Yengil sanoat texnologiyalari

Tuzuvchi:

assistent: X.Tursunova 
 
 
Taqrizchi:
 
 
 
 
 
t.f.f.d (PhD) J.I.Oripov
Ma’ruzalar kursi «YST » kafedrasining uslubiy kengashida tasdiqlangan, majlis 
bayoni. 
№____ «___»____________2022 y. 
Kafedra mudiri:_________________ t.f.f.d, (Phd) V.O.Xomidov 
Ma’ruzalar kursi YST fakulteti uslubiy kengashida tasdiqlangan, majlis bayoni:
№____ «___»____________2022 y. 
Fakultet uslubiy kengashi raisi: _____________ Sh.A.Xusanova 
Ushbu 
ma’ruzalar 
kursi 
FarPI 
ilmiy-uslubiy 
Kengashining 
202__yil 
______________ sonli ko‘rib chiqililib chop etishga ruxsat etildi. 
Kelishildi: 
O‘quv uslubiy boshqarma boshlig’i: _________________ Sh.Xamdamova 
 

---

5 
 
1-MA’RUZA 
 
«KOMPYUTER YORDAMIDA MODA DIZAYNI»FANIGA KIRISH. 
FANNING MAQSAD VA VAZIFALARI 
Reja: 
1. «Kompyuter yordamida moda dizayni»faniga kirish. 
2. Fanning maqsad va vazifalari 
Tаyanch so‘z vа ibоrаlаr: mаtеmаtik tа’minоt, gеоmеtrik mаsаlа,
оptimаllаshtirish, prоgrаmmа tа’minоti.
 
Foydalanish uchun adabiyotlar 
N.N. Zaripov “Kompyuter grafikasi” O‘quv qo‘llanma Buxoro-2020 
Е.С.Бадмаева “Компьютерное проектирование в дизайне одежде” Полша-
2019
АLS mаtеmаtik tа’minоti. Аvtоmаtlаshtirilgаn lоyihаlаsh tizimlаri 
mаtеmаtik tа’minоti lоyihа оbyеktlаri vа ulаr elеmеntlаrining mаtеmаtik 
mоdеllаri, lоyihа оpеrаtsiya vа muоlаjаlаrini bаjаrish аlgоritmi vа usullаrini o‘z 
ichigа оlаdi. Ulаr аsоsidа esа o‘z nаvbаtidа prоgrаmmа tа’minоti yarаtilаdi.
Grafik ta’minot komponentlari muayyan loyiha vazifalari xususiyatiga 
(darajasiga) bog’liq ravishda bazaviy matematik apparat bilan belgilanadi. ALT 
matematik ta’minoti elementlari juda xilma-xildir. Ular orasida differentsial 
tenglamalarni yechishning sonli usullari, funktsional va informatsion modellarni 
qurish, geometrik masalalarni yechish usullari, ekstremumni topish va 
optimallashtirish masalalarini yechish usullari, approksimatsiya va interpolyatsiya 
usullari bor. Matematik ta’minotni tuzish ALTni yaratish borasidagi eng murakkab 
bosqich bo‘lib, bo‘lg’usi ALTning unumdorligi va samaradorligi ko‘p jihatdan 
matematik ta’minotga bog’liq. 
ALT matematik ta’minoti vazifasiga va ishlatilish usuliga ko‘ra ikki 
qismga bo‘linadi: 1) loyihalanadigan obyektni ifodalovchi matematik usullar va 
ular asosida tuzilgan matematik modellar; 2) avtomatlashtirilgan loyihalash 
texnologiyasining formallashtirilgan tavsifi.
Birinchi 
guruhga 
kiruvchi 
matematik 
modellarga 
differentsial 
tenglamalarni yechish usullari, matematik fizikaning ko‘pgina tenglamalari kiradi. 
Ular qurilish inshootlari va mashinasozlik detallari mustahkamligini tahlil etish, 
suyuq muhitda sodir bo‘ladigan jarayonlarni o‘rganish, elektron priborda 
zarrachalarning to‘planishi va oqimini modellashtirish kabi masalalarda qo‘llanadi. 

