oshirish maksadga muvofikdir. Bu narsa ozik tayyorlash va bokish bilan boglik. barcha ishlarni mexanizatsiyalash imkonini be- radi. Xujaliklar fermalarida chuchkalar kuyidagicha bokiladi:
Kaitarda bokііsh. Fermalardagi tugishi yakinlashib kolgan ona chuchkalar, tugadigan yosh chuchkalar, emizishdan ajratilgan chuchkalar va zotli erkak chuchkalar katakda bokiladi. Chuchkalar xolatiga karab guruxlarga ajratiladi. Bu usul ferma yak,inida chuchka bokadigan yay- lovlari bulgan joylarda tashkil etiladi;
Boglab fio$nsh. Bu tarzda bugozligi uch oydan ortik va emizikli ona chuchkalar bok.iladi. Bu xilda bokish katta fermalar yoki chorva majmualarida yaxshi natija beradi. Mayda fermalarda 6 ozligi uch oydan oshik bulgan chuchkalar ozrok buladi. Chuchka bokishda 3-5 boshdan iborat rypyx.lar tuzilib, ona chuchkalar bir boshdan saklanadi. Chuchkalar bu usul bilan bokishda sayr kildirilmaydi. Bu usulda chuchk.alar guruxlarga yoki seksiyalarga bulib bokiladi. Bu usul asosan bokuvga kuyilgan chuchkalar uchun kullaniladi.
Chorvachilikning barcha tarmoklari singari chuchkachilikka xam podani ochik x.avoda yayratib bokish (burdok.i chuchk.alardan tashkari) muxim axamiyatga ega.
Ma’lumki, yaylovda bokilgan urgochi chuchkalar bakuvvat bulib, COFLOM bol beradi. CH kalar tabiiy yoki sun’iy yaylovlarda kup yillik dukkakli lar (beda, yungichka) va bir yillik utlar (mak- kajuxori va ildizmevalar) bilan ustiriladi.
Chuchkalarni yaylovda bokish oldidan yukumli va boshka kasal— liklardan saklash uchun ularni ogildan yaylovga asta-sekin kuchirish kerak. Bunda dastlabki kunlarda chuchkalar ogilda ozi ;lantirib, sungra yaylovga x.aydaladi, yaylovga urganib olgandan keyin yaylovga muntazam chikarilaveradi.
Kun tartibiga xarab chuchkalar kunning birinchi yarmida xam, ikkinchi yarmida xam 2—3 soat latiladi. Chuchkalar uchun yem—xashakka bulgan talabning urta xisobda 25—30 % yaylovlar xisobiga koplanadi. Sugoriladigan xududda chkalar bedapoyada latiladi. Chuchkalarni lagerlarda asraganda bostirmalar kuriladi. Emizikli chuchkalar, nasl olinadigan erkak chuchkalar va bugoz chuchkalar uchun yakka stanoklar kuriladi, kolganlarining xammasi guruxlarga asra— ladi. Voyaga yetgan bitta erkak yoki urgochi chuchkaga 9-13 kg, rt oy- likdan oshgan chuchkaga 5—8 kg, ikki oylikdan turt oylikkacha bulgan chuchka bolasiga 2-3 kg kukat yedirilishi lozim. Chuchkachilik ferma- larida yaylovdan foydalanishning kalendar rejasi tutiladi va maydonchalarda chka bokish tashkil etiladi.
Vrgochi chuchkalarni kochirishga yaxshi tayyorlash, ratsionini meyorida tuzish, vitaminga boy ozikalarni prok beriіn va yayra— tish, ularning talab darajasidagi semizlikda bulishini ta’min- laydi. Bugoz chuchkalarni oziklantirish meyori, ularning yoshiga, ti- rIk vazniga, maxsuldorligiga karab belgilanadi.
Ona chuchkalarni oziklantirish ratsionining yimliligi ularning kaysi xolatdaligini (emizuvchi, bugoz yoki kisr) xisobga olib belgilanadi. Bolalarini emizayotgan ona chuchkalarning kunlik raiionining zЈyimliligi ularning yoshini, tirik vaznini va ema- yotgan bolalarining miіshorini x.isobga olib aniklanadi. Arap ona chuchka 2 yoshdan katta bulsa, ularning xap 100 kg tirik vazni xisobiga 1,5 ozika birligi rejalashtiriladi; emizayotgan bolalari bulsa, ularning soniga kura xap bir boshiga 0,3—0,5-ozika birligi kushib xisoblanadi. 2 yoshgacha bulgan ona chkalarning x.ap 100 kg tirik vazni xisobiga 2,0 ozika birligi xisobida, bolalari xisobiga esa xuddi avvalgidek.
Bvgoz ona Uchkalap 2 yoshvan katta bulsa. vlapning xan 100 kg tirik vazniga bugozligining birinchi yarmida 1,5 ozika birligi, ik- kinchi yarmіtda 2 ozixa birligi xisobida, 2 yoshgacha bulsa bugozliginnng birinchi yarmida xap 100 kg tirik vazni xisobiga 2,0 ozika birligi, ikkinchi yarmida 2,5 ozika birligi gri keladigan
yimlikdagi ozikalar beriladi.
Odatda ona chuchkalar ratsioni tarkibiga kiradigan barcha ozikalar bir sutkada ikki kismga bulinib beriladi. Agarda ratsion tarkibiga suvli va xajmdor ozikalar kuproK kIritilgan bulsa, bugoz va bolalarini emizayotgan ona chuchkalar bir sutkada 3 marta ozIk:іantiriladi.
Bugungi kunda Yzbekiston Respublikasida chuchkachilik asosan fermer xujaliklarida rivojlanib bormokda. Bu shakldagi xujaliklarda erkak naslli chuchkalar yakka xolda saklanganda xap bir boshi uchun 6-7 m', 3-3,5 oylikkacha bugoz chuchkalarni guruxlarda 8-10 boshdan xap biriga 1,8-2 m' maydonli kataklarda, emizikli bo— lalari bilan saklanadigan ona chuchkalarni bolalari bilan birga- likda xap biriga 7-7,5m² maydonli kataklarda, 2-4 oylik yosh chuchkalarni 25-30 boshdan xap biriga 0,3 m² maydonli va burdoki chuchkalarni xam 25-30 boshdan xap biriga 0,6-0,7 m' maydon gri keladigan kataklarda sa іash yaxshi samara beradi.
Podani takror ishlab chikish uchun muljallangan yosh chuchkalarni bino ichida xap biriga 0,7 m maydonni katakdan tashkari, albatta bino tashkarisidan xam xuddi shunday erkin yayrash maydonchalari bilan ta’minlanishi kerak.
Ajratilgan joylardan gri foydalanilganda chuchka bokishdan rejadagi maxsulotni olish imkonini beradi.

4.