---

6 
Ularda tadqiqot obyekti sifatida fizik qiymatlar kattaligi va uning o‘zgarish 
chegarasi olinadi.
O‘zaro bog’liq bo‘lgan bir necha muhitlarni tadqiq etishda (masalan, turli 
detallar, materiallar soni ko‘p bo‘lgan muhit) algebraik va differentsial 
tenglamalarning tizimi qo‘llanadi. Lekin matematik model murakkablashib, uning 
aniqligi kamayishi mumkin. Bunday hollarda ma’lum cheklanishlarga yo‘l 
qo‘yilib, funktsional-mantiqiy modellash darajasiga o‘tiladi. Funktsional-mantiqiy 
modellash uchun matematik mantiq apparati va evristik usullardan foydalaniladi.
Yanada murakkabroq obyektlarni, masalan ishlab chiqarish korxonalari va 
birlashmalar, hisoblash tizimi va tarmoqlari, ijtimoiy tizimlar va Shunga o‘xshash 
obyektlarni tadqiq etishda ommaviy xizmat ko‘rsatish nazariyasi apparati yoki 
boshqa yondaShuvlar qo‘llanadi. 
Matematik ta’minotning birinchi qismiga kiruvchi usullar va vositalarni 
qo‘llash turli ALT tizimlarining va obyektning o‘ziga xos xususiyatlariga bog’liq.
Matematik ta’minotning ikkinchi qismiga kelsak, avtomatlashtirilgan 
loyihalash jarayolarini formallashtirish masalalari ayrim loyiha masalalarini 
algoritmlash va dasturlashdan ko‘ra ancha qiyindir. Ushbu masalani yechishda 
loyihalash texnologiyasi butunlay mantiqiy jihatdan formallashtirilishi, jumladan, 
loyihalovchilarning o‘zaro harakati ham avtomatlashtirish vositalarini qo‘llashga 
asoslangan holda formallashtirilishi lozim. Loyihalash jarayonini avtomatlashtirish 
ishlari ko‘p hollarda ushbu jarayonni takomillashtirish bo‘yicha bir qancha 
muammolarni yechishni taqozo etadi. Shu jihatdan avtomatlashtirish tizimlarini 
loyihalashga tizimli yondoshish darkor. ALT matematik ta’minoti obyektni, 
jarayonni va avtomatlashtirish vositalarini o‘zaro bog’liq ravishda tavsiflashi 
kerak.
Kompyuter grafikasi tushunchasi hozirgi keng qamrovli sohalarni o‘zida 
birlashtirgan bo‘lib, bunda oddiy grafik chizishdan toki real borliqdagi turli 
tasvirlarni hosil qilish, ularga ko‘rinish berish, dastur vositasi yordamida tasvirga 
doir yangi loyihalarni yaratishga mo‘ljallangan. Bu esa multimedia muhitida 
ishlash imkoniyatini yaratadi. Kompyuter grafikasi jamiyatning barcha sohalarida 
keng qo‘llaniladigan dastur ta’minoti bo‘lib, u mavjud va yangi yaratilayotgan 
dasturlarga asoslanadi. Kompyuter grafikasi jarayonlarni uch o‘lchovli fazoda 
qanday kechishini aniq tasvirlash imkoniyatini yaratdi. Shu boisdan hozirda 
mavjud amaliy dastur paketlari orqali ko‘rilayotgan masalaning asosiy qiymatlarini 
kiritgan holda uning natijasini grafik shaklda olishimiz mumkin. Yurtimizda ham 
dasturlashga bo‘lgan talab va e`tibor oshib bormoqda. O‘zbekiston Respublikasi 
Prezidenti SH.M.Mirziyoyevning 2020-yil 24-yanvardagi Oliy majlisga qilgan 
murojaatnomasida ta`kidlangan «Soha uchun yuqori malakali mutaxassislar 
tayyorlash maqsadida xorijiy hamkorlarimiz bilan birgalikda 1 million dasturchi» 

---

7 
loyihasini amalga oshirilishi dasturlashga bo‘lgan e`tibordan darak beradi. Bu 
loyihadan ko‘zlangan maqsad kelgusida jamiyatimizning qurilish, energetika, 
qishloq va suv xo‘jaligi, transport, geologiya, kadastr, sog`liqni saqlash, ta`lim, 
arxiv sohalarini raqamlashtirishdan iborat Microsoft Paint, Adobe Photoshop, 
Adobe Illustrator, Corel Draw, Adobe Freehand, Adobe InDesign, Adobe 
ImageReady, Adobe Flash, Discreet, Cinema 4d, Alias, Autodesk Maya, 
LightWave, Adobe Brush va hokazolardir. Ushbu dasturlarda kompyuter 
grafikasiga oid ishlarni amalga oshirish mumkin. Ba’zilarida oddiy rasm chizish 
mumkin bo‘lsa, ba’zilarida uylar proyektlari, ba’zilarida esa uch o‘lchamli 
modellashtirish va hattoki to‘rt o‘lchamli modellashtirish mumkin bo‘ladi. Inson 
tashqi dunyo haqidagi axborotning asosiy qismini ko‘zlari yordamida qabul qiladi. 
Ko‘rish tizimi turli obyektlarning tasvirini qabul qilib oladi. Ular yordamida 
insonda tashqi muhit va undagi obyektlar haqida tasavvur paydo bo‘ladi. 
Obyektlarning tasvirini yaratish, ularni saqlash, qayta ishlash va tasvirlash 
qurilmalarida tasvirlab berish kompyuterning eng qiyin va asosiy masalalaridan 
biridir. Kompyuterga hech qanday topshiriq berilmaganda, ya’ni bekor turganida 
ham ekranida ko‘rinishi kerak bo‘lgan tasvirni sekundiga o‘nlab marta qayta ishlab 
ko‘rsatadi. Kompyuterning ekranida paydo bo‘ladigan tasvirlar uning videokarta 
deb ataluvchi qurilmasi yordamida yaratiladi va ekranga chiqariladi. Videokartalar 
uchun maxsus videoprotsessorlar ishlab chiqariladi. Videoprotsessorlar 
kompyuterning asosiy protsessorini murakkabligi va hisoblash ishlarini bajarish 
tezligi bo‘yicha ortda qoldirib ketgan. Kompyuterning ma’lumotlarni elektron 
ko‘rinishda tasvirlash qurilmasi monitor (monitor - kuzatish, nazorat) deb ataladi. 
Kompyuterda bo‘layotgan jarayonlarni monitor orqali kuzatish mumkin. 
Monitorning tasvirlar ko‘rsatiladigan qismi, ya’ni ekrani displey (display -